İçeriğe atla

Genel Kriz

Avrupa’nın büyük bölümünü harap eden Otuz Yıl Savaşı (1618-1648), bazı tarihçilerin Genel Kriz ile ilişkilendirdiği olaylardan birisidir.

Genel Kriz, bazı tarihçiler tarafından 17. yüzyılın başlarından 18. yüzyılın başlarına kadar öncelikle Avrupa’da ve dünya çapında meydana geldiği iddia edilen yaygın bir küresel çatışma ve istikrarsızlık dönemini tanımlamak için kullanılan bir terimdir.[1]

Tanımı ve Tartışmalar

20. yüzyılın ortalarından bu yana bazı bilim adamları, tartışmalarında ‘Genel Kriz’ için çok farklı tanımlar, nedenler, olaylar, dönemlendirmeler ve coğrafi uygulamalar önerdiler.[2] Diğer bilim adamları ise olaylar arasındaki bağlantıların eksikliği ve karakterlerindeki yaygın olarak paylaşılan ortaklıklar[3] nedeniyle çeşitli olayları birbirine bağlayan böyle genelleştirilmiş bir fenomenin olmadığını ve eğitimde kullanılmasının faydasız olduğunu iddia ederek Genel Krizin çeşitli kavramlarını tamamen reddettiler.[4]

  • Avrupa'da ekonomik kriz: Kavramın kökeni, İngiliz Marksist tarihçi Eric Hobsbawm’ın Past & Present’da yayınlanan 1954 tarihli “The Crisis of the Seventeenth Century” makalesinden gelmektedir. Hobsbawm, 17. yüzyılı ‘modernliğin ilerlemesinin gerektirdiği ekonomik krizin gerekli bir aşaması’ olarak görüyordu[2]
  • Batı Avrupa'da Genel Kriz: İngiliz muhafazakar tarihçi Hugh Trevor-Roper, Hobsbawm’ın kavramını değiştirdi ve aynı dergide yayınlanan “Onyedinci Yüzyılın Genel Krizi” başlıklı 1959 tarihli makalesinde “Genel Kriz” terimini icat etti. Hobsbawm, Avrupa’daki bir ekonomik kriz hakkında tartışırken; Trevor-Roper ise “toplum ve devlet arasındaki ilişkilerde bir kriz” olarak yani daha geniş bir kriz tanımı yaptı.[5] Trevor-Roper, Batı Avrupa’da 17. yüzyılın orta yıllarının bir dizi karmaşık demografik, dini, ekonomik ve siyasi sorunun neden olduğu siyaset, ekonomi ve toplumda yaygın bir çöküş olduğunu savundu. Genel Kriz’de, İngiliz İç Savaşı, Fransa’daki Fronde, Kutsal Roma İmparatorluğu’ndaki Otuz Yıl Savaşı’ndaki tepe noktası ve Portekiz, Napoli ve Katalonya’da İspanyol İmparatorluğu’na karşı isyanlar gibi çeşitli olaylar, hep birlikte aynı problemin sonuçlarıydı. Trevor-Roper’a göre ‘Genel Krizin’ en önemli nedeni,[6] saray ile ülke arasındaki çatışmaydı. Bu, giderek güçlenen merkezileşme, bürokratik, “sarayı” temsil eden egemen prens devletler ile “ülkeyi” temsil eden geleneksel, bölgesel, kara temelli aristokrasi ve eşraf arasındadır. Trevor-Roper, Rönesans ve Protestan Reformu’nun getirdiği entelektüel ve dini değişiklikleri Genel Krizin önemli ikincil nedeni olarak gördü. Trevor-Roper, 17. yüzyılın “şiddetli sosyo-ekonomik mücadeleleri ile dini ve entelektüel değerlerdeki derin değişimlere” modern ulus devletlerin doğmasının sebep olduğunu savundu.[2]
  • Küresel iklim değişikliği ile Genel Kriz:Genel Krizle ilgilenen tarihçiler arasında konuyla ilgili birçok kitap yazan Geoffrey Parker da yer alıyor.[7] Başlangıçta, Parker genel olarak Trevor-Roper’un kavramını takip etti ancak tezini 2013 yılında “Küçük Buz Devri” olarak bilinen küresel iklim değişikliğinin şiddetlendirdiği küresel bir Genel Kriz olarak genişletti.[2]

Tarihçiler arasında “Genel Kriz” teziyle ilgili çeşitli tartışmalar yaşandı. Bazıları böyle bir krizin varlığını basitçe inkâr etti. Örneğin Hobsbawm, 17. yüzyıl Avrupa’sının sorunlarının sosyal ve ekonomik kaynaklı olduğunu iddia etti, bu Trevor-Roper’ın kabul etmeyeceği bir vurguydu. Bunun yerine, Genel Kriz’in, 16. yüzyılda bürokrasinin genişlemesiyle hızlanan bir devlet ve toplum krizi olduğunu teorize etti.[8] Diğer ikisinden farklı olarak Parker iklim değişikliğine vurgu yaptı.[2]

İddia edilen modeller

Hobsbawn, Trevor-Roper ve Parker gibi bazı tarihçiler, bu krizin doğası konusunda farklı görüşlere sahip olsalar da 17. yüzyılın bir kriz dönemi olduğunu savundular.[9][10][2] Bugün, kriz modelini destekleyen[11] ve modelin savaş, politika, ekonomi[12] ve hatta on yedinci yüzyılın sanatı hakkında paha biçilmez bir içgörü sağladığını savunan akademisyenler var.[13] Otuz Yıl Savaşı (1618-1648) ile savaşın tüm nüfusa getirebileceği devasa dehşet anlaşıldı.[14] Özellikle 1640’lar, dünya çapında önceki veya sonraki dönemlerden daha fazla devlet çöküşüne tanık oldu.[9][10] Avrupa’nın en büyük devleti olan Polonya-Litvanya Birliği geçici olarak ortadan kayboldu. Ayrıca İspanya İmparatorluğu’nun çeşitli yerlerinde ayrılıklar ve ayaklanmalar yaşandı. Britanya’da Stuart monarşisinin her yerinde (İngiltere Krallığı, İskoçya Krallığı, İrlanda Krallığı ve Britanya Amerikası) isyanlar çıktı. Siyasi isyan ve bir dizi halk isyanı, Avrupa ve Asya’daki çoğu devletin temellerini sarstı. 17. yüzyılın ortalarında dünya çapında, kayıtlı tarihin neredeyse tüm diğer dönemlerinde olduğundan daha fazla savaş meydana geldi. Krizler Avrupa’nın çok ötesine yayıldı, örneğin dünyanın en kalabalık devleti olan Çin’deki Ming hanedanlığı çöktü.[15]

Çin’in Ming hanedanı ve Japonya’nın Tokugawa şogunluğu radikal biçimde farklı ekonomik, sosyal ve politik sistemlere sahipti. Bununla beraber 17. yüzyılın ortalarında, aynı anda dünyanın diğer bölgelerinde meydana gelen krizlere çarpıcı biçimde benzeyen ve aynı anda birbiriyle ilişkili olan bir dizi kriz yaşadılar.[16] Frederic Wakeman, Ming hanedanını yok eden krizin kısmen iklim değişikliğinin yanı sıra Çin’in gelişmekte olan dünya ekonomisine zaten önemli ölçüde dahil olmasının bir sonucu olduğunu savunuyor. Bürokratik sahtekarlıklar ise sorunu daha da kötüleştirdi. Dahası, Çing hanedanının krizle başa çıkmasındaki başarısı, 19. yüzyılda Batı’dan gelen ciddi meydan okumalarla karşı karşıya kaldığında alternatif çözümler düşünmesini daha da zorlaştırdı.[17]

İklim değişikliği

Genel Kriz, bazı akademisyenlerin zirvesini 17. yüzyılda bulduğu Küçük Buz Devri ile oldukça düzgün bir şekilde örtüşüyor. Maunder Minimumu, El Niño olayları ve anormal bir volkanik aktivite seli ile örtüşmesi oldukça ilgi çekicidir.[18] David Rind ve Jonathan Overpeck gibi iklimbilimciler, üç olayın birbiriyle bağlantılı olduğunu varsaydılar. Kuzey Yarımküre genelinde, 17. Yüzyılın ortalarında neredeyse benzeri görülmemiş ölüm oranları yaşandı.[19] Geoffrey Parker, çevresel faktörlerin, özellikle de bu dönemin küresel soğuma eğiliminin kısmen sebep öne sürdü. David D. Zhang ve bazı akademisyenler konu hakkında ayrıntılı analizleri vardır.[20]

Demografik düşüş

Ayrıca bakınız: İkinci veba salgını, Tufan (tarih) ve Büyük Kıtlık (1695–1697)

Bu dönemde özellikle Avrupa’da ve Çin’de nüfuslarda önemli bir düşüş yaşandı. Bu demografik düşüşün nedeni karmaşıktır ve önemli ölçüde kanıtlanmamıştır ancak Parker bu nüfus krizine katkıda bulunan ana faktörlerin savaş, iklim değişikliği ve göç olduğunu iddia ediyor. 1640’larda savaşta olmayan hiçbir büyük devlet yoktu ve yüzyılın neredeyse tamamı boyunca savaşlar Avrupa’yı kasıp kavurdu. Bazı ülkeler çok az yıl barış gördü; örneğin Polonya yalnızca 27 yıl barış gördü, Hollanda Cumhuriyeti 14, Fransa 11 ve İspanya sadece 3.[21] Avrupa’da savaşın demografi üzerindeki etkisine bir örnek olarak Otuz Yıl Savaşı’nda nüfusu yaklaşık %15 ila %30 oranında azalan Almanya’dır.[22] Avrupa’daki demografik düşüşün bir başka faktörü de gıda arzını önemli ölçüde etkileyen ve Avrupa’nın marjinal tarım arazilerinde büyük mahsul kıtlığına neden olan iklimsel olaylar dizisiydi. Bu süre zarfında 1-2 °C'lik bir düşüş vardı, bu da Maunder Minimumu ile örtüşüyordu. Avrupa’da mahsulün bozulmasına neden olacak kadar sıcaklıkları düşüren sık ve büyük volkanizma dalgaları da bu dönemdeydi.[23][24] Mahsul kıtlığı, sürdürülemez kentsel nüfusları bitiren ve bazı bölgelerde Malthusçu bir krize neden olan bir kentsel göç dalgasıyla karşılandı. Bazı bölgelerde geçim krizlerinin ilk aşamaları doğası gereği Malthusçu nitelikte olmasa da sonu genellikle nüfusla ilgili bu tarımsal açık modeli takip etti.[25]

Çatışmalar ve savaşlar

Bu dönemde yaşanan bazı bunalımlar, çatışmalar ve savaşlar şunlardır:

Anthony F. Upton 2001’de şiddetli halk protestolarının Avrupa toplumlarında yaygın olduğunu ve bu tür şiddetli huzursuzluğun “genellikle belirli yerel sorunlara yönelik olduğunu ve kurulu düzenin meşruiyetine meydan okumadığı” fikrini savundu.[3] 1630’lar ve 1640’lardaki protestolar bazı bölgelerde “alışılmadık seviyelere yükselmiş” olsa da burada bir genel krizin aranamayacağını savundu. Upton şöyle yazdı: “Tarihçiler, huzursuzluk dalgasında ‘genel bir kriz’ görmeye çalıştılar ve bu konudaki tartışmalar devam ediyor. Bağlantıya karşı çıkan ana faktörler, düzensizliklerin zaman içinde çakışsalar bile yerel koşullara özgü kaldığı gerçeğidir. Daha geniş hareketler halinde birleşmediler. Her şeyden önce, isyancıların talepleri yöneticilerin meşruiyetine meydan okumadı, aksine geleneksel normların restorasyonunu istedi(…).[3] Upton, çok az kişinin bir kurum olarak monarşiye gerçekten meydan okuduğunu iddia etti ancak birçok soylu kendi iktidarda olan farklı bir hanedanı tercih etti (örneğin Portekiz Restorasyon Savaşı (1640-1668), Habsburg hanedanını, Bragança hanedanı ile değiştirmeye çalıştılar).[3] Fronde’a (1648-1653) liderlik eden Fransız prenslerin tamamı, I. Charles’ın 1649’da cinayet olarak gördükleri infazından dehşete kapıldılar, İngiliz isyancıların çoğunun aksine asla cumhuriyetçi olmadılar.[3]

Victor Lieberman, 2003 yılında daha sonra Geoff Wade, Chris Baker ve Pasuk Phongpaichit tarafından desteklenen, Anthony Reid’in “Genel Kriz” sırasında Güneydoğu Asya denizciliğini ve Hindiçin'i açıklamak için bir çerçeve olarak kullanan “Ticaret Çağı” tezini savundu. 17. ve 19. yüzyıllar boyunca Hindiçin devletlerinin (Siam, Burma, Vietnam) artan siyasi ve ekonomik kondolidasyonuna ve yüksek ekonomik büyümesine uygun şekilde hitap edemedi; 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa’nın bölgeden ayrılışı nedeniyle bölge, çağdaş bölgelere göre nispeten sakin bir 17. yüzyıl yaşamıştır.[27][28][29]

2000 yılında Denis Shemilt, “Sanayi devrimi” ve özellikle “Genel Kriz” terimlerini, görev verildiğinde görünüşte bağlantısız olaylar hakkında kolayca genellemeler yapabildikleri için ergen okul çocuklarına öğretilmesi kolay tarihyazımsal kavramların örnekleri olarak kullandı. Bununla birlikte, böyle bir genelleştirilmiş kavramın geçerliliğine bir kez maruz kaldıklarında itiraz etmeleri onlar için daha zor olacaktı çünkü bu genellemeyle ilişkili tüm yerel olaylar hakkında ayrıntılı bilgi toplamayı ve ardından bunların makul bir şekilde uyuşup uyuşmadığına karar vermeyi gerektiriyor. Bu nedenle, tarihçilerin bu tür genelleştirilmiş kavramları oluştururken dikkatli olmaları gerekir, böylece ortaya çıkan anlatılar yalnızca anlamlı ve anlaşılır değil aynı zamanda makul ölçüde doğru olur.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Parker, 2008 & 1053-1057.
  2. ^ a b c d e f Bristow, Tom; Ford, Thomas H. (2016). A Cultural History of Climate Change. Routledge. s. 132. ISBN 9781317561439. 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021. 
  3. ^ a b c d e Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Upton 2001 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  4. ^ a b Shemilt, Denis (2000). "Level 2: Coherent Historical Narratives". Knowing, Teaching, and Learning History: National and International Perspectives. New York / London: NYU Press. ss. 94-96. ISBN 9780814781425. Erişim tarihi: 30 Eylül 2021. 
  5. ^ Aston 1965, s. 67.
  6. ^ Robinson, Kristen, "Trevor-Roper, Hugh", The Encyclopedia of Historians and Historical Writing, ss. 1204-1205 .
  7. ^ Relevant books authored or edited by Geoffrey Parker include, The General Crisis of the Seventeenth Century (1978), Europe in Crisis 1598–1648 (1979) and Global Crisis: War, Climate Change & Catastrophe in the Seventeenth Century (2013)
  8. ^ Aston 1965, ss. 78–95.
  9. ^ a b Parker & Smith 1997.
  10. ^ a b Aston 1965.
  11. ^ Shank, J. B. (2008). "Crisis: A Useful Category of Post–Social Scientific Historical Analysis?". The American Historical Review. 113 (4): 1090-1099. doi:10.1086/ahr.113.4.1090. 
  12. ^ De Vries, Jan (2009). "The Economic Crisis of the Seventeenth Century after Fifty Years". Journal of Interdisciplinary History. 40 (2): 151-194. doi:10.1162/jinh.2009.40.2.151. 
  13. ^ Burke, Peter (2009). "The Crisis in the Arts of the Seventeenth Century: A Crisis of Representation?". Journal of Interdisciplinary History. 40 (2): 239-261. doi:10.1162/jinh.2009.40.2.239. 
  14. ^ Wilson, Peter H. (2011), The Thirty Years War: Europe's Tragedy .[]
  15. ^ Parker 2008, ss. 1053–1079.
  16. ^ Atwell, William S. (1986). "Some Observations on the 'Seventeenth-Century Crisis' in China and Japan". The Journal of Asian Studies. 45 (2): 223-244. doi:10.2307/2055842. JSTOR 2055842. 
  17. ^ Wakeman, Frederic E. (1986). "China and the Seventeenth-Century Crisis". Late Imperial China. 7: 1-26. doi:10.1353/late.1986.0006. 
  18. ^ Rind, David; Overpeck, Jonathan (1993). "Hypothesized causes of decade-to-century-scale climate variability: Climate model results". Quaternary Science Reviews. 12 (6): 357-374. Bibcode:1993QSRv...12..357R. doi:10.1016/S0277-3791(05)80002-2. 
  19. ^ Parker & Smith 2008.
  20. ^ "The causality analysis of climate change and large-scale human crisis". 24 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2022. 
  21. ^ Parker, Geoffrey (2013), p. 27
  22. ^ "The Thirty Years War (1618–48)". Twentieth Century Atlas. 28 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2008. 
  23. ^ Parker, Geoffrey, (2013). pp. 15–20
  24. ^ Munck, Thomas (1990). Seventeenth Century Europe 1598–1700. Londra: Macmillan. ss. 83-85. ISBN 0-333-28641-3. 
  25. ^ Munck, Thomas (1990), p. 83
  26. ^ Kindleberger, Charles P. (1991). "The Economic Crisis of 1619 to 1623". The Journal of Economic History. 51 (1): 149-175. doi:10.1017/S0022050700038407. JSTOR 2123055. 

    Eleştiriler

    Akademisyenler arasında genel bir krizin ortaya çıması konusunda fikir birliği oluşmamıştır. Bazı bilim adamları, 17. yüzyılda bir ‘genel kriz’ lehine olan argümanların inceleme altında olmadığını iddia ediyor. Örneğin, Hollandalı tarihçi Niels Steensgaard (1978), iddia edilen kriz sırasında Hollanda Cumhuriyeti’nin, Hollanda Altın Çağı olarak bilinen ekonomik bir genişleme yaşadığına dikkat çekmiştir.<ref>Steensgaard, Niels. "The Seventeenth-Century Crisis". In: Parker, Geoffrey; Smith, Lesley. The General Crisis of the Seventeenth Century. London: Routledge, 1978.[]

  27. ^ Lieberman, Victor (2003). Strange Parallels: Volume 1, Integration on the Mainland: Southeast Asia in Global Context, c.800–1830 (Studies in Comparative World History) (Kindle bas.). ss. 15-21, 288-89, 296, 299. ISBN 978-0521800860. 
  28. ^ Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World (Kindle bas.). Cambridge University Press. ss. 119, 212, 216, 258. ISBN 978-1-316-64113-2. 
  29. ^ Henley, David (23 Ağustos 2018). "Ages of Commerce in Southeast Asian History". Brewminate. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021. 

Bibliyografya

  • Aston, Trevor, (Ed.) (1965), Crisis in Europe 1560–1660: Essays from Past and Present .
  • Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya: Siam in the Early Modern World. Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-64113-2. 
  • Hill, Christopher. (1961), The Century of the Revolution. W.W. Norton & Company Inc.0393003655
  • Lieberman, Victor (2003). Strange Parallels: Volume 1, Integration on the Mainland: Southeast Asia in Global Context, c.800–1830 (Studies in Comparative World History). ISBN 978-0521800860. .
  • Parker, Geoffrey; Smith, Lesley M, (Ed.) (1997) [1978]. The General Crisis of the Seventeenth Century. Psychology Press. ISBN 9780203992609. 
  • Parker, Geoffrey (2008), "Crisis and Catastrophe: The Global Crisis of the Seventeenth Century Reconsidered", American Historical Review, 113 (4), ss. 1053-79, doi:10.1086/ahr.113.4.1053 .
  • Parker, Geoffrey (2013), "Global Crisis: War, Climate Change & Catastrophe in the Seventeenth Century", Yale University Press.
  • ——— (2010), "States Make War But Wars Also Break States" (PDF), Journal of Military History, 74 (1), ss. 11-34, 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 11 Aralık 2022 .
  • Rabb, Ted, (Ed.) (1975), Struggle for Stability in Early Modern Europe .
  • Trevor-Roper, Hugh (1959), "The General Crisis of the Seventeenth Century", Past and Present, cilt 16, ss. 31-64, doi:10.1093/past/16.1.31 .

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Süveyş Krizi</span> 1956da yaşanmış diplomatik ve askerî karşılaşma

Süveyş Krizi, Süveyş Savaşı ya da İkinci Arap-İsrail Savaşı, 1956 yılında, bir tarafta Mısır; diğer tarafta İngiltere, Fransa ve İsrail; üçüncü tarafta Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşmiş Milletler’in olduğu diplomatik ve askeri karşılaşmalarla gerçekleşmiş krizdir.

<span class="mw-page-title-main">Otuz Yıl Savaşı</span> Avrupada 1618-1648 arası sürmüş savaş

Otuz Yıl Savaşı ya da Otuz Yıl Savaşları, çoğunlukla Kutsal Roma İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde 1618'den 1648'e kadar sürmüştür. Avrupa tarihinin en yıkıcı savaşlarından birisi olan savaş sonucunda tahminen 4,5 ila 8 milyon arasında insan ölmüştür ve Almanya'nın bazı bölgelerinde %50'nin üzerinde nüfus düşüşü olmuştur. Seksen Yıl Savaşı, Mantova Veraset Savaşı, Fransız-İspanyol Savaşı ve Portekiz Restorasyon Savaşı da Otuz Yıl Savaşı ile bağlantılı savaşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Viktorya Dönemi</span>

Victoria Dönemi, Kraliçe Victoria'nın 20 Haziran 1837 ile 22 Ocak 1901'deki ölümüne dek sürecek saltanatını içeren dönemdir. Bu dönem, Georg Dönemi'nin ardılı ve Edward Dönemi'nin öncülüğüdür. Dönemin ikinci yarısı, kısmen kıtadaki Belle Époque dönemiyle örtüşmektedir.

Kapitalizm ya da diğer adlarıyla sermayecilik ve anamalcılık, üretim araçlarının özel mülkiyetine ve kâr amacıyla işletilmesine dayanan ekonomik sistemdir. Kapitalizmin tanımlayıcı özellikleri arasında sermaye birikimi, rekabetçi piyasalar, fiyat sistemleri, özel mülkiyet, mülkiyet haklarının tanınması, kişisel çıkar, ekonomik özgürlük, meritokrasi, iş ahlakı, tüketici egemenliği, ekonomik verimlilik, hükûmetin sınırlı rolü, kâr güdüsü, kredi ve borcu mümkün kılan finansal bir para ve yatırım altyapısı, girişimcilik, metalaşma, gönüllü değişim, ücretli emek, mal ve hizmet üretimi, inovasyon ve ekonomik büyümeye güçlü bir vurgu yer alır. Bir piyasa ekonomisinde kararlar ve yatırımlar, servet, mülk veya sermaye ya da üretim kapasitesini yönlendirme yeteneğine sahip kişiler tarafından belirlenir. Fiyatlar, mal ve hizmetlerin dağıtımı ise büyük ölçüde mal ve hizmet pazarlarındaki rekabet tarafından şekillendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Buz Çağı</span> Orta Çağ Sıcak Döneminden sonra iklimsel soğuma (16. - 19. yüzyıl)

Küçük Buz Çağı, Medieval Warm Period 'dan sonra gelen soğuma dönemi oldu. Gerçek bir Buzul Çağı olmamasına rağmen terim, 1939'da François E. Matthes tarafından bilimsel literatüre girmiştir. Bazı görüşlere göre 15. yüzyıldan 19. yüzyılın ortalarına kadar, bazı görüşlere göre ise 1300-1850 arasında süren göreceli serin iklim periyodudur.

Yeni Çağ veya Erken Modern Çağ, Avrupa tarihinde Orta Çağ'ın sonu ile Yakın Çağ ve Sanayi Devrimi arasındaki dönemdir. Bu bağlamda Erken Modern Dönem, 15. yüzyılın ikinci yarısından 18. yüzyılın ikinci yarısına kadar geçen yaklaşık üç asırlık dönemi kapsar. Çağın başlangıcı farklı tarih olaylarına bağlanmıştır. Yeni Çağ, 1453 senesinde Fatih Sultan Mehmed liderliğindeki Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'in fethi ile başlamıştır. Avrupa'da Rönesans'ın başlaması veya coğrafi keşifler dönemi de çağın başlangıç noktalarından kabul edilmektedir. Çağ, sınıf ayrılılıkları sebebiyle patlak veren ve daha sonra bütün Avrupa ile dünya ülkelerinin tarihini değiştiren Fransız İhtilali ile bitmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eric Hobsbawm</span> İngiliz Marksist tarihçi ve yazar

Eric John Ernest Hobsbawm, İngiliz Marksist tarihçi ve yazar. Hobsbawm uzun süre Büyük Britanya Komünist Partisi'nin üyeliğini yapmıştır. Komünist Tarih Grubuna da katıldı. Londra'daki Birkbeck, Londra Üniversitesi'nin başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Waffen-SS</span> Nazi Almanyasında SSnin sonradan kurulmuş iki askeri kolundan biri

Waffen-SS, Nazi Partisi'nin yarı askeri Schutzstaffel (SS) örgütünün muharebe koluydu. Oluşumları arasında Nazi Almanyası'ndan gelenler, Alman işgali altındaki Avrupa'dan ve işgal edilmemiş topraklardan gelen gönüllüler ve askerler vardı. Mayıs 1945'te dağıtıldı.

Tarihyazımı ya da historiyografi, tarih hakkında eserlerin yazımı ve tarihçilik kuram ve geçmişini ifade eden terimdir. Terim Yunanca ἱστοριογράφος tarih yazanlar ifadesinden gelir. Tarihçilik terimiyle sıklıkla aynı anlamda kullanılsa da, çağdaş dönemde ayrı bir disiplin olarak anılmaktadır. Tarihyazımı hem yazma sanatının, hem de tarih biliminin bir parçasıdır. Tarih alanının "sanat" ve "bilim" özelliklerine yapılan vurgu, kültür temelinde, pek çok farklı alandan düşünürün üzerinde fikir belirttiği ve tarihçilerin yöntem açısından tartıştığı önemli bir konudur. Bazıları tek bir "tarih"ten değil, olayın koşulları ve sonuçları nedeniyle çoğul "tarihler"den bahseder. Çağdaş tarihçiler için tarihin bilimselliği ya da böyle bir bilimsellik durumu vazgeçilemezdir. Hatta birbirlerinden tamamen ayrı iki uyumsuz özellik olarak görmek yerine birbirlerini tamamlayıcı olduklarına dair görüş daha yaygındır.

<span class="mw-page-title-main">Almanya'nın birleşmesi</span> Ayrı Alman krallıkların ilk defa Alman İmparatorluğu adı altında birleşmesi

Resmî olarak Almanya'nın birleşmesi ile siyasi ve idarî olarak birleşik bir ulus devletin ortaya çıkması 18 Ocak 1871'de Fransa'daki Versay Sarayı'nın Aynalar Galerisi'nde gerçekleşti. Fransa-Prusya Savaşı sonrası Fransızların silah bırakmasının ardından, Alman devletlerinin prensleri Prusyalı I. Wilhelm'i Alman İmparatoru ilan etmek için bir araya geldi. Pratikte, Almanca konuşan halkların çoğunluğunun birleşik bir devlet altında toplanması, resmî ve soylu yöneticiler arasındaki gayriresmî ittifaklar sayesinde bir süredir düzensiz olarak gelişmekteydi. Ancak birleşme fikirleri, tarafların kendi çıkarları yüzünden Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun 1806'da dağılması ve Napolyon Savaşları'nın gerçekleşmesi üzerine kuvvetlenen milliyetçilik hareketlerine kadar neredeyse yüz yıl gecikerek aristokratik bir deneme olmaktan öteye gidemedi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı gerileme tezi</span>

Osmanlı gerileme tezi veya Osmanlı gerileme paradigması, Osmanlı İmparatorluğu'nun dünyanın o zaman gelişmiş kabul edilen ülkeleri ile kıyaslandığında bilim ve endüstride geri kalması ve ürünler ortaya çıkaramaması sonucu, dış ülkelere bağımlılığını tarif etmek amacı ile ortaya konmuştur. Türkiye'nin ve dünyanın tanınmış tarihçilerinden Halil İnalcık Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ adlı kitabında, “...18. yüzyılın uzun savaşlarıyla denge Avrupa’dan yana döndü. Osmanlı gücü inişe geçti, 18. yüzyılda Batı üstünlüğünün kabulüyle de imparatorluk politik ve ekonomik olarak Avrupa’ya bağımlı hale geldi, imparatorluğun varlığını sürdürmesi ve olası çöküşü, sonunda bir Avrupa politikası sorunu, Doğu Sorunu oldu ve Osmanlı politik yaşamı 1920'ye dek Avrupa'ya bağımlı olarak sürdü,” saptamasını yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hugh Trevor-Roper</span>

Hugh Redwald Trevor-Roper, Baron Dacre of Glanton,, İngiliz tarihçi. Oxford Üniversitesi'nde Modern Tarih konusunda Regius Profesördü.

<span class="mw-page-title-main">Fransa-İspanya Savaşı (1635-1659)</span> Fransa ve İspanya arasında yaşanmış 24 yıllık savaş

Fransa-İspanya Savaşı (1635-1659), savaş boyunca değişen müttefiklerin de katılımıyla Fransa ve İspanya arasında yapıldı. Mayıs 1635’te başlayan ve 1648’de Vestfalya Barışı ile savaşın sona eren ilk aşaması, Otuz Yıl Savaşı’nın bir parçası olarak kabul edilir. İkinci aşama ise Fransa ve İspanya’nın Pireneler Antlaşması’nda barış yaptıkları 1659’a kadar devam etti.

Karşı-Reformasyon ve Avrupa din savaşları sırasında kabaca %80'ini kadınların ve çoğunluğunu 40 yaşının üzerinde insanların oluşturduğu yaklaşık 50.000 kişi büyücülük suçlaması nedeniyle yargılandı ve kovuşturmalar 1580-1630 yılları arasında tepe noktasına ulaştı.

<span class="mw-page-title-main">1629-1631 İtalya veba salgını</span>

Milano Büyük Vebası olarak da anılan 1629-1631 İtalya veba salgını, 1348'de Kara Ölüm ile başlayan ve 18. yüzyılda sona eren İkinci veba salgınının bir parçasıydı. 17. yüzyılda İtalya'daki iki büyük salgından biri, Kuzey ve Orta İtalya'yı etkiledi ve en az 280.000 ölümle sonuçlandı. Bir milyon ölümle nüfusun yaklaşık %35'inin öldüğü de tahminler arasındadır. 1629-1631 salgınının, İtalya ekonomisinin diğer Batı Avrupa ülkelerine göre geride kalmasına neden olduğu da iddia edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İkinci veba salgını</span>

İkinci Veba salgını, 1348'de Avrupa'ya ulaşan ve sonraki dört yıl içinde Avrasya nüfusunun yarısını öldüren Kara Veba ile başlayan büyük bir veba salgınları dizisidir. Veba çoğu yerde yok olmasına rağmen, endemik hale geldi ve düzenli olarak tekrarladı. 17. yüzyılın sonlarında bir dizi büyük salgın meydana geldi ve hastalık 18. yüzyılın sonlarına veya 19. yüzyılın başlarına kadar bazı yerlerde tekrarladı. Bundan sonra, bakterinin yeni bir türü, 19. yüzyılın ortalarında Asya'da başlayan üçüncü veba salgınına yol açtı.

<span class="mw-page-title-main">Londra Konferansı (1830)</span>

1830 Londra Konferansı Avrupa'nın beş büyük gücünün Avusturya, Britanya, Fransa, Prusya ve Rusya'nın temsilcilerini bir araya getirmiştir. 20 Aralık'ta başlayan konferansta, Hollanda Birleşik Krallığı'ndan Belçika'nın ayrılmasını tanıdılar ve Belçika'nın bağımsızlığını kalıcı olarak garanti ettiler.

1660 Büyük İstanbul Yangını'nda Konstantiniyye şehrinin üçte ikisi yok olmuştur. Tarihçi Abdi Paşa, yangının 280.000 evi yok ettiğini ve yaklaşık kırk dokuz saat boyunca sürdüğünü tahmin ediyor.

John Edward Christopher Hill İngiliz Marksist tarihçi ve akademisyen, 17. yüzyıl İngiltere tarihi konusunda uzmandır. Oxford'daki Balliol College'da 1965-1978 arasında dekanlık yapmıştır.

Donald Henshaw Pennington 17. yüzyıl İngilteresi hakkında çalışan bir tarihçiydi. Manchester ve Oxford Üniversitelerinde ders verdi ve 1965'te Oxford'daki Balliol College'da öğretmen oldu


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.