İçeriğe atla

Gence

Koordinatlar: 40°40′58″K 46°21′38″D / 40.68278°K 46.36056°D / 40.68278; 46.36056
Kontrol Edilmiş
Gence
Gəncə

Kirovabad
Şehir
Gence resmî sembolü
Arma
ÜlkeAzerbaycan Azerbaycan
İdare
 • ValiNiyazi Bayramov
Yüzölçümü
 • Toplam170 km²
Rakım408 m
Nüfus
 (2015)
 • Toplam300 600
 • etnik yapı
%98 Azeri %2 diğer
Zaman dilimiUTC+04.00 (AZT)
Alan kodu(+22)
Resmî site
ganja-ih.gov.az

Gence, 1935-1989 Kirovobad (Azerice: Gəncə, Ermenice: Գանձակ Gandzak), Azerbaycan'ın en kalabalık ikinci şehridir. Eski bir yerleşim yeri olan Gence, Rus İmparatorluğu döneminde Çar I. Aleksandr'ın eşine atfen şehrin ismi Elizavetpol olarak değiştirilmiştir (1804-1918), 1920-1935 arasında Gence, 1935-1991 arasında Kirovabat olarak adlandırılmış, şehir 1989'da tekrar Gence ismine kavuşmuştur. Bakü'nün 360 km batısında, Gence Çayı'nın iki yakasında yer almaktadır.

Hakkında

1139 senesinde Gence'de baş vermiş deprem sonucu Kapaz Dağı yerle bir olmuş ve dört bir tarafı Küçük Kafkas Sıradağları ile çevrili olan büyük dağ gölü Göygöl Gölü oluşmuştur.

1578-1590 Osmanlı-Safevî Savaşı sırasında 1578'de Osmanlı'nın eline geçen şehir, 3 Temmuz 1606'da Şah I. Abbas tarafından geri alınmıştır.

Gence 1747-1804 yıllarında Gence Hanlığının merkezi olmuş, 1804 yılında Rus İmparatorluğu tarafından alınmış, 1826-1828 yılları arasında Rusya'nın elinden alındıysa da 1828 yılında kesin olarak Rusya İmparatorluğu topraklarına ilhak edilmiştir.

1918 yılında ise, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin başkenti olmuştur. 1991'de Azerbaycan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra bu ülkenin ikinci büyük şehridir.

Gence bölgesi Gence'nin batı yarısını ve Kuşkara, Sevinc ve Yeni Gence kasabaları içine alır.

Şehirdeki Gence Şehir Stadyumunda Kapaz futbol takımı mücadele etmektedir.

Etimoloji

Arap kaynaklar 'gence' adının kökeninin arapçaya farsçadan geçen ve farsçada 'hazine' anlamına gelen 'kenz' sözcüğünden türediğini ve şehrin Araplar tarafından kurulduğunu öne sürer.

Azerbaycanlı kaynaklar ise şehrin bölgeye yerleşen Türk boyları tarafından kurulduğunu ve Han'ın yaşadığı yer olması dolayısıyla 'gence' sözcüğünün Türkçedeki 'kan, kağan, han' sözcüklerinden 'Kanca, Kançe' olarak türetildiği ve Gence'ye evrildiği öne sürer. Ayrıca Rus işgali öncesinde yerli halkın Gence'nin güney bölgesindeki dağlık alanları 'Han Yurt' olarak adlandırdığı da kaydedilmiştir.[1]

Tarihi

Gence, tarih boyu Güney Kafkasya'nın en önemli şehirlerinden olmuştur. Gence şehri tarihte Sasani İmparatorluğu, Şeddâdîler, Büyük Selçuklu Devleti, Gürcistan Krallığı, İldenizliler, Harezmşahlar Devleti, İlhanlılar, Timur İmparatorluğu, Kara Koyunlular, Ak Koyunlular, Safeviler, Osmanlı İmparatorluğu, Afşar Hanedanı, Zend Hanedanı, Kaçar Hanedanı, Rus İmparatorluğu, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Sovyetler Birliği ve son olarak da Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bir parçası olmuştur. Ayrıca bir dönem Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ne başkentlik yapmıştır.[1]

Selçuklu fethi

11. yüzyılın ortalarında Albanya, Selçuklular tarafından fethedildi. Tebriz'in ele geçirilmesinden sonra 1054 yılında Tuğrul Bey Gence'ye doğru hareket etti. Gence hükümdarı Şeddad hanedanından Emir Şavur, Tuğrul Bey'in hükümdarlığını kabul etti.

Büyük Gence Depremi

30 Eylül 1139'da meydana gelen deprem şehri neredeyse tamamen yıkmış ve şehrin biraz daha güneydeki yeni yerine taşınmasına neden olmuştur. Bu büyük deprem sonucunda; Göygöl, Maralgöl, Zaligöl, Ağgöl, Şamlıgöl, Ördekgöl, Ceyrangöl ve Garagöl gölleri oluşmuştur.[1]

Nüfus

1825 1833 1840 1856 1897 1912 1915 1920 1923 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2004 2011 2013 2020
10 800 11 100 7800 10 900 33 600 59 600 63 400 40 700 38 900 57 400 98 900 116 100 189 500 231 900 278 000 320 000 316 000 322 900 335 600

Belediyeler

#Belediyelerin adıNüfus
1Kepez belediyesi300.000
2Nizami belediyesi200.469
3Hacıkend belediyesi460

Kardeş şehirler

Gence'nin 9 tane kardeş şehri bulunmaktadır.[2]

Galeri

  • Gence Arkeoloji Müzesi
    Gence Arkeoloji Müzesi
  • Gence belediyesi
    Gence belediyesi
  • Gence belediyesi
    Gence belediyesi
  • Gence Bulvarı
    Gence Bulvarı
  • Gence şehir merkezi
    Gence şehir merkezi
  • Cevathan Caddesi (Eskiden Gence Caddesi ve daha önce Sabir Caddesi)
    Cevathan Caddesi (Eskiden Gence Caddesi ve daha önce Sabir Caddesi)
  • Şah Abbas Camii
    Şah Abbas Camii
  • Şah Abbas Camii ve Cavad Han türbesi(sağda)
    Şah Abbas Camii ve Cavad Han türbesi(sağda)
  • Imamzade türbesi
    Imamzade türbesi
  • Gence'nin ilginç "Şişe evi"[kaynak belirtilmeli] (Hüseynli Caddesi)
    Gence'nin ilginç "Şişe evi"[] (Hüseynli Caddesi)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Gence ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c "Гянджа", Википедия (Rusça), 4 Ekim 2020, erişim tarihi: 7 Ekim 2020 
  2. ^ "Gədəbəy şəhəri ilə ABŞ-ın Oklahoma şatatının Stilluater (Stillwater) şəhəri arasında qardaşlaşma memorandumu imzalanıb". anews.az (Azerice). Azerbaijan News. 9 Kasım 2019. 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tebriz</span> İranda bir şehir

Tebriz, İran'da Doğu Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir. Tebriz İran'ın kuzey batısındaki en büyük şehri, aynı zamanda İran Azerileri'nin yoğunluklu olarak yaşadığı bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Safevîler</span> 1501–1736 arasında İranda varlığını sürdürmüş devlet

Safevî İmparatorluğu, Safevîler veya Safevî Devleti, 1501 ve 1736 yılları arasında varlığını sürdürmüş, sıkça modern İran tarihinin başlangıcı olarak kabul edilen, İran tarihindeki en önemli hanedanlıklardan biri olan Türk kökenli Safevi Hanedanı tarafından yönetilmiş devlet. Bugünkü İran, Azerbaycan, Ermenistan, Irak, Afganistan, Türkmenistan ve Türkiye'nin doğu kesiminde varlığını sürdürmüş, Şiî Onikiciliği resmî mezhep olarak kabul etmiş ve İran'ın varisi olduğu Safevî Hanedanı'nın devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Kaçar Hanedanı</span> 1789-1925 yılları arasında İranı yöneten Türk hanedan

Kaçar Hanedanı, İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan Kovanlı kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş bir İran Devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İran-Osmanlı savaşları</span> 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar İran ve Osmanlı arasında süren bir dizi savaş

İran-Osmanlı Savaşları, 16 ilâ 19. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu ile İran'da otoriteyi elinde bulunduran birbirinin devamı niteliğindeki çeşitli hanedanlar arasında gerçekleşmiştir. Osmanlılar ile İran arasındaki ilk savaş 1514 Çaldıran Muharebesi'dir. Son savaş ise 1821-1823 Osmanlı-İran Savaşı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Karabağ Hanlığı</span>

Karabağ Hanlığı, 1748-1805 yılları arası bugünkü Azerbaycan topraklarında yer almış ve İran'ın Kaçar Hanedanı egemenliği altında fiilen bağımsız olmuş Azeri feodal devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Şeki</span> Azerbaycanda şehir

Şeki, Azerbaycan'ın kuzeyinde, başkent Bakü'nün 370 km kuzeybatısında Büyük Kafkas Sıradağları eteğinde yer alan ve Şeki Rayonu'nun merkezi olan kenttir. 1968 yılına kadar Nuxa adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Revan Hanlığı</span> 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren Türk hanlığıdır. Kökeni Türk olan hanlığın bayrağında elinde kılıç tutan bir aslan sembolü vardır.

Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan tarihi</span> Azerbaycanın tarihi

Azerbaycan, Avrasya'nın Kafkasya bölgesinde bir ülke. Doğuda Hazar Denizi, kuzeyde Rusya'nın Dağıstan bölgesi, kuzeybatıda Gürcistan, güneybatıda Ermenistan ve Türkiye ve güneyde İran ile sınırlıdır. Azerbaycan Cumhuriyet'nin yaklaşık 10 milyona yaklaşan nüfusunu bir Türk etnik grubu olan Azerbaycanlılar ve çeşitli diğer etnik gruplar oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nahçıvan Hanlığı</span>

Nahçıvan Hanlığı, 1747-1828 yılları arası bugünkü Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve eskiden Daralagez veya Daralagöz olarak bilinen Ermenistan'ın Vayots Dzor ilinin oluşturduğu topraklarda, Syunik ile Aras Nehri arasındaki vadide var olmuş feodal devlettir. Bulunduğu dönemdeki Revan Hanlığı, Karabağ Hanlığı ve Maku Hanlığı ile sınırları vardır. Hanlık, bölgede yaşayan Azerbaycanlı olan Kangarlı Hanedanı tarafından yönetilmiştir. Hanlığın nüfusu çoğunlukla Müslüman'dır. Bu Müslüman nüfus içinde Azeriler de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Hanlığı</span>

Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Gence Hanlığı</span>

Gence Hanlığı, Azerbaycan'ın Gence yöresinde hüküm sürmüş olan hanlıktır. Afşar hükümdarı Nadir Şah, 1735'te, Gence'yi ele geçirdi. Nâdir Şah'ın öldürülmesinden sonra, Gence de diğer Azerbaycan hanlıkları gibi Afşar devletinin egemenliğinden çıkarak 1747'de bağımsızlığını ilan etti.

<span class="mw-page-title-main">Fetali Han Hoyski</span> Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin ilk başbakanı

Fetali Han Hoyski, Azeri avukat, Rus İmparatorluğu Devlet Meclisi üyesi ve daha sonra 1918'de kurulan bağımsız Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Ağa Muhammed Şah</span> Türk Kaçar Hanedanının kurucusudur.

Ağa Muhammed Şah, Kaçar Aşireti'nin reisi; 1794-1925 yılları arasında İran'a hakim olan Kaçar Hanedanı'nın kurucusudur. Aslen Kaçar kabilesinden Koyunlu kolunun aşiret reisiydi. Ağa Muhammed Han 1789'da İran Şahı olarak tahta çıktı, ancak Mart 1796'ya kadar resmen taç giymedi, 1794'te Zend hanedanlığından Lotf Ali Han'ı öldürmesiyle tahta çıktı. 17 Haziran 1797'de suikasta kurban gitti ve yeğeni Feth Ali Şah Tahta çıktı. Ağa Muhammed Han'ın Saltanatında başkenti Tahran yaparak İran'ın tekrar merkezi otoriteye kavuşmasını sağladı. Gürcistan'ın bağımsızlık ilan etmesiyle Tiflis'e şiddetli bir saldırı düzenleyerek 15,000 Gürcü esir İle İran'a geri döndü.

<span class="mw-page-title-main">Feth Ali Şah</span>

Feth Ali Şah, Kaçar Hanedanı'ndan olup 1797-1834 yılları arasında İran'da hüküm süren ikinci şah. Yönetimi sırasında Kuzey Kafkasya'yı Gülistan ve Türkmençay Antlaşması'yla geri alınamayacak şekilde Rusya'ya bırakmıştır. Feth Ali Şah Tarihçi Joseph M. Upton'a göre, "uzun sakalıyla, ince beliyle, evlatlarıyla İranlılar arasında meşhurdur." Feth Ali Şah'ın saltanatının sonlarında, ekonomik sıkıntılar, askeri ve teknolojik yükümlülük İran'ı parçalanmanın eşiğine getirdi, ölümünden sonra yaşanan taht mücadelesiyle çözülme hızlandı.

<span class="mw-page-title-main">Ağsu</span> Azerbaycanda şehir

Ağsu, Azerbaycan'da şehir. Ağsu Rayonunun idarî merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Cevad Han</span> Gence Hanı

Cevad Han veya Cevad Han Ziyadoğlu-Kaçar Kaçar hanedanından büyük bir Azerbaycan generali, İran devletinin ordu komutanı, devlet adamı, Gence Hanlığı'nın son hükümdarıdır. Gence şehrini 1786'dan beri yöneten Cevad Han Ziyadoğlu, 3-4 Ocak 1804 gecesi General Pavel Sisianov önderliğinde şehri uzun süre kuşatan işgalci Rus birlikleriyle yapılan kanlı savaşta kahramanca şehit düştü.

<span class="mw-page-title-main">Penahali Han</span>

Penah Ali Han, Azerbaycan'ın Terter şehrinde doğan Karabağ Hanlığı'nın kurucusu ve ilk hanıdır.

İbrahim Halil Han, Karabağ Hanlığı hanı. Azerbaycan Türk'ü Cevanşir ailesinden Penah Ali Han'ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Kaçar Devleti</span>

Kaçar Devleti, Kaçar İmparatorluğu veya resmiyette Yüce İran Devleti, İran'daki Azerbaycan Türklerinin Kaçar boylarından olan Kovanlı kolu tarafından kurulmuş ve 1794 ile 1925 yılları arasında hüküm sürmüş İran devleti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.