İçeriğe atla

Geri tepme(yangın)

bir itfaiye eri backdraft ile karşı karşıya

Geri tepme, Geri çekilme veya Backdraft, oksijeni tükenmiş bir kapalı alan yangınında ortama oksijen girmesiyle gazların yanıp güçlü bir şekilde parlaması/alevlenmesi olayıdır. Örneğin bir kapalı alan yangınında bir pencere veya kapı açıldığında veya kırıldığında o açık alandan giren oksijen bir alev veya duman patlamasına yol açacaktır. Backdraft'lar tipik olarak bir binanın açıklığından çıkan duman veya alev patlaması olarak görülür. Bu durum itfaiyeciler için ciddi bir tehdit yaratmaktadır. Geri tepmelerin, bir tür genel parlama(flashover) olarak kabul edilip edilmeyeceği konusunda tartışmalar vardır.

Yanma olayı

Malzeme yeterince ısıtıldığında, yanıcı hatta patlayıcı gazlar dahil daha küçük bileşiklere parçalanmaya başlar. Bu duruma piroliz denir ve oksijen gerektirmez. Pirolize giren malzemeye daha sonra yeterli oksijen verilirse hidrokarbonlar tutuşur ve dolayısıyla yanma meydana gelir.

Gerçekleşmesi ve ön tespiti

Tamamen yanmamış duman patlayıcı bir şekilde tutuşabilir.
alt kapak çıkarıldığında içi hidrojen yüklü sisteme hava giriş yapar. Sonunda, hava içeriye girdiğinde, içerideki hidrojenle karışarak bir patlamaya neden olur. Bir backdraft(geri tepme) sırasında benzer bir süreç meydana gelir, oksijenin girişi ve yanmamış gazların karışması ani veya hatta patlayıcı yanmaya sebep olur.

Bir kapalı alan yangınında havalandırma çok az olduğunda veya hiç havalandırma olmadığında geri tepme meydana

gelebilir. Bu nedenle kapalı alana çok az oksijen akabilir veya hiç oksijen akamaz. Daha sonra yangınlar oksijeni azalttığı için oksijen konsantrasyonu azalır. Oksijen konsantrasyonu yanmayı destekleyemeyecek kadar düşük olduğunda yanmanın bir kısmı veya tamamı pirolize geçer. Bununla birlikte, hidrokarbonlar ve duman öz tutuşma sıcaklığında kalır. Daha sonra bölmeye yeniden oksijen verilirse, örn. Kapalı bir odaya bir kapı veya pencere açıldığında, gazlar hala kendiliğinden tutuşacak kadar sıcakken, gazlar yanma tarafından ısıtıldığından ve hızla artan sıcaklık nedeniyle hızla genişlediğinden, yanma genellikle aniden veya hatta patlayıcı bir şekilde yeniden başlayacaktır.

Dumanın rengi ve hareketi itfaiyeciler tarafından, yangın koşullarını ve geri tepme tehlikelerini saptamak için kullanılır.[1] Backdraft'ın saptamak için bir takım karakteristik uyarı sinyallerine dikkat edilir. Bunlar arasında sarı veya kahverengi renkte duman veya küçük deliklerden çıkan dumanlar olabilir. Uzaktan pencerelere bakıldığında kahverengi veya siyah görünen pencereler -eksik yanmadan kaynaklanan kurum- backdraft'lar için uyarı işareti olabilir. Bu, yanmakta olan kapalı alanda kurum parçacıklarının yanmasına izin verecek kadar oksijen bulunmadığının bir göstergesidir. İtfaiyeciler genellikle pencerelerin iç kısmında ve penceredeki herhangi bir çatlakta kurum olup olmadığına bakarlar. Aralıklı yanma nedeniyle kapalı alan içindeki değişen basınç nedeniyle pencerelerde de hafif bir titreşim olabilir.

İtfaiyeciler, bir çatlaktan havayı kendi içine emen bir oda keşfederlerse, genellikle ortamı tahliye ederler çünkü bu durum, bir backraft'ın yakın olduğuna dair güçlü bir işarettir. Bazen Backdraftlar, en deneyimli itfaiyecileri bile şaşırtacak kadar tehlikelidir, bu sebeple asla hafife alınmaması gereken bir durumdur. Basınç farklılıklarından dolayı duman bulutları bazen çıktıkları kapalı alana aynı bir insanın nefes alması gibi geri çekilirler, bu da backdraft(geri çekilme - geri tepme) teriminin kökenidir.

İtfaiyecilerin potansiyel bir backdraft'ı etkisiz hale getirmek için kullandığı en yaygın taktik, bir odayı en yüksek noktasından havalandırmaktır; Böylece ısı ve dumanın tutuşmadan ortamdan kaçması sağlanır.

Geri tepme ve genel parlama

Geri tepmeler, tutuşma için halihazırda uygun koşulların bulunduğu kapalı bir alana oksijenin girmesinden kaynaklanmakta iken, genel parlamalar bir kapalı alan içindeki yanıcı malzemelerin kapalı alanın tüm yüzeyinde aniden tutuşması olarak ifade edilir. Bu nedenle genel parlamalar geri tepmeyi de içine alan genel bir terimdir.

Popüler kültürde backdraft

popüler kültürde Backdraft terimi, Şikago'daki bir seri katilin backdraft ile oluşan bir yangını(kundaklama) dolandırıcılık ve görevi kötüye kullanan komploculara suikast aracı olarak kullandığı 1991 yapımı Backdraft(alev kapanı olarak Türkçeye çevrilmiştir)filmiyle duyulmuştur.

Kaynakça

  1. ^ Brouwer, Ed (6 Haziran 2008). "Trainer's Corner: The science of reading smoke". www.firefightingincanada.com. Firefighting in Canada. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2019. 


İlgili Araştırma Makaleleri

Genel parlama veya Anî parlama(İng.: Flashover); bir kapalı alan yangınında yanıcı gazların, tutuşacak dereceye dek ısınıp, birden parlayarak tüm kapalı alanı yakmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Helyum</span> Atom numarası 2, kısaltması He olan element

Helyum, sembolü He ve atom numarası 2 olan kimyasal element. Periyodik cetvelin birinci periyot 8A grubunda yer alan bir gazdır. Kokusuz, renksiz bir gazdır ve yanmaz.

<span class="mw-page-title-main">Ateş</span> bir maddenin hızlı oksidasyonu

Ateş, yüksek sıcaklık ve çoğunlukla alev veren hızlı yanma olayıdır. Eski Türkçe od ve Farsça nâr sözcüğü de zaman zaman aynı anlamda kullanılır. Ateş, insan yaşamının vazgeçilmez unsurlarındandır ve kontrol altına alınması, medeniyetin ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">İçten yanmalı motor</span> yakıtın yanma odasında oksitleyici ile yandığı motor

İçten yanmalı motorlar, yakıt'ın motor içinde yanma odası adı verilen sınırlı bir alan içinde yakılması ile oluşan basıncın, piston denen parçayı hareket ettirmesi ile oluşan makinelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Yangın</span> büyük ve yıkıcı ateş

Yangın, maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan yanma reaksiyonlarının neden olduğu doğal afettir. Yangınların oluştukları coğrafî alanda maddi hasarlara neden olmasından ziyade, orada yaşayan canlılar ve ekolojik denge üzerinde de büyük derece olumsuz etkileri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Patlayıcı madde</span> patlamaya neden olabilecek büyük miktarda potansiyel enerji içeren reaktif madde

Patlayıcı madde, hararet veya şok tesiri ile kimyasal değişikliğe uğrayan, yüksek derecede ısı, çok hacimde gaz meydana getiren, katı, sıvı veya gaz hâlindeki kimyasal maddelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Karabarut</span>

Karabarut, kükürt, odun kömürü ve potasyum nitratın bir karışımıdır. Kükürt kullanılmadan yapılabilirse de, bu şekilde yapılan karabarut, kükürt kullanılarak yapılan kadar güçlü olmaz. Çok hızlı yanarak karbondioksit, su ve azottan ibaret sıcak bir gaz hacmi ve potasyum sülfürden oluşan katı bir artık bırakır. Yanma özelliklerinden dolayı ortaya çıkan sıcaklık ve gaz hacmi, barutun ateşli silahlarda itici yakıt ve havai fişeklerde piroteknik bileşim olarak kullanımına yol açmıştır. Modern ateşli silahlarda karabarut yerine dumansız barut kullanılır. Antika ateşli silahlarda çoğunlukla karabarut kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Antoine Lavoisier</span> Fransız bilim insanı ve kimyacı (1743–1794)

Antoine-Laurent de Lavoisier, Fransız kimyacı.

<i>Alev Kapanı</i>

Alev Kapanı, 1991 yılı ABD yapımı dramatik gerilim filmidir. Özgün adı Backdraft dır. Senaryosunu Gregory Widen'ın yazdığı filmi Ron Howard yönetmiş, başlıca rollerinde Kurt Russell, William Baldwin, Robert De Niro, Donald Sutherland, Jennifer Jason Leigh, Scott Glenn ve Rebecca De Mornay oynamışlardır. Filmin görüntü yönetmenliğini Mikael Salomon yapmıştır. Müzikleri ise Hans Zimmer'e aittir. Film 3 dalda Oscar'a aday gösterilmişti. Chicagolu itfaiyecilerin azılı bir kundakçıyı ortaya çıkarma çabaları anlatılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kütlenin korunumu yasası</span>

Kütlenin korunumu yasası, zaman zaman Lomonosov-Lavoisier kanunu olarak da adlandırılan, kapalı bir sistemde var olan çevrimler ve işlemler ne olursa olsun, kütlenin sabit kalacağını belirten kanundur. Denk bir ifadeyle açıklamak gerekirse kütlenin durumu yeniden düzenlenebilir fakat kütle yaratılamaz veya yok edilemez. Böylece, kapalı bir sistem dahilindeki her türlü kimyasal tepkime ve proseste tepkenlerin kütlesi, ürünlerin kütlesine eşit olmalıdır.

Şeker itici yakıtı model roketler için yapılan ve yakıt olarak şeker ve oksitleyici içeren bir roket itici yakıtı çeşididir. İtici yakıt üç bileşene ayrılabilir: yakıt, oksitleyici ve katkı maddeleri. Yakıt şekerdir; en yaygın kullanılan şeker sakkarozdur. En yaygın oksitleyici ise potasyum nitrat (KNO3)dır. Katkı maddeleri ya katalizör olarak ya da havalanış veya uçuş estetiğini artırmak amacıyla birçok farklı madde olabilir. Geleneksel şeker itici yakıt formülasyonu genellikle 65:35 oksitleyici - yakıt oranında hazırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Duman dedektörü</span> Dumanı tespit eden cihaz, tipik olarak yangın dedektörü

Duman dedektörü, tipik bir yangın göstergesi olan dumanı algılayan bir cihazdır.

Küresel Uyumlaştırma Sistemi Birleşmiş Milletler tarafından, tehlikeli kimyasalları aynı şekilde sınıflandırılması ve etiketlenmesi için geliştirilmiş bir sistemdir. 1 Haziran 2015 yılı itibarıyla sadece GHS sistemi kullanılacaktır.
Bu sistemde eski AB sınıflandırma direktiflerinde geçen R-ibarelerinin yerini Tehlike Cümleleri/Zarar ifadeleri ve S-ibarelerinin yerini Önlem Cümleleri/Önlem İfadeleri alacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Roket motoru</span>

Roket motoru, genellikle yüksek sıcaklıktaki gaz olan yüksek hızlı itici bir sıvı jeti oluşturmak için tepkime kütlesi olarak depolanmış roket itici gazlarını kullanır. Roket motorları, Newton'un üçüncü yasasına göre kütleyi geriye doğru fırlatarak itme üreten tepki motorlarıdır. Çoğu roket motoru, gerekli enerjiyi sağlamak için reaktif kimyasalların yanmasını kullanır, ancak soğuk gaz iticileri ve nükleer termal roketler gibi yanmayan biçimleri de mevcuttur. Roket motorları tarafından tahrik edilen araçlara genellikle roket denir. Roket araçları, çoğu yanmalı motorun aksine kendi yükseltgen taşır, bu nedenle roket motorları, uzay aracını ve balistik füzeleri itmek için bir boşlukta kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Patlama</span> ani ısı yükselmesi ve gaz salınımı ile oluşan enerji salınımı

Patlama, genellikle ani ısı yükselmesi ve gaz salınımı ile oluşan, çok yüksek bir sesle birlikte gerçekleşen hızlı hacim artışı ve aşırı yüksek enerjinin açığa çıkmasına sebep olan kimyasal olaydır. Bu özelliğe sahip maddelere "patlayıcı" adı verilir.

<span class="mw-page-title-main">Ateş (ocak)</span> Konaklama yerinde yakılan ocak ateşi

Ateş (ocak): Konaklama yerinde ısınma ve pişirme için yakılan ocak ateşidir.

<span class="mw-page-title-main">Parlama noktası</span> uçucu bir maddenin, bir tutuşturma kaynağı verildiğinde, madde buharının tutuşacağı en düşük sıcaklıktır

Uçucu bir maddenin parlama noktası, bir tutuşturma kaynağı verildiğinde, madde buharının tutuşacağı en düşük sıcaklıktır.

<span class="mw-page-title-main">Tehlikeli ortamlarda elektrikli ekipmanlar</span> yangın ve patlama riskli ortamlardaki elektrikli ekipmanlar

Elektrik mühendisliğinde, tehlikeli yerler, yanıcı gazlardan, buhar üreten yanıcı sıvılardan, yanıcı tozlardan veya yanıcı maddelerden oluşabilecek yangın veya patlama tehlikelerinin meydana gelebileceği yerler olarak adlandırılır. Bir diğer tanımı da havada patlayıcı veya tutuşabilir karışımlar oluşturabilecek yeterli miktarlarda bulunan lifler. Böylesi sınıflandırılmış yerlere monte edilmesi gereken elektrikli ekipmanların, kontaklarının veya ekipmanın yüksek yüzey sıcaklığının patlamaya sebebiyet vermesini önlemek için özel dizaynlar yapılmalıdır ve test edilmelidir.

<span class="mw-page-title-main">Piroliz</span> Malzemelerin asal bir ortamda yüksek sıcaklıklarda termal ayrışmasıdır

Piroliz malzemelerin asal bir ortamda yüksek sıcaklıklarda termal ayrışmasıdır. Kimyasal bileşim değişikliğini içerir. Kelime Yunanca kökenli pyro ("ateş") ve lysis ("ayırma") unsurlarından türetilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alev dili</span> kapalı alan yangın fenomeni

Alev dili veya flameover, bir kapalı alandaki piroliz gazlarının aniden tutuşması ve yanmasıdır. Kapalı alanın tavanında yuvarlanan yangın ateşi olarak gözükür. Bir yapı yangını çeşididir.