İçeriğe atla

Gerard Kuiper

Gerard Kuiper
Ağustos 1964'te Gerard Kuiper
DoğumGerard Pieter Kuiper
7 Aralık 1905
Tuitjenhorn, Hollanda
Ölüm23 Aralık 1973
Meksiko, Meksika
MilliyetHollandalı, Amerikan
MeslekAstronom
Gezegen bilimci
Yazar
Tanınma nedeniKuiper kuşağı

Gerard Peter Kuiper (d. 1905), Hollandalı astronom, gezegen bilimci ve yazardır. Kuiper kuşağı adı verilen kuşağın isim babasıdır. Genellikle Güneş Sistemi hakkında yaptığı çalışmalar ve keşiflerle tanınır.[1] Hatta gezegen biliminin babası olarak bilinir.[2]

İlk yılları

Kuiper 1905 yılında Kuzey Hollanda'nın Harenkarspel köyünde doğmuştur. Çoğu insana göre çok keskin bir görüşü vardı ve söylentilere göre 7.5 kadir parlaklığındaki yıldızları bile görebiliyordu (çoğu insanın görebildiği yıldız parlaklığından dört kat daha soluk yıldızları görebiliyordu). Bu görüşü onun astronomiye olan ilgisini arttırdı ve astronom oldu.[2]

Kariyeri

Kuiper, 1927 yılında Leiden Üniversitesi'nden mezun olmuştur. Doktora belgesini ise aynı üniversiteden 1933 yılında almıştır. Aynı yıl Amerika'ya taşındı ve 1937 yılında Amerikan vatandaşı oldu. 1936 yılında Chicago'daki Yerkes Gözlemevi'nde çalışmaya başladı. Daha sonraki yıllarda Yerkes Gözlemevi'nin ve McDonald Gözlemevi'nin yöneticiliğini yaptı. Ayrıca 1960 yılında Arizona Üniversitesi'nde bir laboratuvar açtı ve ölene kadar buranın yöneticiliğini üstlendi. Kuiper meslek hayatının ilk yıllarında yıldız astronomisiyle ilgilendi. Daha sonrasında ise 1940 yılında araştırmalarını gezegen astronomisine yöneltti.[1]

Bazı keşifleri ve teorileri

  • 1947: Mars atmosferinde yüksek oranda karbondioksitin varlığını keşfetti.
  • 1947: Satürn'ün halkalarının buz parçalarından oluştuğunu keşfetti.
  • 1947: Uranüs'ün beşinci uydusu olan Miranda'yı keşfetti.[3]
  • 1949: Neptün'ün yeni bir uydusunu keşfetti.
  • 1949: Güneş Sistemi'nin oluşumunu açıklayan bir teori öne sürdü. Bu teoriye göre gezegenler Güneş'in etrafındaki gaz ve toz bulutundan oluşmuştu.[4]
  • 1951: Kuiper kuşağı adı verilen kuşağın varlığını öne sürdü. Bu kuşak Neptün'ün yörüngesinden başlayıp 20 AU kadar devam eden bir asteroit bulutudur. Kenneth Edgeworth ve Gerard Kuiper böyle bir kuşağın varlığı hakkında çalışmalar yapmıştır. Astronomlar bu kuşağa Edgeworth-Kuiper kuşağı demeyi tercih etse de halk arasında Kuiper kuşağı olarak bilinir.
  • 1956: Mars'ın kutuplarındaki beyazlıkların karbondioksit buzu değil de (öncesinde böyle zannediliyordu) su buzu olduklarını keşfetti.
  • 1964: Ay yüzeyinde yürümenin kıtırlaşmış kar üzerinde yürümeye benzeyeceğini üne sürdü. Neil Armstrong 1969 yılında gerçekten de öyle olduğunu söyledi.[5][6]

Kuiper aynı zamanda uzay teleskoplarını yüksek irtifalı jetlerle uçurarak daha yukarıdan gözlem yapılmasını öne sürmüştür. Böylece atmosferin gizleyici katmanları teleskopların görüşünü bozmayacaktı. Bu fikrinden ötürü NASA, Kuiper Hava Gözlemevi'ni kurarak kendisini onurlandırmıştır.[7] Aynı zamanda Mars, Venüs ve Ay'daki bazı kraterlere de Kuiper ismi verilmiştir.

Ölümü

Kuiper, 1975 yılında eşiyle birlikte tatildeyken geçirdiği bir kalp krizi sonrası öldü.

Kaynakça

  1. ^ a b "Gerard Peter Kuiper". Britannica. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  2. ^ a b Matt Williams (11 Kasım 2015). "Who was Gerard Kuiper?". Universe Today. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  3. ^ "Scientist of the Day - Gerard Kuiper". Lindahall. 7 Aralık 2020. 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  4. ^ Dale P. Cruiksha k (1993), Gerard Peter Kuiper (PDF), National Academy of Sciences, 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 10 Mayıs 2021 
  5. ^ "Gerard Kuiper 1905-1973". NASA. 25 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  6. ^ "Dr. Gerard Kuiper, Astronomer, Dies". New York Times. 25 Aralık 1973. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 
  7. ^ "Gerard Peter Kuiper [1905-1973]". New Netherlands Institute. 1 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi</span> Güneş ve Güneş merkezli astronomik cisimler

Güneş Sistemi, Güneş'in kütleçekim kuvvetiyle yörüngede tutulan ve çeşitli gök cisimlerinden oluşmuş bir sistemdir. Güneş ve 8 gezegen ile onların doğruluğu onaylanmış 150 uydusu, 5 cüce gezegen ile onların bilinen toplam 8 uydusu ve milyarlarca küçük gök cisminden oluşur. Küçük cisimler kategorisine asteroitler, Kuiper Kuşağı cisimleri, kuyruklu yıldızlar, gök taşları ve gezegenler arası toz girer.

<span class="mw-page-title-main">Asteroit</span> yörüngeleri çoğunlukla Mars ile Jüpiter gezegenleri arasında kalan gökcisimleri

Asteroit,, iç Güneş Sistemi'nde yörüngede dönen ve meteoroitlerden daha büyük, fakat cüce gezegenlerden daha küçük olan bir küçük güneş sistemi cismidir. Atmosferi olmayan metalik veya kayalık cisimlerdir. Asteroitlerin boyutları ve şekilleri, cüce gezegenler de dahil olmak üzere önemli ölçüde farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Neptün</span> Uranüsten sonra Güneşe en uzak ve uzaklık sıralamasına göre sekizinci gezegen

Neptün, Güneş Sistemi'nin sekizinci, Güneş'e en uzak ve katı yüzeyi bulunmayan gezegenidir. Gaz gezegenler sınıfında yer alan Neptün, Jüpiter ve Satürn'e kıyasla farklı yapısından ötürü buz devi olarak da sınıflandırılır. Güneş sisteminin Uranüs ile beraber en soğuk iki gezegeninden biridir. Katı yüzeye sahip olmamakla birlikte gezegenin dış katmanı genel olarak hidrojen ve helyumdan oluşur. İç katmanında ise gezegenin kütlesinin çoğu kayalık bir çekirdeğin üzerindeki sıcak ve yoğun maddelerden oluşur. Adını Roma deniz tanrısı Neptunus'ten alan gezegen, Güneş Sistemi'nde çapına göre en büyük dördüncü, kütlesine göre ise en büyük üçüncü gezegendir. Dünya'dan 17 kat fazla kütlesiyle, ikizi sayılabilecek Uranüs'ten biraz daha büyük ve daha yoğundur. Güneş'e olan uzaklığı ortalama 30 Astronomik birimdir.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen</span> bir yıldız veya yıldız kalıntısının yörüngesinde dolanan gök cismi

Gezegen; genellikle bir yıldız, yıldız kalıntısı ya da kahverengi cücenin yörüngesinde bulunan, yuvarlak hâle gelmiş bir astronomik cisimdir. Uluslararası Astronomi Birliğinin (IAU) tanımına göre Güneş Sistemi'nde sekiz gezegen bulunur. Bunlar, karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars; dev gezegenler Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Gezegen oluşumu için bilimsel açıdan mevcut en iyi teori, bir bulutsunun kendi içine çökmesi sonucu bir yıldızlararası bulut meydana getirdiğini ve yıldızlararası bulutun da bir önyıldız ve bunun yörüngesinde dönen bir öngezegen diski oluşturduğunu öne süren bulutsu hipotezidir. Gezegenler bu disk içinde, kütleçekiminin etkisiyle maddelerin kademeli olarak birikmesi sonucu, yığılma (akresyon) olarak adlandırılan süreçte büyürler.

Neptün ötesi cisim Güneş Sistemi'nde bulunup ortalama yörüngesi Neptün'ün yarı büyük ekseninden daha büyük olan küçük gezegenlerin genel ismidir. Uzayın bu bölümünde kalan Kuiper kuşağı, Oort bulutu ve dağınık disk cisimleri bu kategoridendir.

<span class="mw-page-title-main">Kuiper Kuşağı</span> gök cisimlerinden oluşan halka

Kuiper Kuşağı, Güneş Sistemi'nin kenarında bulunan bir halkadır. Esas olarak uzay kayaları ve cüce gezegenlerden oluşur. Neptün'ün yörüngesinin ötesine oturur. Gezegensel hareket düzeyinde ve Güneş'ten yaklaşık olarak 30 ila 50 astronomik birimden uzak bir disktir. Edgeworth-Kuiper Kuşağı adıyla da anılmaktadır. Hawaii'deki astronomlar 1992 yılında bu bölgede sayıları 1.000'i bulan buzlu cisimlerin ilkini keşfetmişlerdir. Bu cisimlerin bir bölümü çok yığışık olup çapları da yüzlerce kilometreyi bulabilmektedir. Kuiper Kuşağı ile Oort Bulutu'nun da üst üste bindiği bugünkü varsayımlar arasında yer almaktadır. Kuiper Kuşağı'nda bulunan gök cisimlerinin birer gezegen olup olmadığı yönünde de büyük tartışmalar bulunmaktadır. Kuiper Kuşağı'nda şimdiye kadar 400 gezegenimsi gök taşı bulunmuştur. Bu kuşakta çapı 100 km'den büyük en az 70.000 gök cismi olduğu varsayılmaktadır. Bu bölgeye Kuiper Uçurumu da denmektedir. Bu ismin verilmesindeki sebep ise kaya yoğunluğunun bu bölgede birdenbire azalmasıdır. NASA'nın Kuiper Kuşağı ve Plüton'a doğru yol alacak olan New Horizons uzay aracı da 2006 yılının Ocak ayında fırlatılmış, bir sene sonra 2007'de Jüpiter gezegeninin yanından geçmiştir. 14 Temmuz 2015'te Plüton'a en yakın noktadan geçerek gezegenin yapısı ve atmosferini incelemiştir. 2015 Nisan ayı itibarıyla New Horizons uydusu Plüton ile ilgili düşük çözünürlüklü görüntüleri göndermiş ve bilgilerimizi tazelemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Asteroit kuşağı</span>

Asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'nde Güneş merkezli ve kabaca Jüpiter ile Mars gezegenlerinin yörüngeleri arasındaki uzayı kaplayan torus şeklinde bir bölgedir. Bu bölgede asteroit veya küçük gezegen olarak adlandırılan çok sayıda katı ve düzensiz şekillerde gök cisimleri bulunur. Tanımlanan nesneler çok farklı boyutlarda olabilir, fakat gezegenlerden çok daha küçüklerdir ve birbirlerinden ortalama olarak bir milyon kilometre uzaklıklarda bulunurlar. Bu asteroit kuşağı, Güneş Sistemi'ndeki diğer asteroit popülasyonlarından ayırt edilebilmesi için ana asteroit kuşağı veya ana kuşak olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Truvalı (gök cismi)</span>

Truvalı veya truva asteroidi, astronomide daha büyük bir cismin yörüngesini paylaşan, ana cismin yaklaşık 60° ilerisinde veya gerisinde bulunan L4 ve L5 Lagrange noktalarından birinin yakınında kararlı bir yörüngede kalan küçük boyutlu bir gök cismidir (çoğunlukla asteroitler). Truva cisimleri gezegenlerin ya da büyük uyduların yörüngelerini paylaşabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Güneş Sistemi cismi</span>

Küçük Güneş Sistemi Cismi, 2006 yılındaki kararla Uluslararası Astronomi Birliği'nce (UAB) tanımlanan güneş sisteminde bulunup ne gezegen, ne de cüce gezegen olan bir cisimdir:

Güneş'in etrafından dönen diğer cisimlere topluca "Küçük Güneş Sistemi Cismi" olarak telmih edilecek... Bunlar, şu anda Güneş Sistemi'nin çoğu asteroitlerini, çoğu Neptün-ötesi cisimleri (NÖC), kuyruklu yıldızlar ve diğer küçük cisimleri içerir.

<span class="mw-page-title-main">Çöküntü çemberi</span>

Çöküntü çemberi, bir yıldızın yaşam döngüsünün farklı evrelerinde, yörüngesi çevresinde; gaz, toz, gezegenimsiler, asteroitler veya çarpışan parçacıkların halka benzeri bir şekilde birikmesidir. Bu gibi çemberler kendini şu şekillerde gösterir:

<span class="mw-page-title-main">Dağınık disk</span>

Dağınık disk veya saçılmış disk, geniş Neptün ötesi cisimler ailesinin bir alt kümesi olarak genel itibarıyla buzlu küçük Güneş Sistemi cismi popülasyonuna sahip olan Güneş Sistemi'ndeki uzak bir çöküntü çemberidir. Dağınık disk cisimleri (SDO'lar-Scatterd Disk Objects) 0,8'e kadar değişen yörünge dışmerkezliklerine, 40°'ye kadar yüksek eğimlere ve 30 astronomik birim (4,5×109 km; 2,8×109 mi) daha büyük günberi mesafelerine sahiptir. Bu aşırı yörüngelerin gaz devleri tarafından kütleçekimsel “saçılmanın” bir sonucu olduğu düşünülmektedir ve bu nesneler Neptün tarafından tedirgin edilmeye devam etmektedir.

Plütino, Neptün ile 2:3 yörüngesel rezonansında bulunan; yani Neptün, Güneş etrafında üç tur attığında iki tur atan Kuiper Kuşağı'ndaki gök cisimlerine Astronomi'de verilen isimdir. Bu rezonans, Neptün ile Uranüs'ün Güneş Sistemi'nin başındaki yıllarda yaptıkları göçten kaynaklanır. Cüce gezegen olan Plüton, bu grubun en büyük üyesi olup gruba verilen ismin de esin kaynağıdır. Plütinolar Kuiper Kuşağı'nın iç kısmını oluşturur ve bilinen Kuiper Kuşağı nesnelerinin yaklaşık dörtte birini temsil ederler. Ayrıca, Plütionlar bilinen Neptün ötesi cisimlerin en kalabalık sınıfını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Otto Struve</span> Ukraynalı-Amerikalı astronom

Otto Struve, Ukraynalı–Amerikalı bir astronomdur. Rusçada, adı bazen Otto Lyudvigovich Struve olarak geçmektedir; ancak hayatının çoğunluğunu geçirdiği ve tüm bilimsel kariyerini yaptığı yer Amerika Birleşik Devletleri'dir. Struve ailesi'nin ünlü astronomlarıyla aynı ailedendir; Ludwig Struve'ün oğlu, Otto Wilhelm von Struve'ün torunu ve Friedrich Georg Wilhelm von Struve'ün büyük torunudur. Aynı zamanda Karl Hermann Struve'ün yeğenidir.

<span class="mw-page-title-main">Dokuzuncu Gezegen</span> Kuramsal bir gezegen

Dokuzuncu Gezegen veya Gezegen 9 Güneş Sistemi'nin dışında, farazi ve kuramsal bir dev gezegendir. Dokuzuncu gezegenin kütlesi Dünya gezegeninin 10 katıdır. Bu gezegenin varlığı, Kuiper Kuşağı'ndaki Neptünötesi cisimlerin olağandışı yörünge rotasyonundan tahmin edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Johann Gottfried Galle</span> Astronom

Johann Gottfried Galle, Alman astronom. Radis, Almanya'da doğan Galle, Berlin Gözlemevi'nde 23 Eylül 1846'da öğrencisi Heinrich Louis d'Arrest'in yardımıyla Neptün'ü bilerek gözlemleyen ilk kişi oldu. Urbain Le Verrier, Neptün'ün varlığını ve konumunu ilk öngören kişiydi, koordinatları Galle'ye göndererek doğrulamasını istedi. Galle, Le Verrier'in mektubunu aldığı akşam yaptığı gözlemde mektuptaki koordinatların 1° yakınında gezegeni gözlemledi.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegen</span>

Uluslararası Astronomi Birliği'ne (IAU) göre küçük gezegen, Güneş'in etrafında doğrudan yörüngede dönen ve ne gezegen ne de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmayan bir gök cismidir. IAU, 2006 yılından önce resmen küçük gezegen terimini kullanmaktaydı, fakat o yıl yapılan toplantıda küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlar; cüce gezegenler ve Küçük Güneş Sistemi Cisimleri (SSSB) olarak yeniden sınıflandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gezegenler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda, artan sayısal sırayla numaralandırılmış küçük gezegenlerin bir listesi bulunmaktadır. Kuyruklu yıldızlar hariç, asteroitler, uzak cisimler ve cüce gezegenler dahil olmak üzere küçük gezegenlerin tümü Güneş Sistemi'ndeki küçük gök cisimleri olarak bilinir. Bu gezegenlerin listeleri, her biri 1000 küçük gezegen içeren yüzlerce sayfalık kataloglardan oluşmaktadır. Uluslararası Astronomi Birliği adına, Küçük Gezegen Merkezi, Minor Planet Sirkülerlerinde her yıl binlerce yeni numaralandırılmış küçük gezegen yayınlamaktadır. Haziran 2024 itibarıyla, toplamda 1.367.486 adet gözlemlenen cisimden 669.991 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir. Geriye kalanlar ise henüz numaralandırılmamış küçük gezegenler ve kuyruklu yıldızlardır.

Uzak küçük gezegen veya uzak nesne, Güneş Sistemi'nde Neptün ötesinde bulunan ve genellikle bir "asteroit" olarak değerlendirilmeyen herhangi bir küçük cisimdir. Bu şemsiye terim, IAU'nun Küçük Gezegen Merkezi (MPC) tarafından kullanılmakta olup, bu nesnelerin tanımlanması, belirlenmesi ve yörünge hesaplamalarından sorumludur. Nisan 2023 itibarıyla MPC'nin veri tabanında 4975 uzak nesne bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'nin ana hatları</span> genel bakış ve başlık listesi

Aşağıda yer alan ana hat, Güneş Sistemi'ne genel bir bakış ve güncel bir rehber olarak hazırlanmıştır:


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.