Gence Muharebesi (1588)
| Gence Muharebesi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1578-1590 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||||
 18. yüzyılda Azerbaycan coğrafyası | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |  Safevî Devleti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| Serdar Ferhat Paşa Emektar Cafer Paşa | Ziyadoğlu Mehmed Han Ustaclu Tokmak Han | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 30.000 | 30.000 | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Hafif | 20.000 ölü, yaralı ya da esir | ||||||||
Gence Muahrebesi, 1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda evre.
Emektar Cafer Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 29 Eylül 1588'de Gence'nin güneyinde (eski Gence Valisi) Ziyadoğlu Mehmed Han komutasındaki Safevî ordusunu büyük bir yenilgiye uğrattı.
Muharebe öncesi
1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı'nda Türk orduları 1578 yılında Gürcistan'ın doğusunu ve Şirvan'ı ele geçirdikten sonra 1583'teki Meşaleler zaferiyle İran ordularını bu bölglerden kesin olarak uzaklaştırmış, 1585'te ise Tebriz'i zaptederek güneyde yeni bir cephe daha açmıştı.
Serdar Ferhat Paşa komutasındaki Türk ordusu bu iki cephe arasında kama gibi uzanan Gence'nin zaptını hedefledi. 25 Temmuz 1588'de Kars'a ulaşan ordu 10 Ağustos'ta ileri harekâtını sürdürerek Gence üzerine yürüdü. İranlılar ise kenti boşaltarak Aras nehrinin güneye çekildiler. Serdar Ferhat Paşa 3 Eylül'de çarpışma olmaksızın Gence'ye girdi[1] ve burada 9 Ekim'e kadar bir kale inşasına girişti.
Muharebe
Buna mukabil, Safevîlerin Gence Vâlisi Ziyadoğlu Mehmed Han Çukursad Valisi Ustaclu Tokmak Han'ın kuvvetleriyle bileşerek emri altına 30.000 İran askerini toplayarak karşı taarruza hazırlandı. Aras'ı aşan Safevîler Arazbar kentinde konuşlandılar.
Serdar Ferhat Paşa ise bu tehlike karşısında Şirvan Beylerbeyi Emektar Cafer Paşa komutasında bir kolorduyu İranlıların üzerine sevketti. 29 Eylül'de meydana gelen muharebede Safevî ordusu ağır bir yenilgiye uğrarken, ordunun yarısı (muharebede ve geri çekilme sırasında Aras nehrinde boğularak) öldü.[2]
Muharebe sonrası
Bu zafer Emektar Cafer Paşa'nın son askerî başarısı oldu. Ordusunun başında Gence'ye dönen Cafer Paşa 2 Ekim 1588'de öldü ve kalenin içinde inşa edilen cami kabristanına defnedildi.[3]
9 Ekim 1588'de kalenin yapımı bitti ve 15 Ekim'de Türk ordusu kalede garnizon bırakarak Gence'den ayrıldı. Tiflis kalesini berkiten ordu 8 Kasım'da kışlamak üzere Erzurum'a ulaştı.
Erzurum'da Şah Abbas'ın barış teklifi geldi. Bunun üzerine 1589 yılında Osmanlılar yeni bir İran seferine çıkmazken Şah Abbas'ın elçisi Haydar Mirza'nın 14 Ekim 1589'da Hasankale'ye gelmesiyle müzakereler başladı ve 21 Mart 1590'da Ferhat Paşa Antlaşması'yla sonuçlandı.
Kaynakça
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.147
- ^ "Türkiye Tarihi", Yılmaz Öztuna, Hayat Yayınları, İstanbul (1965), c.8, s.10
- ^ "Acem Serhaddinde Cafer Paşalar: Tebriz ve Şirvan Eyaletlerinin Muhafazası (1583-1591)", Emirhan Özçelik, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 18 (2021), Güz, s.163-164
