İçeriğe atla

Genon

Genonlar
Roloway maymunu (Cercopithecus roloway), Charles Darwin'in İnsanın Türeyişi (1872) adlı kitabından.
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Primates
Alt takım:Haplorhini
İnfra takım:Simiiformes
Familya:Cercopithecidae
Oymak:Cercopithecini
Cins:Cercopithecus
Linnaeus, 1758[1]
Tip tür
Cercopithecus diana
Linnaeus, 1758
Türler
Metne bakınız.
Genonlar, Mefou Tapınağı, Kamerun

Genonlar (Cercopithecus), bir köpeksi maymun cinsidir. Bu cinsin tüm üyelerinin ortak adlarında "genon" kelimesi bulunmaz; ayrıca, bilimsel sınıflandırmadaki değişiklikler nedeniyle, diğer cinslerdeki bazı maymunların "genon" kelimesini içeren ortak adları olabilir. Bununla birlikte, bu cinsin maymunları için genon teriminin kullanımı yaygın olarak kabul edilmektedir.

Cinsin tüm üyeleri Sahra altı Afrika'ya özgüdür ve çoğu orman maymunlarıdır. Türlerin çoğu, habitatlarında oldukça yereldir ve bazılarının daha da yerel alt türleri vardır. Birçoğu habitat kaybı nedeniyle tehdit altında veya tehlikededir. Vervet maymunları ve yeşil maymunlar gibi şu anda Chlorocebus cinsine yerleştirilen türler, daha önce Cercopithecus aethiops olarak bu cinste tek bir tür olarak kabul ediliyordu.

İngilizce dilindeki "genon" kelimesi Fransızca kökenlidir.[2] Fransızcada guenon, Cercopithecus cinsinden hem erkek hem de dişi tüm tür ve bireylerin ortak adıydı. Diğer tüm maymun ve insansı maymun türlerinde, Fransızca guenon kelimesi yalnızca dişileri belirtir.[3] L'hoest maymunu, Preuss maymunu ve Güneş kuyruklu maymun gibi 3 tür önceden cinse dahil edilmişti ve şimdi farklı bir cinste sınıflandırılıyor (Allochrocebus).[4][5][6]

Tür listesi

Cins Cercopithecus

  • C. dryas grubu
    • Dryas maymunu veya Salongo maymunu, Cercopithecus dryas
Diana maymunu (C. diana)
  • C. diana grubu
    • Diana maymunu, Cercopithecus diana
    • Roloway maymunu, Cercopithecus roloway
  • C. mitis grubu
    • Büyük benekli burunlu maymun, Cercopithecus nictitans
      • Cercopithecus nictitans nictitans
      • Bioko macun burunlu guenon, Cercopithecus nictitans martini
    • Mavi maymun, Cercopithecus mitis
      • Pluto monkey, Cercopithecus mitis mitis
    • Gümüş maymun, Cercopithecus doggetti
    • Altın maymun, Cercopithecus kandti
    • Sykes'ın maymunu, Cercopithecus albogularis
      • Zanzibar Sykes'ın maymunu, Cercopithecus albogularis albogularis
      • Pousargues Sykes'ın maymunu, Cercopithecus albogularis albotorquatus
      • Cercopithecus albogularis erythrarchus
      • Cercopithecus albogularis francescae
      • Cercopithecus albogularis kibonotensis
      • Cercopithecus albogularis kolbi
      • Beyaz-ağızlı maymun, Cercopithecus albogularis labiatus
      • Cercopithecus albogularis moloneyi
      • Cercopithecus albogularis monoides
      • Cercopithecus albogularis phylax
      • Cercopithecus albogularis schwarzi
      • Zammarano'nun beyaz-boğazlı guenonu, Cercopithecus albogularis zammaranoi
  • C. mona grubu
    • Mona maymunu, Cercopithecus mona
    • Campbell'in mona maymunu, Cercopithecus campbelli
    • Lowe'un mona maymunu, Cercopithecus lowei
    • Tepeli mona maymunu, Cercopithecus pogonias
      Tepeli mona maymunu (C. pogonias)
      • Cercopithecus pogonias pogonias
      • Cercopithecus pogonias nigripes
      • Cercopithecus pogonias grayi
      • Cercopithecus pogonias schwarzianus
    • Wolf'un mona maymunu, Cercopithecus wolfi
      • Cercopithecus wolfi wolfi
      • Cercopithecus wolfi elegans
    • Dent'in mona maymunu, Cercopithecus denti
  • C. cephus grubu
    • Lesser benekli-burunlu maymunu, Cercopithecus petaurista
      • Cercopithecus petaurista petaurista
      • Cercopithecus petaurista buettikoferi
    • Beyaz-boğazlı guenon, Cercopithecus erythrogaster
    • Kızıl kulaklı guenon, Cercopithecus erythrotis
      • Bioko kızıl kulaklı guenonu, Cercopithecus erythrotis erythrotis
      • Cercopithecus erythrotis camerunensis
    • Bıyıklı guenon, Cercopithecus cephus
      • Cercopithecus cephus cephus
      • Cercopithecus cephus cephodes
      • Ngotto guenonu, Cercopithecus cephus ngottoensis
    • Kızıl kuyruklu maymun, Cercopithecus ascanius
      • Cercopithecus ascanius ascanius
      • Cercopithecus ascanius atrinasus
      • Cercopithecus ascanius whitesidei
      • Cercopithecus ascanius katangae
      • Schmidt'in guenonu, Cercopithecus ascanius schmidti
    • Sclater'in guenonu, Cercopithecus sclateri
De Brazza'nın maymunu (C. ihmalus)
  • C. hamlyni grubu
    • Hamlyn'in maymunu, Cercopithecus hamlyni
      • Baykuş yüzlü guenon, Cercopithecus hamlyni hamlyni
      • Kahuzi baykuş yüzlü guenon, Cercopithecus hamlyni kahuziensis
    • Lesula, Cercopithecus lomamiensis
  • C. ihmal grubu
    • De Brazza'nın maymunu, Cercopithecus ihmalus

Melezler

Kırmızı kuyruklu maymunun, (Cercopithecus ascanius) mavi maymunla (C. mitis) Afrika'da vahşi doğanın çeşitli yerlerinde melezlendiği bilinmektedir.[7]

Kaynakça

  1. ^ "Cercopithecus". Fossilworks.org. 
  2. ^ guenon /gəˈnoʊn/ n.
  3. ^ guenon [gənɔ̃] n. f. - 1505 ; o. i. ; p.-ê même rad. que guenille 1. vx Cercopithèque, mâle ou femelle. 2.
  4. ^ Groves, C. P. (2005). "GENUS Cercopithecus" 29 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. In Wilson, D. E.; Reeder, D. M (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference 13 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 154–158. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
  5. ^ "Allochrocebus". ITIS. 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  6. ^ "Allochrocebus". Mammal Diversity Database. 26 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  7. ^ The Pictorial Guide to the Living Primates. Pogonias Press. 1996. ss. 139, 143, 154, 185, 223. ISBN 0-9648825-0-7. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Eşcinsellik</span> Aynı cinsiyetteki insanlar arasındaki romantiklik, cinsel çekim ya da cinsel davranış

Eşcinsellik veya homoseksüellik, aynı cinsiyetteki insanlar arasındaki romantizm, cinsel çekim ya da cinsel davranıştır. Eşcinsellik, bir yönelim olarak “kişiyi ağırlıklı olarak ya da tümüyle kendisiyle aynı cinsiyette olan kişilere karşı romantik ya da cinsel çekimleri yaşamaya yönlendiren kalıcı kişisel nitelik” olarak ifade edilir. Aynı zamanda kişiyi bu çekimlere dayanan davranışlarla ilişkili kimlik hissi ve bu çekimleri paylaşan diğer kişilerden oluşan topluluğa olan üyeliğini de tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">İnsanın evrimi</span> anatomik olarak modern insanların ortaya çıkmasına yol açan evrimsel süreç

İnsanın evrimi, modern insanın evrimsel kökenini ve ne tür evrimsel süreçlerle ortaya çıktığını incelediği gibi insanın en eski atalarını ve atasal kökenlerini de konu edinir. Bunun yanında insanla ortak ataları paylaşan ve insan ile yakın akraba olan türlerin evrimini ve kökenini de araştırır. İnsan evrimi, konu olarak 1863 yılında T. H. Huxley tarafından oluşturulan bilim dalı primatolojiyi ve günümüz maymunlarının tüm canlılar ile onların eski atalarının fosillerini de dikkate almaktadır. Bunun yanında insanın evrimsel tarihi üzerindeki çalışma ve araştırmalar fiziksel antropoloji, paleoantropoloji, primatoloji, arkeoloji, dilbilim, genetik ve embriyoloji dâhil olmak üzere birçok bilimsel alanı de içerir.

<span class="mw-page-title-main">Maya uygarlığı</span> Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biri (y. 250–1700)

Maya uygarlığı, Kızılderili Maya halkları tarafından kurulan Kolomb öncesi Amerika uygarlıklardan biridir. Bir Orta Amerika uygarlığı olan Maya uygarlığı, binlerce yıl boyunca Meksika'nın güneydoğusundan, Honduras, El Salvador ve Guatemala'ya kadar uzanan Mezoamerika bölgesinde hüküm sürmüştür. Meksika'nın güneydoğusunda beş devlet kurmuş Mayalar, tarihleri boyunca yüzlerce lehçe üretmişlerdir ve bu lehçelerden bazıları günümüzde hâlen konuşulan 21-44 Maya dilinin oluşumunu sağlamıştır. Bu uygarlık MÖ 600 dolaylarında yükselişe geçmiş, MS 3. yüzyılda altın çağına adım atmış, kent-devletlerinin siyasi kargaşalar sonucunda çöktüğü MS 900'e dek, geniş bir alanda varlığını sürdürmüş ve İspanyol işgaliyle de sona erme sürecine girmiştir. Maya uygarlığı birçok bakımdan sona ermişse de, yaygın inanışın aksine Mayalar yok olmamışlardır, hâlen bu ülkelerde yaşamakta ve Maya dillerinden bazılarını konuşmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Makigiller</span> primat familyası

Makigiller (Lemuridae), makimsiler (Lemuriformes/Lemuroidea) grubunun en çok tanınan primat familyası. Tüm makimsiler gibi sadece Madagaskar'da bulunurlar. Eskiden bu familya'ya koyulan kedi makisigiller ve oyuncu makigiller artık ayrı familyalara ayrılmaktalar. Böylece makigiller familyası artık 20 yaşayan ve 2 soyu tükenmiş türden oluşur.

<i>Homo habilis</i> Arkaik insan türü

Homo habilis, yaklaşık 2.3 ila 1.65 milyon yıl önce Doğu ve Güney Afrika'nın Erken Pleistosen'inden soyu tükenmiş bir arkaik insan türüdür. 1964'te türün tanımlaması üzerine, H. habilis oldukça tartışmalıydı ve birçok araştırmacı, o zamanlar bilinen diğer tek erken hominin olan Australopithecus africanus ile sinonim (eşdeğer) olmasını önerdi; ancak H. habilis, zaman geçtikçe ve ilişkili daha çok keşif yapıldıkça daha çok kabul gördü. 1980'lere gelindiğinde, H. habilis'in bir insan atası olduğu ve doğrudan modern insanlara yol açan Homo erectus'a evrimleştiği öne sürüldü. Bu bakış açısı şimdi tartışılıyor. Güvensiz tür tanımlamasına sahip birkaç örnek H. habilis'e atanmış, bu da türün bölünmesi için argümanlara, yani yalnızca ilkinin geniş destek aldığı "H. rudolfensis" ve "H. gautengensis" adlı yeni türlerin önerilmesine neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Tehlikedeki tür</span>

Tehlikedeki türler, neslinin tükenme riski çok yüksek olan türlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sonsuz maymun teoremi</span> Bir matematik teoremi

Sonsuz maymun teoremi, bir daktilonun tuşlarına sonsuz bir süre boyunca gelişigüzel basan bir maymunun belirli bir metni neredeyse kesin olarak yazabileceğini ortaya koyan matematik teoremidir.

<span class="mw-page-title-main">Islak burunlu primatlar</span> primatların alt takımı

Islak burunlu primatlar, Madagaskar'ın makimsileri, Afrika'nın galagoları ve pottoları ile Hindistan ve Güneydoğu Asya'da yaşayan lorislerden oluşan bir primat alt takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Köpeksi maymunlar</span> primat familyası

Köpeksi maymunlar veya uzun kuyruklu maymungiller (Cercopithecidae), Eski Dünya maymunları grubundan bir maymun familyasıdır. Kuyruklu Eski Dünya maymunlarının (Cercopithecoidea) tek yaşayan familyası ve 135 türü ile en kalabalık maymun familyasıdır. Üyeleri Afrika ve Asya'da yaşamaktadır. En tanınmış cinsleri uzun kuyruklu maymun, babun, şebek, mandril, langur ve uzun burunlu maymunlardır.

<span class="mw-page-title-main">Maymun</span> bazı primatlar için kullanılan terim

Maymun, Primatlar takımındaki kimi memelileri kapsayan bir terimdir. Kimi kullanımlarda terim tüm primatları kapsarken genelde Simiiformes infra takımındaki primatlar için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İkiz</span> aynı gebelikten doğan iki yavrudan biri

İkizler aynı gebelikte doğmuş iki döldür. İkizler monozigotik, yani tek zigotun bölünerek iki embriyo halinde gelişen, ya da dizigotik, yani iki farklı yumurtanın ayrı spermlerle döllenmesinden oluşan biçimde olabilir.

<span class="mw-page-title-main">COVID-19</span> SARS-CoV-2nin neden olduğu bulaşıcı hastalık

Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19) şiddetli akut solunum sendromu koronavirüsü 2 (SARS-CoV-2)'nin neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. İlk vaka ile Çin'in Hubei eyaletinin Wuhan şehrinde Kasım 2019 tarihinde karşılaşılmıştır. O zamandan bu yana yayılmaya devam etmiş ve dünya genelinde pandemiye neden olmuştur. Ancak bu pandemi geçtiğimiz yıl birçok ülkede sona ermiştir. 3 Mart 2020 itibarıyla dünya çapında ölüm oranı %3,4 olup, 12 Nisan 2024 tarihi itibarıyla Dünya'da 704.753.890 onaylanmış vaka, 675.619.811 iyileşen varken virüs nedeniyle 7.010.681 hasta öldü.

<span class="mw-page-title-main">Simiyen</span> primat infra takımı

Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.

<span class="mw-page-title-main">Convolvulaceae</span> Çiçekli bitkilerin Solanales takımına bağlı bir familyası

Convolvulaceae, Tarlasarmaşığıgiller, Çitsarmaşığıgiller, Kahkahaçiçeğigiller veya Gündüzsefasıgiller; Solanales takımına ait, yaklaşık 58 cins ve 1.880 tür ile temsil edilen, tropikler ve ılıman kuşak başta olmak üzere dünya çapında yayılış gösteren; tatlı patates, cinsaçı ve tarla sarmaşığı gibi bitkileri içeren, bir çiçekli bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Roloway maymunu</span>

Roloway maymunu, tropik Batı Afrika'ya özgü, nesli tükenmekte olan bir Köpeksi maymun türüdür. Daha önce Diana maymununun bir alt türü olarak kabul ediliyordu. Habitat kaybı ve Afrika vahşi hayvan yemeği ticareti için devam eden avlanma nedeniyle Kritik Tehlike Altında olarak sınıflandırılmıştır. Roloway maymunları, çoğunlukla Gana'daki ormanlarda ve Güney-Doğu Fildişi Sahili'ndeki bazı bölgelerinde yaşayan ağaç canlılarıdır. Daha özel çalışmalar, C. diana kara yolunun, yok olma tehdidi nedeniyle çoğunlukla Tanoé ormanında yoğunlaştığını göstermiştir..

<i>Colobinae</i> köpeksi maymun alt familyası

Colobinae, Colobus, Nasalis ve Semnopithecus cinsleri de dahil olmak üzere 11 cins içerisinde 61 tür barındıran bir köpeksi maymun alt familyası. Bazı sınıflandırmalar bu alt famiyanın üyelerini iki oymağa ayırırken, diğerleri onları üç oymağa ayırdı. Her iki sınıflandırma da Afrika'da bulunan 3 cinsi bir gruba koyar; bu cinsler, tıknaz başparmakları olması bakımından farklıdır. Çeşitli Asya cinsleri başka bir veya iki gruba yerleştirilir. mtDNA çözümlemesi, Asya türlerinin, biri langurlardan ve diğeri "garip burunlu" türlerden olmak üzere iki ayrı grup oluşturduğunu doğrulamaktadır, ancak Semnopithecus cinsinin ilişkileri konusunda tutarsızdır. Bazı çalışmalar, Semnopithecus'un bu gruplardan herhangi biriyle yakından ilişkili olmadığını öne sürüyor, diğerleri onları sıkıca langur grubuna yerleştiriyor.

<span class="mw-page-title-main">Primatların kökeni ve evrimi</span> Primatların jeolojik zaman boyunca kökeni ve çeşitlenmesi

Primatların kökeni ve evrimi, yaklaşık 55 milyon yıl önce küresel olarak ortaya çıkan "gerçek" primatların (Euprimates) kökenini ve evrimsel tarihini konu alır. Bilinen en eski gerçek primat, geç Paleosen döneminde Fas'ta yaşamış, Altiatlasius'tur.

<span class="mw-page-title-main">2022-2023 maymun çiçeği salgını</span> 2022-2023 viral hastalık salgını

2022-2023 maymun çiçeği salgını, 4 Mayıs 2022 tarihinde Londra'da ilk vaka tespit edildikten sonra bir ay gibi kısa bir sürede 30 ülkede tespit edilen küresel salgındır. Salgın, Temmuz ayında 6 kıtada 70'ten fazla ülkeye yayıldı. Dünya Sağlık Örgütü 21 Temmuz 2022'de maymun çiçeği salgınıyla ilgili "küresel acil durum" ilan etti. Vakaların %98 veya %99'nu erkekler oluştururken %95-98'ini gey, biseksüel ve diğer erkeklerle ilişkiye giren erkekler oluşturmaktadır. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin vakalar arasında yaptığı araştırmaya katılan 45 yaş altındaki enfekte erkeklerin %90'ı son üç ay içinde erkek erkeğe seks yaptığını belirtti.

<span class="mw-page-title-main">Kürk giyim</span>

Kürklü giysiler, memelilerin korunmuş derilerinden yapılan giysilerdir. Kürk, en eski giyim biçimlerinden biridir ve insanlar tarafından en az 120.000 yıldır yaygın olarak kullanıldığı düşünülmektedir. "Kürk" terimi genellikle hayvanların kürkünden yapılmış palto, şal veya şal gibi belirli bir giysiyi ifade etmek için kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.