Gemici Henrique

Gemici Henrique
Doğum	4 Mart 1394 Porto, Portekiz
Ölüm	13 Kasım 1460 (66 yaşında) Sagres, Portekiz
Defin	Batalha Manastırı
Hanedan	Avis
Babası	I. João
Annesi	Philippa of Lancaster
Dini	Katolik

Viseu dükü küçük Henrique, daha yaygın bilinen adıyla Gemici Henrique (veya Henry), (4 Mart 1394, Porto - 13 Kasım 1460, Sagres), Portekiz Prensi.

15. yüzyılda Afrika'nın batı kıyılarına ve Madeira Adaları'na yapılan keşif gezilerinin gerçekleşmesi için destek sağlayan Henrique, bu çabalarından dolayı "gemici" ön adını almıştır. "Gemici Henrique", hiçbir zaman keşif amacıyla denize açılmamış olmasına karşın, her zaman denizcileri desteklemiş ve korumuştur.

Prens Henrique, Afrika'yı çok merak etmekte ve yeni yerlerin keşfedilmesi kadar Hristiyanlık dinini yaymak da istiyordu. Portekiz'in güneyindeki küçük bir körfezde kendisi için küçük bir saray yaptırarak usta denizcileri, haritacıları, astronomları ve döneminin bütün ünlü deniz aygıtları yapımcılarını bu sarayda topladı ve araştırmalar yapmaları için destekledi. Kardeşi Pedro, Henrique'in koruması altında gittiği denizaşırı seferlerde uğradığı ülke limanlarından edindiği çeşitli harita ve kitaplar getirdi. O yıllarda gemicilerin kullandıkları okyanusta yön saptama araçları olan pusula, usturlap gibi denizcilik aygıtları ve gemi yapımcılığında önemli ilerlemeler sağlandı. Prens'in desteğiyle öncekilere göre daha dayanıklı gemiler yapıldı. Bu destekle Sierra Leone'ye kadar yapılan seferler Madeira ve Yeşil Burun Adaları, Senegal ve Gambiya ırmaklarının ağızları keşfedildi.

Gemici Henrique'in başlattığı keşif gezileri sonraki yıllarda da sürdürüldü. Henrique'in ölümünden bir yıl sonra Gine Körfezi'ne ulaşıldı. 1487 yıllarında Bartolomeu Dias, Ümit Burnu'na, 1498 yılında da Vasco de Gama, Hindistan'a ulaşmayı başardı. Adı geçen birçok keşifte Gemici Henrique'in büyük oranda payı bulunmaktadır.

1418'den itibaren Afrika'nın batı kıyısını takip ederek Madeira, Azor Adaları ve Gine'nin keşfiyle sonuçlanacak çok sayıda keşif gezilerinin yapılmasını sağladı. Bu bakımdan Henrique tarafından Portekiz'in en güney batı ucunda yer alan Saint Vincent'in hemen yakınında Sagres'te kurduğu enstitü önemlidir. Daha sonra Vila do Infante olarak adlandırılacak bu mekan adeta bir 15. yüzyıl araştırma-geliştirme merkezi olarak çalışıyordu. Bir kütüphane, gözlem evi, gemi inşa ünitesi, şapel ve çalışanlar için lojmanın bulunduğu merkez Portekizli denizcilere seyrüsefer tekniklerinin öğretilmesi için kurulmuştu. Coğrafî bilginin toplanıp yayıldığı, seyrüsefer ve gemicilik ekipmanlarının icat edip geliştirildiği yapılacak keşif seyahatlerine finansman sağlandığı ve Hristiyanlığın dünya üzerinde yayılmasına çalışılan bir yerdi. Henri dönemin bir kısım önde gelen coğrafyacı, kartograf, gök bilimci ve matematikçisini açtığı merkezde bir araya getirmişti. Merkezin sağladığı maddî ve teknik destek ile gerçekleştirilen keşif seferlerinin temel hedefi Batı Afrika kıyılarının araştırılarak Asya'ya gidecek bir güzergahın belirlenmesiydi. Okyanus ötesi keşif seferlerinin başarıya ulaşmasında önemli bir etkiye sahip olan karavel adlı gemi tipi Sagres'te geliştirilmiştir. Bu gemileri öncekilerden farklı kılan şey hızları, daha fazla manevra kabiliyetine sahip olmaları ve daha küçük ama fonksiyonel olmalarıydı.^[1]

1460 yılında ölümüne kadar denizlerdeki Portekiz keşif seferlerini teşvik edip maddi destek sağladı. Bu tarihte Avrupalılar Afrika'da Batı Sahara sahillerinde yer alan Bojador Burnu'nun ilerisi hakkında bilgi sahibi değillerdi. Henry hem Afrika kıtasındaki Müslüman hakimiyetini nereye kadar uzandığını öğrenmek istiyor, hem de Asya'ya deniz yoluyla gitmenin mümkün olup olmadığını öğrenmeye çalışıyordu. Böylece hem kârlı baharat ticaretinin kaynağına ulaşılabilecek hem de efsanevî Prester John'un imparatorluğu ile güç birliği sağlanabilecekti.^[1]

João de Barros'a (ilk büyük Portekizli tarihçilerden biri) göre Henrique, Algarve'de Terçanabal adını verdiği bir köyü yeniden inşa etti. Bu köy, denizcilik işletmeleri için stratejik bir konumda bulunuyordu ve daha sonra Vila do Infante ("Prensin Mülkü veya Kasabası") olarak adlandırıldı.

Henry'nin Sagres in ucunda bulunan yarımadasındaki villasında bir gezginler ve harita yapımcıları okulu topladığı öne sürülür. Ancak modern tarihçiler bunu yanlış bir kanı olarak kabul etmektedirler. Moritanya kıyılarının haritasını çıkarmaları için bazı haritacıları işe aldığı, ancak burada kelimenin modern anlamıyla ne bir gözlemevi ne de organize bir seyir merkezi bulunmadığı düşünülmektedir.

On altıncı yüzyıl Portekizli matematikçi ve kozmograf Pedro Nunes, Sagres'e atıfta bulunarak, "burada eğitim alan denizcilerinin iyi eğitilmiş, tüm harita yapımcılarının ve gezginlerinin bilmesi gereken araçlar ve kurallar ile denize atıldıklarını " belirtir.

Henry'nin malikanesinin, donanma cephanesi, gözlemevi vb. ile coğrafi keşifler için teknolojik bir temel haline geldiği görüşü, popüler kültürde sıkca tekrar edilmesine rağmen, hiçbir zaman kanıtlanamamıştır. Henry coğrafya merakına sahipti ve bolca haritacı çalıştırıyordu. Ünlü bir haritacı olan Jehuda Cresques'in, Infante'de harita yapmak üzere Portekiz'e gelme davetini kabul ettiği söylenir.

Afrika köle pazarıyla ilk temaslar, Portekiz gemilerine veya köylerine yapılan korsan saldırıları sonucu köleleştirilen Portekizlileri kurtarmak için yapılan keşif gezileri sayesinde oldu. Sir Peter Russell'ın (İngiliz tarihçi, 1913-2006) biyografisinde belirttiği gibi, "Henry'nin dilinde, din değiştirme ve köleleştirme birbirinin yerine geçebilir terimlerdi."

Wikimedia Commons'ta Gemici Henrique ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Portekiz coğrafi keşifleri