İçeriğe atla

Gertrude Operasyonu

Gertrude Operasyonu, II. Dünya Savaşı sırasında Türkiye'nin[1] işgali için bir Alman planıydı. Nazi Almanyası, 1941'de Barbarossa Harekatı'ndan hemen önce Türkiye ile bir saldırmazlık paktı imzalamasına rağmen Adolf Hitler, Kafkasya'da Büyük Ermenistan planının bir parçası olarak Anadolu'yu ele geçirmeyi amaçlıyordu.[2] Hitler ayrıca Kafkasya'nın güney kanadını güvence altına alarak Azerbaycan petrolüne erişimini garanti altına almak istiyordu.

Siyasi bağlam

Türk-Alman Dostluk Paktı'nın imzalanması, Ankara, 18 Haziran 1941

1939'da II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sonra Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafsızlık politikası izledi ve Türkiye'yi çatışmaların dışında tutmaya çalıştı. Türkiye, iki tarafla da (Mihver ve Müttefik Devletler) ilişkilerini sürdürmekte ve askeri teçhizat satın almaktaydı.[3] Ancak Almanya, diplomasi yoluyla Türkiye'yi Birleşik Krallık'tan uzaklaştırmaya çalışıyordu.[4]

1 Mart 1941'de Yunanistan'da (Doğu Makedonya ve Trakya) ve Yugoslavya'da (Vardar Makedonyası) Bulgarca konuşan toplulukların yaşadığı bölgeleri ele geçirmek isteyen Bulgaristan, resmi olarak Mihver devletlerine katıldı. 4 Mart'ta Hitler, Franz von Papen aracılığıyla İnönü'ye bir mektup gönderdi. Hitler mektubunda "savaşı başlatmaktan sorumlu olmadığını ve Türkiye'ye saldırmaya niyeti olmadığını" yazdı. Ayrıca, "varlıkları yanlış yorumlanmasın diye Bulgaristan'daki birliklerine Türkiye sınırından uzak durmalarını emrettiğini" belirtti. Hitler Türkiye'ye bir saldırmazlık paktı da teklif etti.[3]

1 Nisan 1941'de Reşid Ali Geylani tarafından başlatılan askeri darbe, Irak'taki İngiliz yanlısı rejimi devirdi. Dört darbeci general, Nazi istihbarat servisleriyle yakın işbirliği yaptı ve Almanya'dan askeri yardım aldı. Hitler, Irak'a askeri yardım sağlamak için Türkiye'nin topraklarından geçmek için izin istedi. Buna karşılık, Türk hükûmeti Irak ile olan sınırında bazı düzeltmeler talep etti. Bu müzakereler sırasında, İngiliz kuvvetleri 18 Nisan'da Irak'a saldırdı ve 3 Haziran'da Irak Kralı II. Faysal'ın naibi Emir Abdülilah'ın rejimini yeniden kurdu.

Almanya ve Bulgaristan, 6-17 Nisan arasında Yugoslavya ve Yunanistan'ı işgal etti; Wehrmacht ve Luftwaffe, Bulgar hükûmetinden birliklerini Bulgaristan topraklarında konuşlandırmak için izin istedi ve bu izin verildi. Bulgaristan, Yugoslavya ve Yunanistan'ın başarılı işgalinden sonra doğrudan Almanya tarafından yönetilen Evros ili dışında hak iddia ettiği Yunan ve Yugoslav topraklarını ilhak etti.[5]

Hitler, Türkiye'nin Evros'tan ve aynı zamanda havadan ve denizden işgali için bir plan hazırlanmasını emretti. Ancak Oberkommando des Heeres (OKH), Barbarossa Harekatı için hazırlıklar sürerken SSCB sınırından bu kadar uzakta böyle bir harekâtın karmaşıklığını ve kaynakların çoğunu Barbarossa'dan alacağını vurguladı. Bakü'nün petrol yataklarını güvence altına almak (ki bu Barbarossa Harekâtı'nın hedeflerinden biriydi) için diplomasinin daha iyi bir seçenek olacağına kanaat getirildikten sonra 18 Haziran'da Ankara'da Türk-Alman Dostluk Anlaşması imzalandı.

Petrol için

“ Bakü'nün ele geçirilmesi gerek, Mareşal. Bu bölgenin petrolü olmadan savaşı kaybederiz.[6]„

—Adolf Hitler, Erich von Manstein'a, 1942

Petrol tedarikinin sağlanması için Kafkasya'nın ele geçirilmesi her türlü Almanya'nın çıkarınaydı. Savaşın küreselleşmesinin Alman ordusu için yarattığı büyük yakıt ihtiyacının karşılanması, fabrikaların ve donanma gemilerinin çalışmaya devam etmesi için ham petrol gerekiyordu. Bu nedenle Kafkasya harekâtı, Almanların ana önceliklerinden biriydi. Ancak Almanya Bakü'yü "sadece bir petrol kuyusu" olarak görüyordu. Kuzey Afrika'daki harekat onlar için stratejik olarak daha önemliydi.

Operasyonun planlaması

Orta Doğu petrolünü elde etmek, 1942'nin sonunda Afrika'daki Almanlar için artık bir hayaldi. Fotoğraftaki, Sirenayka çölünde Matilda tanklarının bir oluşumu.

Gertude Operasyonu'nun 1942'nin sonlarında başlaması öngörülüyordu ve beş hafta içinde tamamlanacaktı.[7] Başlangıçta, tümü bir topçu tugayı tarafından desteklenmek üzere Danimarka'dan dört piyade tümeni getirilecekti. Bu ordu, işgale öncülük ederek Türkiye'nin kuzeyinden saldırıya öncülük edecekti. Kriegsmarine, Ege Denizi ve Oniki Ada'da konuşlanmış yirmi yedi gemi ile orduyu destekleyecekti.[8]

Diğer birlikler Kavala'dan uçakla gelecek ve Bulgaristan'dan gelen diğer birlikler Karadeniz'i geçerek Türkiye'nin kuzeyine doğru gidecekti. İki birlik de Suriye, kuzey Irak ve Ermenistan üzerinden saldıracak ve böylece Türkiye adeta kuşatılacaktı. Batum'da bombardıman uçaklarının yanı sıra arka birlikler de hazır olacaktı. Bunlar, Türk ordusunun Almanları bozguna uğratıp misilleme yapması durumunda saldırmak için güneybatı Gürcistan'daki hava üslerinden havalanacaktı.

Operasyonun iptali

Kafkasya'daki Alman dağ birlikleri, Flak uçaksavarı ile beraber

Gertrude Harekâtı şüphesiz iyi hazırlanmış bir plandı, ancak Almanların Kafkasya'ya tamamen hakim olmasına ve batıda herhangi bir muhalefetin olmamasına bağlıydı.[9]

Operasyonun başlamasının beklendiği sıralarda Stalingrad Savaşı şiddetleniyor ve Almanlar abluka altına alınıyordu. Kafkasya'daki birlikler daha Kafkas Dağları'nı aşamamıştı, Kızıl Ordu güneyde ilerliyordu ve Rommel, El-Alameyn'de yenilmişti. Hitler, sonuç olarak operasyonu iptal etti.

Popüler kültürde

Paradox Interactive tarafından yayınlanan büyük strateji savaş oyunu Hearts of Iron IV için Mihver devletlerinin II. Dünya Savaşı'nı kazandığı alternatif bir dünyada geçen "The New Order: Last Days of Europe" adlı bir mod mevcuttur. Bu modda Almanya, Hitler'in ölümünden sonra Hitler'in dört muhtemel halefi arasında bir iç savaşa girer. Bu haleflerden biri olan ve Reich'ın dünya fethini tamamlamak isteyen Hermann Göring iç savaşı kazanırsa Almanya'nın farklı ülkeleri işgal etmesini sağlayan savaş planları bulunan "odak ağaçları" açılır. Odak ağacında "Savaş Planı B"ye gelindiğinde Gertrude Operasyonu başlatılabilir ve bu sayede Almanya Türkiye'yi işgal edip bir Reichskommissariat haline getirebilir.

Kaynakça

  1. ^ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, paratexte, p. 96
  2. ^ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, lignes 16 et 17, p. 96
  3. ^ a b (Türkçe) Türkçe: Savunma tarihimizden trajik bir olay 1 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., arastiralim.com, consulté le 6 février 2012.
  4. ^ (İngilizce) İngilizce: Nazi Panzer Spearheads Drive Through British-Greek Defense Line 19 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İngilizce: The Pittsburgh Press, 15 juin 1941.
  5. ^ (Türkçe) Türkçe: 18 Haziran 1941 - Türk - Alman Saldırmazlık Paktı imzalandı 3 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Almanak TR, 3 juin 2010.
  6. ^ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, citation, p. 97
  7. ^ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, ligne 61, p. 96
  8. ^ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, lignes 61 à 71, p. 97
  9. ^ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, p. 97

Alıntılanan kitaplar

  • Michael Kerrigan, İkinci Dünya Savaşının Gizli Planları, Paris, Acropole, 2011

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Barbarossa Harekâtı</span> Nazi Almanyasının 1941de Sovyetler Birliğini işgal harekâtı

Barbarossa Harekâtı, Alman Silahlı Kuvvetleri'nin 22 Haziran 1941 günü başlayan Sovyetler Birliği'nin işgali harekâtına Alman kaynaklarında verilmiş olan kapalı addır. Aynı zamanda II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'ni açan harekâttır. Tarihin en geniş çaplı askerî harekâtı olarak nitelendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Mihver Devletleri</span> II. Dünya Savaşı sırasında Almanya, İtalya ve Japonya arasında ittifak

Mihver Devletleri, II. Dünya Savaşı'nda Müttefik Devletler bloğuna karşı temel olarak Almanya, İtalya ve Japonya'nın, bunun dışında Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Finlandiya, Bağımsız Hırvatistan Devleti, Vichy Fransası, Arnavutluk, Habeşistan, Mançukuo, Tayland, Burmanya ve Irak'ın oluşturduğu blok. Ayrıca İran Şahı Rıza Pehlevi Almanya'dan yana tavır almış, İspanya ise Mihver güçlerin bir taraftarı olarak kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mavi Durum</span>

Mavi Durum Mihver kuvvetlerin II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde 1942 genel taarruzunun esas kısmıdır. Bu genel taarruz, cephenin güney kesiminde 28 Haziran - 19 Ağustos 1942 tarihleri arasında yer almıştır. Wehrmacht'ın harekâta verdiği kapalı ad olan Mavi Durum, taarruzun bu şekilde adlandırılmasının nedeni Alman askeri planlarının, "durumlar" ya da sorunlara getirilen çözümler olarak görülmesidir. Esasen "Mavi Durum" 48 saat geçmeden yeni bir kapalı ad almıştır, Braunschweig Harekâtı Mihver kuvvetlerin 1942 genel taarruzunun daha dar kapsamlı bölümü kuzeyde Leningrad'ın düşürülmesini hedef almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Balkan Cephesi (II. Dünya Savaşı)</span> II. Dünya Savaşının parçası

Balkan Cephesi, Almanya'nın 1941 yılında Balkanları istilasıyla başlayan bir dizi çatışmadır. 1940 yılı içinde Almanya, Polonya ve Fransa'yı askerî harekâtlarla istila etmiş, İngiltere'ye yönelik hava akınlarını başlatmıştı. Britanya Savaşı olarak bilinen bu yoğun ve sık hava akınları amacına ulaşamamış ve durdurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Balkan Antantı</span> Atinada 1934te Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında imzalanan anlaşma

Balkan Antantı veya Balkan Paktı, 9 Şubat 1934 tarihinde Atina'da Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında imzalanan anlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı</span> 1939 yılında Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan tarafsızlık paktı

Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı veya Molotov - Ribbentrop Paktı, Nazi Almanyası ile Sovyetler Birliği arasında Doğu Avrupa'yı aralarında paylaşan bir saldırmazlık paktıydı. Pakt 23 Ağustos 1939'da Moskova'da Almanya Dışişleri Bakanı Joachim von Ribbentrop ve Sovyet Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov tarafından imzalandı ve resmi olarak Almanya ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Arasında Saldırmazlık Antlaşması olarak biliniyordu. Gayri resmi olarak; Hitler-Stalin Paktı, Nazi-Sovyet Paktı veya Nazi-Sovyet İttifakı olarak da anıldı.

<span class="mw-page-title-main">Almanya-Türkiye ilişkileri</span>

Almanya-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin Almanya Federal Cumhuriyeti'yle süregelen uluslararası politikalarını içerir. Almanya ile Türkiye arasındaki ilişkiler üst düzey ziyaretler aracılığıyla yoğun olarak gerçekleşmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan Savaşı</span>

Yunanistan Savaşı ya da Marita Harekâtı II. Dünya Savaşı'nda Yunanistan ve Arnavutluk'ta vuku bulan ve Almanya, İtalya ve Bulgaristan kuvvetlerinin Yunanistan, Birleşik Krallık, Avustralya, Yeni Zelanda kuvvetleri ile yaptığı savaştır. Yunan-İtalyan Savaşı'nın devamıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Türkiye</span> II. Dünya Savaşında Türkiyenin izlediği dış politika

II. Dünya Savaşı öncesinde Çekoslovakya'nın ve Arnavutluk'un işgallerinden endişelenen Türk hükûmeti, 1939'da İngiltere ve Fransa ile ortak bir bildiri yayımladı. 19 Ekim 1939'da Ankara'da bu iki devlet ile Türkiye arasında ittifak kuruldu. Buna göre Akdeniz'de bir savaşın olması halinde üç devlet yardımlaşacaktı. Maddeler arasında askerî ve maddi yardımdan da bahsedilmekteydi. Ancak savaş zamanı Türkiye, Sovyet Rusya unsurunu gerekçe göstererek savaşa fiilen katılmadı. 25 Mart 1941 tarihinde Türkiye ile Sovyet Rusya arasında saldırmazlık halini duyuran bildiri yayımlandı. Aynı yıl Nazi Almanyası ile Sovyet Rusya arasında saldırmazlık paktı geçerliyken Balkan Seferi başladı. İşgal ihtimali üzerinden baskı yapan Müttefiklere rağmen Türkiye çatışmaya girmedi ve Alman büyükelçisi Von Papen aracılığıyla diplomatik ilişkiler geliştirildi; 18 Haziran 1941'de Türk-Alman Dostluk Paktı imzalandı.

<span class="mw-page-title-main">Yunan-İtalyan Savaşı</span> Dünya Savaşının küresel mücadelesinin bir parçası

Yunan-İtalyan Savaşı, 28 Ekim 1940'tan 23 Nisan 1941'e kadar İtalya ve Yunanistan krallıkları arasında gerçekleşti. 10 Haziran 1940'ta İtalya, Fransa ve Birleşik Krallık'a savaş ilan etti. Eylül 1940'ta İtalyanlar Fransa, İngiliz Somaliland ve Mısır'ı işgal etti. Bunu, İtalya'da İngiliz müttefiki olmakla suçlanan Yunanistan'a karşı düşmanca bir basın kampanyası izledi. Bir dizi provokasyon, Yunan hafif kruvazörü Elli'nin 15 Ağustos'ta İtalyanlar tarafından batırılmasıyla doruk noktasına ulaştı. 28 Ekim'de Mussolini, Yunanistan Başbakanı Ioannis Metaxas'ın reddettiği, Yunanistan topraklarının bırakılmasını talep eden bir ültimatom verdi.

<span class="mw-page-title-main">Sivastopol Kuşatması (1941-1942)</span> İkinci dünya savaşının doğu cephesindeki kuşatma

Sivastopol Kuşatması, II. Dünya Savaşı'nın Doğu Cephesi'nde Sivastopol'un Alman güçlerince kuşatılmasıdır. Sovyet kontrolündeki şehre Alman - İtalyan ve Rumen birlikleri taarruz etmiştir. Şehir, Kırım Yarımadası'nın girişi konumundaydı. 22 Haziran 1941 tarihinde başlayan Barbarossa Harekatı ile Alman güçleri, SSCB'nin batısının büyük kısmını ele geçirmişti. Aynı yılın sonbaharında, Mihver güçleri Kırım bölgesine ulaştı ve istilaya başladı. Aslında Mihver güçleri, Sovyet Rusya içinde birçok bölgeye taarruz etmişti. Kasım 1941'e kadar yapılan saldırılar, şehrin güvenliğini sağlama amacındaydı. Ana taarruz Kasım ayının sonunda olacaktı, fakat sağanak yağışlar sebebiyle 17 Aralık'a kadar gecikti. Alman güçleri, Erich von Manstein'in komutasında iken şehri ele geçirecek güçte değildi. Bu süreçte Sovyet güçleri, denizden çıkarmayı önlemek amacıyla Kerç Boğazı'nda önlem aldı.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet-Japon Tarafsızlık Anlaşması</span> barış antlaşması

Sovyet - Japon Tarafsızlık Anlaşması , Japon - Sovyet Saldırmazlık Anlaşması olarak da bilinir. Anlaşma Sovyetler Birliği ve Japon İmparatorluğu arasında Sovyet - Japon Sınır Savaşı (1939)'ndan iki yıl sonra 13 Nisan 1941'de imzalanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Üç Güç Paktı</span> Üç Güç paktı

Üç-Güç Paktı, Mihver Paktı, Üç-yol Paktı, Tripartite Paktı ya da Tripartite Anlaşması, II. Dünya Savaşı'nın Mihver Devletleri arasında imzalanmış pakt. 27 Eylül 1940'ta Almanya'nın başkenti Berlin'de Nazi Almanyası, Faşist İtalya ve Japon İmparatorluğu tarafından imzalanmıştır. Bu pakta daha sonra 20 Kasım 1940'ta Macaristan, 23 Kasım 1940'ta Romanya, 1 Mart 1941'de Bulgaristan, 25 Mart 1941'de Yugoslavya da dahil olmuştur. Ancak, Yugoslavya pakta girdikten 2 gün sonra çekilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türk-Alman Dostluk Paktı</span>

Türk-Alman Dostluk Paktı, Almanya ve Türkiye arasında 18 Haziran 1941 yılında imzalanmış bir saldırmazlık ve dostluk antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya'nın işgali</span> 1941 İkinci Dünya Savaşı sırasında Mihver devletleri tarafından Yugoslavya Krallığına Alman liderliğindeki saldırı

Yugoslavya'nın işgali veya Nisan Savaşı ve 25. Harekât, Nisan 1941 tarihinde II. Dünya Savaşı sırasında Mihver devletlerinin Yugoslavya'yı işgalidir. İşgal emri, Adolf Hitler'in Yugoslavya darbesinin ardından 27 Mart 1941'de yayımladığı "25. no. Führer Direktifi" ile ortaya kondu.

<span class="mw-page-title-main">Komiser Emri</span>

Komiser Emri, II. Dünya Savaşı sırasında Barbarossa Harekâtı öncesi, 6 Haziran 1941'de Wilhelm Keitel liderliğindeki Silahlı Kuvvetler Yüksek Kumandanlığı (OKW) tarafından yayımlanan emirdir. Verilen emirde Wehrmacht'ın ele geçirdiği birlikler arasında tespit ettiği herhangi bir Sovyet siyasi komiserinin ya da Yahudilerin bulundukları yerde infaz edilmeleri istenmektedir. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar kapsamında çok sayıda kişi bu emir nedeniyle infaz edildi.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Azerbaycan</span>

Azerbaycan, resmi olarak tam adıyla - Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 22 Haziran 1941'de Almanya'nın savaş ilanından sonra Sovyetler Birliği ile birlikte II.Dünya Savaşı'na girdi. Azerbaycan'ın petrol sahaları, SSCB'nin Kafkasya petrolüne aşırı bağımlılığı nedeniyle Almanları cezbediyordu - bu, Kafkasya Savaşı sırasında Bakü'deki petrol yataklarını ele geçirmeye çalışan Alman seferlerine zemin hazırladı. Azerbaycan'ın petrolü Sovyet zaferi açısından etkili bir şekilde belirleyiciydi. Azerbaycan vatandaşı 600.000'den fazla kişi, II. Dünya Savaşı sırasında 1941'den 1945'e kadar İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu tarafından askere alındı.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız güçler</span>

Tarafsız güçler, II. Dünya Savaşı sırasında tarafsız kalan ülkelerdi. Bu ülkelerden bazılarının yurt dışında büyük kolonileri veya büyük ekonomik gücü vardı.

<span class="mw-page-title-main">Batı Çölü Savaşı</span>

Batı Çöl harekâtı Mısır ve Libya çöllerinde gerçekleşti ve İkinci Dünya Savaşı'nın Kuzey Afrika harekâtının bir parçasıydı. Askeri operasyonlar Haziran 1940'ta İtalya'nın savaş ilanı ve Eylül ayında İtalya'nın Libya'dan Mısır'ı işgal etmesiyle başladı. İngilizlerin Aralık 1940'ta beş günlük bir baskını olan Pusula Harekatı o kadar başarılı oldu ki, İtalyan 10. Ordusu'nun yok edilmesine yol açtı.Gelecek iki ay boyunca. Benito Mussolini, Trablus'a küçük bir Alman kuvveti gönderen Adolf Hitler'den yardım istedi. İtalya'nın Akdeniz ve Kuzey Afrika'daki ana Mihver gücü olması nedeniyle resmi olarak İtalyan komutası altındaydı.

<span class="mw-page-title-main">A-A hattı</span>

Arhangelsk–Astrahan hattı, kısaca A–A hattı Operasyon Barbarossa'nın askeri hedefiydi. Ayrıca Volga–Arhangelsk hattı, daha nadir olarak da Volga–Arhangelsk–Astrahan hattı olarak bilinir. İlk kez 18 Aralık 1940'ta Adolf Hitler tarafından Sovyetler Birliği'nin işgalinin belirlenen hedeflerini ve koşullarını açıklayan Direktif 21'de ilan edildi ve Volga–Arhangelsk hattını nihai askeri hedef olarak belirledi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.