Gemi makineleri, bir geminin ilerlemesini sağlayan gücü ve ihtiyaç duyulan elektriği, suyu, buharı üreten; kullanılan, ihtiyaç duyulan ya da atık olan her türlü akışkanın dolaşımını, ısı değişimini, arıtılmasını ve bertarafını sağlayan; yüklerin transferini sağlayan; seyir halinde, limanda veya demirleme esnasında geminin güvenli bir biçimde kalmasını sağlayan sistemlerdir.

Bu sistemlerin gemi üzerinde güvenli ve ekonomik bir biçimde işletilmesi makine zabitlerinin görevidir.

Ana makine, geminin ilerlemesini sağlayan gücü üreten makinelerdir. Bu amaç dışındaki tüm sistemler yardımcı olarak tanımlanır.

Geçmişte bir çarkı günümüzde ise pervane veya jetleri tahrik ederek itme sağlayan bu sistemler gemi tipine ve büyüklüğüne göre buhar makinesi, buhar türbini, içten yanmalı motor veya gaz türbini olabilmektedir.

Ana makinenin işletilmesine yardımcı olan ve geminin ilerlemesi dışındaki işlevleri yerine getiren tüm sistemler yardımcı makineler veya sistemler olarak sınıflandırılır.

• Jeneratör

Geminin elektriğini üreten sitemdir. Bağımsız makineler olabildiği gibi, geminin pervane şaftına iletilen gücü kullanan şaft jeneratörleri de sıklıkla kullanılmaktadır. Genellikle dizel motor ve alternatörden oluşan bir sistemdir.

• Kazan

Kazan, gemide ihtiyaç duyulan ısıyı sağlamak üzere buhar üreten sistemdir. Üretilen buhar ısıtma amacı ile ısı değiştiricilerde, tank ısıtma devrelerinde, sıcak su ve klima sistemlerinde kullanılır. Yardımcı kazan olarak adlandırılır. Eğer kazan buhar türbinli bir gemide türbine buhar sağlıyorsa ana kazan olarak adlandırılır.

Kompozit tipte olan kazanlar gemi seyir halindeyken ana makine egzoz gazlarını kullanarak buhar üretir. Seyir dışında ise yakıtın yakılması ile elde edilen ısı kullanılır.

Ekonomayzer adı verilen sistemde de ana makine egzoz gazları kullanılır, ancak yakıt yakılan kazandan bağımsızdır.

Isı değiştiriciler, ısıtma ya da soğutma amaçlı kullanılan sistemlerdir. Levha tipi ya da boru tipinde olabilmektedirler.

• Soğutucular

Ana makine ve jenaratör soğutma suyu soğutucuları, yağ soğutucuları, hava soğutucuları (Intercooler), buhar yoğuşturucusu (kondenser) bunlara örnektir. Hava, deniz suyu ya da tatlı su kullanarak soğutma yaparlar.

• Isıtıcılar

Ana makine ön ısıtma suyu ısıtıcısı, servis ve seperasyon için yağ ve yakıt ısıtıcıları, kullanma suyu ısıtıcıları bunlara örnektir. Buhar, termal yağ ya da elektrik ile ısıtma yaparlar.

Ayrıca tatlı su üreteci (evaporatör) de bir ısı değiştirici olarak değerlendirilebilir.

• Pompalar

Yağ, yakıt, su ve atık sıvıların ilgili devrelerinde akışını sağlayan sistemlerdir. Kullanım amacına göre santrifüj, dişli, vidalı veya pistonlu tipleri vardır.

• Kompresörler

• Hava Kompresörleri, ana makine ilk hareket devresi, pnömatik kontrol devreleri ve genel amaçlı kullanım için basınçlı hava sağlayan pistonlu tipte makinelerdir.
• Soğutma Kompresörleri, iklimlendirme ve buzluk soğutma sistemlerinde kullanılan gazın dolaşımını sağlayan kapalı devre elemanı olarak görev yaparlar genellikle freon gazı kullanılır

• Klima Sistemi (ing. Air Condition)
• Kiler Soğutma Sistemi (ing. Provision Refrigeration System)
• Fanlar

• Yağ ve Yakıt Seperatörleri

Seperatör, yağ ve yakıt içindeki istenmeyen suyu ve çamuru (slaç) santrifüj kuvvetler ile ayıran makinelerdir.

• Filtreler

Kullanılan akışkanların içindeki istenmeyen maddeleri süzen sistemlerdir.

• Balast Suyu Arıtma Sistemi

Farklı bölgeler arasında sefer yapan gemilerin, balast tanklarında taşınan biyolojik yapıların (yosun, balık, kabuklu, yumuşakça, vs...) diğer bölgelerin ekolojisini etkilemesini engellemek için kurulan sistemlerdir.

• Egzoz gazı temizleme sistemi (Scrubber)

Gemilerde yakılan yakıt içinde bulunan kükürtün atamosfere salınımını engelleyen ya da salınım oranını düşüren sistemlerdir. Bu sistemin bulunmadığı gemiler düşük kükürtlü (low sulphur) yakıtları kullanmak zorundadır. Düşük kükürtlü yakıtlar kütlesel olarak en fazla %0.1 kükürt içerebilir.

• Sintine Seperatörü

Sintine seperatörü, makine dairesinde biriken yağlı suları (sintine) arıtarak yağı gemide bırakarak suyu maksimum 15 ppm yağ içerecek şekilde denize basan sistemdir.

• Incineratör

Yağ ve yakıt çamurunu (ing. sludge), atık yağları ve MARPOL tarafından izin verilen çöpleri yakmak için kullanılan sistemdir.

• Tuvalet Suyu Arıtma Sistemi

Tuvalet sularını özel katkıları ile biyolojik arıtmaya tabi tutarak denize basılabilir hale getiren sistemdir.

• Vinçler

Gemilerin yükleme - tahliye sistemleridir. Taşınan yükün, kumanyanın, hortumların, can kurtarma filikalarının aktarılmasında kullanılır.

• Kargo Pompaları

Tankerlerde yükleme - tahliye işlevini yerine getiren, yüksek kapasiteli makinelerdir.

• Pervane ve Şaft

Pervane,ana makinenini ürettiği gücü itmeye dönüştüren elemandır. Bir şaft vasıtası ile doğrudan ya da uygun bir devir düşürücü aracılığı ile güç iletimi sağlanır.

• Dümen Sistemi

Geminin seyir ve manevra esnasında yönlendirmesini sağlayan sistemdir.

• Irgatlar

Halat ve zincirin gemi üzerine alınmasını, gemiden dışarı verilmesini sağlayan hidrolik sistemlerdir

• Baş ve Kıç İticiler

Liman manevralarında gemiye iskele-sancak doğrultusunda hareket etmesini sağlayan gücü üreten sistemlerdir.

1. Balast Suyu Yönetimi (İngilizce) 31 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.