Genel Veri Koruma Tüzüğü

Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR), Avrupa Birliği hukukunda, tüm Avrupa Birliği ve Avrupa Ekonomik Alanı içerisinde yer alan bireyler için veri koruma ve gizliliğine ilişkin bir tüzüktür.^[1] GDPR öncelikle bireylere kendi kişisel bilgilerini kontrol altına almalarını ve AB içerisindeki şirketlerin bu tüzükle uyumlu hale getirilmesini amaçlamaktadır.^[2]

Kişisel verileri işleten tarafların veri koruma ilkelerini uygulamak için gerekli teknik ve kurumsal önlemleri alması gerekmektedir. Kişisel verilerin ele alındığı iş süreçleri, veri koruma ilkeleri göz önünde bulundurularak tasarlanıp yapılmalı ve verileri korumak için önlemler alınmalıdır. Hiçbir kişisel veri, tüzükte belirtildiği şekilde yapılmadığı veya ilgili kişiden (kişisel veri sahibinden) açık bir onay almadığı sürece işlenemez. İlgili kişi bu izni istediği zaman iptal etme hakkına sahiptir.

Kişisel veri işletmecileri, her türlü veri toplama işlemlerinde verinin işlenme amacını, yasal dayanaklarını, verilerin ne kadar süreyle sakladığını ve herhangi bir üçüncü tarafla veya Avrupa Ekonomik Alanı dışında bir yerde paylaşılıp paylaşılmadığını açıkça belirtmesi gerekmektedir. Kişisel veri sahipleri, istediği zaman kendisine ait depolanan verilerin bir kopyasını talep etme ve bu verileri belirli koşullar altında silme hakkına sahiptir. İşletmeler, kullanıcı gizliliğine olumsuz etkide bulunan herhangi bir veri ihlalinde (örneğin bilgilerin çalınması gibi) kullanıcıları 72 saat içerisinde bilgilendirmelidir.

Tüzüğü ihlal ettiği belirlenen şirketlere 20 milyon euro'ya kadar ya da şirketin yıllık gelirinin %4'üne kadar (hangisi büyükse) para cezası kesilebilmektedir.^[3]

Genel Veri Koruma Tüzüğü, 14 Nisan 2016 tarihinde kabul edilmiş ve 25 Mayıs 2018'den itibaren yürürlüktedir. GDPR bir yönerge değil, doğrudan bağlayıcı ve uygulanabilir bir tüzüktür.

Tüzük, Türkiye, Mauritius, Şili, Japonya, Brezilya, Güney Kore, Güney Afrika, Arjantin ve Kenya da dahil olmak üzere dünya çapında birçok kanuna model olmuştur. 2021 itibarıyla Birleşik Krallık, artık bir AB üye devleti olmamasına rağmen yasayı aynı biçimde korumaktadır. 28 Haziran 2018'de kabul edilen California Tüketici Gizliliği Yasası (CCPA), GDPR ile pek çok benzerliğe sahiptir.^[4]

İçeriği

GDPR, genel hükümler, ilkeler, veri sahibinin hakları, veri kontrolörlerinin veya işletmecilerinin görevleri, kişisel verilerin üçüncü ülkelere transferleri, denetim makamları, üye devletler arasındaki işbirliği, hukuk yolları, hak ihlalleri bakımından sorumluluk veya ihlal cezaları ve çeşitli nihai hükümleri içeren on bir bölümden oluşmaktadır.

Kapsam

Tüzük, Avrupa Birliği içerisinde olan tüm yöneticileri (AB vatandaşlarından veri toplayan kurum), veri işletmecileri (yönetici adına veriyi işleyen kurum) ve ilgili kişileri (veri sahibi birey) kapsamaktadır. Tüzük ayrıca AB vatandaşlarının verilerini işleyen, AB dışındaki şirketleri de kapsar.

Tüzük, ulusal güvenlik faaliyetleri ve AB yasalarının uygulanması durumlarında geçerli değildir. AB üyesi ülkeler, şikayetleri incelemek ve soruşturma başlatmak için bağımsız bir denetim otoritesi kurmalıdır. Denetim otoriteleri, diğer üye ülkelerin otoriteleriyle işbirliği içinde olarak ortak faaliyetler düzenlemelidir.

Yasal dayanaklar

Kişisel veri işletmecileri en az bir yasal dayanağı olmadıktan sonra verileri işleyemezler. 6. maddeye göre yasal dayanaklar şunlardır:

(a) İlgili kişi, kişisel verilerin işlenmesine izin vermişse;
(b) İlgili kişiyle yapılan sözleşmeden doğan yükümlülükler yerine getiriliyorsa;
(c) Veri işletmecisinin yasal zorunluluklara uyması amacıyla;
(d) İlgili kişinin ya da başka bir vatandaşın hayati çıkarları söz konusuysa;
(e) Kamu yararına veya resmi makamda bir görev yerine getiriliyorsa;
(f) Bir veri işletmecisinin ya da üçüncü bir tarafın Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi tarafından geçersiz kılınmayan meşru menfaatleri amacıyla.

Yaptırımlar

Ulusal hukuktaki suç tanımlarının yanı sıra, 83. GDPR maddesine göre aşağıdaki yaptırımlar uygulanabilir:

İlk defa ya da kasıtsız olarak yapılan suçlar için yazılı uyarı
Düzenli periyodik veri koruma denetimleri
Aşağıdaki hükümlerin ihlal edilmesi durumunda 10 milyon euro'ya kadar ya da şirketin yıllık cirosunun %2'sine kadar para cezası uygulanır (83. madde, 4. paragraf^[5]):

8, 11, 25 ila 39, 42 ile 43. maddeleri uyarınca veri işletmecilerinin yükümlülükleri
42. ve 43. maddeleri uyarınca belgelendirme kuruluşunun yükümlülükleri
41. madde uyarınca izleme kuruluşunun yükümlülükleri

Aşağıdaki hükümlerin ihlal edilmesi durumunda 20 milyon euro'ya kadar ya da şirketin yıllık cirosunun %4'üne kadar para cezası uygulanır (83. madde, 5. ve 6. paragraf^[5]):

5, 6, 7 ve 9. maddeleri uyarınca rıza koşulları dahil veri işlemelerindeki temel ilkeler
12 ila 22. maddeleri uyarınca veri sahiplerinin hakları
44 ila 49. maddeleri uyarınca üçüncü bir ülke veya uluslararası bir şirkete kişisel bilgilerin aktarımı
Üye devlet kanunları tarafından verilen yükümlülükler
Denetleme otoritesi tarafından verilen bir emre uyulmaması

Zaman çizelgesi

25 Ocak 2012: GDPR önerisi kabul edildi.^[6]
21 Ekim 2013: Avrupa Parlamentosu Sivil Özgürlükler, Adalet ve İçişleri Komitesi (LIBE) yönü belirleyen oyunu kullandı.
15 Aralık 2015: Avrupa Parlamentosu, Konsey ve Komisyon arasındaki müzakereler ortak bir öneriyle sonuçlandı.
17 Aralık 2015: Avrupa Parlamentosu LIBE Komitesi, üç taraf arasındaki müzakerelere onay verdi.^[7]
8 Nisan 2016: Avrupa Konseyi tarafından kabul edildi.
14 Nisan 2016: Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edildi.
24 Mayıs 2016: Tüzük, Avrupa Birliği Resmî Gazetesi'nde yayınlanmasından 20 gün sonra yürürlüğe girdi.^[8]
25 Mayıs 2018: Tüm üye devletlerde hükümler, düzenlemenin yürürlüğe girmesinden iki yıl sonra doğrudan uygulanır hale geldi.
20 Temmuz 2018: GDPR, Avrupa Ekonomik Alanı içerisindeki devletlerde için de geçerli hale getirildi.^[9]