İçeriğe atla

Gelre

Hertogdom Gelre (nl)
Gelre Dükalığı
1096-1795
bayrağı
Gelre arması
1350 yılında Gelre Dükalığı ve Zutphen Kontluğu
1350 yılında Gelre Dükalığı ve Zutphen Kontluğu
BaşkentGeldern, sonraları Arnhem
Yaygın dil(ler)Felemenkçe
HükûmetFeodal Monarşi
Önceleri Kont, 1399'dan sonra Dük 
Tarihçe 
• Kuruluşu
1096
• I. Gerard, ilk Gelre kontu
1039
• Dükalığa yükseltildi
1339
• Aşağı kısımlar Hollanda Cumhuriyeti'ne katıldı
1581
1793
• Dağılışı
1795
Öncüller		Ardıllar
[[Aşağı Loren]]
[[Burgonya Hollandası]]
[[Hollanda Cumhuriyeti]]

Gelre (Felemenkçe: Hertogdom Gelre, Almanca: Herzogtum Geldern, İngilizce: Duchy of Guelders, Fransızca: Duché de Gueldre) Felemenk Bölgesi'nde yer alan, önceleri kontluk olan, sonraları ise Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dükalığı haline gelen tarihi bir bölge.

Coğrafya

Dükalık adını bugün Almanya sınırları içinde yer alan Geldern (Gelder) kasabasından almaktadır. Günümüzde toprakların büyük kısmını Hollanda'nın Gelderland vilayeti sınırları içerisinde bulunsa da dükalık topraklarının bir kısmı Limburg vilayetinde bulunmakta, bir kısmı da Prusya tarafından 1713'te alınarak bugünkü Almanya'nın Kuzey Ren-Vestfalya eyaletine katılmıştır.

Dükalığın doğal sınırlarla ayrılmış dört bölgesi bulunmaktaydı:

  • Roermond çeyreği; (Üst Çeyrek veya Yukarı Gelre) Maas, ırmağının yukarısının her iki yakasını oluşturmakta, Geldern, Erkelenz, Goch, Nieuwstadt, Venlo ve Straelen gibi yerleşim alanlarını kapsamaktadır.

Bu kısım Aşağı Çeyrekler'den (Gelderland) mekansal şekilde ayrılmıştır:

  • Zutphen çeyreği; (Achterhoek) IJssel Irmağı'nın doğusunda ve Ren Irmağı'nın kuzeyinde kalan kısımdır. Doesburg, Doetinchem, Groenlo ve Lochem gibi yerleşim alanlarını kapsamaktadır.
  • Veluwe çeyreği; başkenti Arnhem'dir. Ren'in kuzeyinde IJssel'ın batısında yer alır. Diğer önemli yerleşim yerleri Renkum ve Wageningen'dır.
  • Nijmegen çeyreği; Ren'in güneyi ve Maas'ın kuzeyi arasında kalan bölgedir. Önemli yerleri Betuwe, Tiel ve Zaltbommel'dır.

Tarih

Kontluk ilk olarak 1096 yılında, Wassenbergli I. Gerard'ın kayıtlara "Gelre Kontu" adıyla geçmesiyle ortaya çıktı. O zamanlar söz konusu bölge Aşağı Loren'de, merkezi Montfort olmak üzere, Geldern ve Roermond civarlarında yer almaktaydı. II. Gerard 1127 yılında Hamaland'da bulunan Zutphen'in kontrolünü evlilik yoluyla ele geçirdi. 12. ve 13. yüzyıllarda Gelre; Maas, Ren ve IJssel ırmaklarının aşağılarına doğru genişledi ve hatta kısa bir süreliğine Limburg Dükalığı'nda hak iddia etti.

Silahlı bir Gelre askeri. 1516

Gelre Kontluğu, Brabant Dükalığı, Hollanda Kontluğu ve Utrecht Piskoposluğu ile de mücadelelere girişti. Ancak kontun toprakları sadece savaş başarıları sayesinde değil barış zamanı politikalarıyla da gelişti. Veluwe'nin büyük kısmı nakit sıkıntısı çeken toprak sahiplerinden teminat olarak alındı. Utrecht Piskoposu zaman zaman borç karşılığı vergi gelirlerini ipotek etmiştir. Roma-Cermen İmparatoru'na karşı Romanın Kralı seçilen Hollanda ve Zeeland kontu II. Willem de borç karşılığı Nijmegen kontundaki alacaklarını Gelre kontuna devretmiş, ödenemeyen borçlara mahsuben bazı araziler Gelre'ye katılmıştır.[]

1339'da Gelre Kontu Wassenbergli II. Reinoud, İmparator IV. Ludwig tarafından dükalığa yükseltilmiştir. 1371 yılında Wassenberg hanesinin soyu tükenmesi üzerine çıkan veraset savaşından Jülich Dükası I. Willem galip çıkmıştır. 1423 yılına kadar Jülich ve Gelre dükalıkları şahsi birlik olarak sürdürülmüş, İmparator Sigismund tarafından şaibeli şekilde bu tarihte Egmond hanedanına verilmiştir. Kanlı çekişmelerin ardından iddia sahiplerinden biri olan Valois hanedanından son Burgonya dükü Cesur Şarl'ın tek varisi olan kızı Marie'nin kocası ve İmparator I. Maximilian kendisini Gelre dükü ilan etmiş ve topraklara el koymuştur.

Gelre'nin son bağımsız dükü, Burgonya sarayında Cesur Şarl tarafından yetiştirilen ve Fransa Kralı VIII. Şarl'a karşı Habsburg hanesinin tarafında savaşmış olan Egmond hanesinden Karel, 1487 yılında, Çılgın Savaş sırasındaki bir çarpışmada esir düşmüştü. İmparator Maximilian'dan umudunu kesen Gelreliler 1492 yılında kendi imkanlarıyla Karel Egmond'un fidyesini ödeyerek Gelre Dükü ilan ettiler. Karel, müttefik haline geldiği Fransa'nın da desteğiyle, Maximilian'ın torunu olan Şarl ile savaşarak sınırlarını bugünkü Overijssel'ı da kapsayacak şekilde genişletti. Fransız tahtına çıkan I. Fransuva'nın yeğeniyle evlenerek Fransa ile bağlarını da güçlendirdi.[1][2][3] Ancak Şarlken'in Fransa'ya uyguladığı ambargolar ve İtalya Savaşları'nda alınan yıkıcı sonuçlar nedeniyle dük, topraklarını yeniden İmparator'a devretti. Şarlken ise Onyedi Vilayetleri tek sancak altında toplayarak Habsburg Hollandası'nı oluşturdu ve Gelre'nin bağımsızlığına da bir son vermiş oldu.

Şarlken 1556 yılında tahttan feragat ettiğinde eski Burgonya topraklarını İspanya tacına devretti. Felemenkler İspanya Kralı II. Felipe'ye karşı ayaklandıklarında Gelre'nin kuzeyde kalan üç çeyreği Felemenk Ayaklanması'na Utrecht Birliği saflarında katıldı ve 1581 yılında açıklanan Ayrılık Yasası gereği Birleşik Vilayetler'in bir parçası haline geldi. Yukarı Gelre ise İspanya tacına bağlılığını sürdürdü.

Utrecht Antlaşması'na göre 1713 yılında sona eren İspanya Veraset Savaşı'nı takiben Yukarı Gelre; Prusya (Geldern, Viersen, Horst ve Venray), Hollanda Cumhuriyeti (Venlo, Montfort ve Echt), Avusturya (Roermond, Niederkrüchten, Weert) ve Jülich Dükalığı (Erkelenz) arasında paylaşıldı. 1795 yılında Gelre son olarak Birinci Fransız Cumhuriyeti tarafından ilhak edilerek Roer ve Meuse-Inférieure adında iki yönetim bölgesine ayrıldı.

Bölgeye ait armalar.

  • 1692'den önce
    1692'den önce
  • 1236'dan sonra
    1236'dan sonra
  • 1276'dan sonra
    1276'dan sonra
  • Jülich-Gelre arması
    Jülich-Gelre arması

Popüler Kültürde Gelre

2001 yapımı Bir Şövalye Masalı filminde Heath Ledger tarafından canlandırılan William Thatcher karakteri asilzade olduğunu kanıtlamaya çalışırken, kimliğini Gelre Lordu Sör Ulrich von Liechtenstein olarak açıklamıştır.

Arnhem kentinin futbol takımı Vitesse maçlarını GelreDome adlı stadyumda oynamaktadır.

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ Diana Robin, Anne R. Larsen, and Carole Levin, eds. (2007). Encyclopedia of Women in the Renaissance : Italy, France, and England. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. p. 459. ISBN 978-1-85109-772-2.
  2. ^ Strage, Mark (1976). Women of Power: the Life and Times of Catherine dé Medici (1st ed.). New York: Harcourt Brace Jovanovich. pp. xiv, 368 p., ill: 16 leaves of plates. ISBN 0-15-198370-4.
  3. ^ Hackett, Francis (1935). Francis the First:First Gentleman of France (1968 revised ed.). London: Greenwood Press. p. 448. ISBN 9780837100937.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bavyera</span> Almanyada bir eyalet

Bavyera, resmî adıyla Özgür Bavyera Devleti, Almanya'nın güneydoğusunda bir eyalet. Yüzölçümü bakımından Almanya'nın en büyük eyaletidir. Başkenti Münih'tir. Diğer önemli kentleri ise Nürnberg, Augsburg, Regensburg, Ingolstadt, Bamberg ve Würzburg'dur. Batıda Baden-Württemberg ve Hessen eyaletleri, kuzeyde Türingiya ve Saksonya eyaletleri, doğuda Çekya, güney ve güneybatıda Avusturya ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">V. Karl</span> Kutsal Roma imparatoru, İspanya kralı, Avusturya arşidükü ve Burgonya dükü (1500–1558)

V. Karl ya da Şarlken, Kutsal Roma İmparatoru, İspanya Kralı, Habsburg Hollandası Lordu ve Burgonya Kontu.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya tarihi</span> Avusturyanın tarih öncesinden günümüze kadar geçmişi

Bu madde Avusturya'nın tarih öncesinden günümüze kadarki tarihi hakkında bilgi vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Roma İmparatorluğu</span> Avrupada 962-1806 yılları arasında hüküm sürmüş bir devletçikler bütünü

Kutsal Roma Germen İmparatorluğu, 962-1806 yılları arasında 844 yıl boyunca Orta Avrupa'da hüküm sürmüş bir monarşi. Alman Krallığı temelinde olsa da, aslında bir devletçikler bütünüdür. Daha doğrusu imparatorluk toprakları tek bir hanedanın malı değildi. Ülke toprakları birçok federal hanedanlık tarafından yönetiliyordu. Kutsal Roma İmparatorluğu'nu oluşturan bu hanedanlıklar şunlardı:

<span class="mw-page-title-main">Flandre</span>

Flandre, Kuzey Denizi kıyısında eski Flandra Kontluğu ve etrafındaki topraklardan oluşan tarihi bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Savaşları</span>

İtalya Savaşları (1494-1559), Orta Çağ'dan Yeni Çağ'a geçiş döneminde Avrupa ve Akdeniz coğrafyasının büyük güçlerini karşı karşıya getiren savaşlar dizisidir.

<span class="mw-page-title-main">Alman ikiliği</span> Avusturya ile Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupada hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabet

Avusturya ve Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupa'da hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabete Almancada Almanca: Deutscher Dualismus denilmektedir. Bu rekabetin bir parçası olarak savaşlar yapılırken, rekabet aynı zamanda Almanca konuşan halkları temsil eden bir siyasi güç olma yolunda da bir prestij yarışı haline gelmiştir. İki ülke arasındaki çatışma ilk olarak Yedi Yıl Savaşları'nda kendini gösterirken, Napolyon Savaşları ve İkinci Schleswig Savaşı gibi durumlarda zaman zaman aynı safta bulundukları da olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Württemberg Dükalığı</span>

Württemberg Dükalığı, 1495-1806 yılları arasında varlığını sürdüren Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na bağlı bir tarihî devlet. İmparatorluğun yıkılmasının ardından komşularından daha geniş sınırlara sahip olan dükalığı varlığını sürdürmeyi başardı. Bununla birlikte, 17. ve 18. yüzyıl boyunca Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'ndaki Protestan Reform hareketi ve Fransız işgallerinin baskısında kalmıştır. Württemberg Bourbon Hanedanı ve Habsburg Hanedanı arasındaki Fransız-Avusturya çekişmesinin de yaşandığı yerlerden biri olmuştur. 1803'te Napolyon, düklüğü Württemberg Elektörlüğü olarak yükseltti. 1 Ocak 1806'da, ilk ve son Elektör I. Friedrich Württemberg Kralı unvanını aldı. O yılın ilerleyen aylarında, 6 Ağustos 1806'da, son İmparator II. Francis, Kutsal Roma İmparatorluğu'nu kaldırdı.

<span class="mw-page-title-main">Svabya Savaşı</span>

1499 Svabya Savaşı Eski İsviçre Konfederasyonu ile Habsburg Hanedanı arasındaki son büyük silahlı çatışmadır.

<span class="mw-page-title-main">Brabant Dükalığı</span>

Brabant Dükalığı, 1183'te kurulan Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir devletiydi. Brabant Lordluğu'ndan gelişti ve 1430'dan Burgonya Hollandası'nın ve 1482'den Habsburg Hollandasının bir parçası olan tarihi Alçak Ülkelerin kalbini oluşturdu. Hollanda isyanından sonra bölündü.

<span class="mw-page-title-main">İtalya Savaşı (1521-1526)</span>

Bazen Dört Yıl Savaşı olarak da bilinen 1521-1526 İtalyan Savaşı, İtalyan Savaşlarının bir parçasıydı. Savaş, Fransa Kralı I. François ve Venedik Cumhuriyeti'ni Kutsal Roma İmparatoru Şarlken, İngiltere Kralı VIII. Henry ve Papalık Devletlerine karşı çekti. Çatışma, Şarlken'nin 1519-20'de İmparator olarak seçilmesi konusundaki düşmanlıktan ve Papa X. Leo'nun Şarlken ile Martin Luther'e karşı ittifak kurma ihtiyacından ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Lotharinya</span>

Lotharinya veya Lotharingia, Karolenj İmparatorluğu'nun Orta Çağ halef krallığı ve bugünkü Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Kuzey Ren-Vestfalya (Almanya), Rhineland-Palatinate (Almanya), Saarland (Almanya) ve Lorraine'ni (Fransa) içeren Otto Hanedanlığı'nın önceki dükalığı idi. Adını, 855 yılında babası I. Lothar'ın Orta Frank Krallığı'nı oğulları arasında paylaştırılmasının ardından bu bölgeyi alan Kral II. Lothar'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Steiermark Dükalığı</span>

İstirya Dükalığı, günümüz Avusturya'sının güneyinde ve Slovenya'nın kuzeyinde yer alan bir dükalıktı. 1806 yılına kadar Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir parçasıydı ve 1918'ya kadar da Avusturya-Macaristan'ın bir taç toprağıydı.

<span class="mw-page-title-main">Ernst von Mansfeld</span>

Kont II. Peter Ernst von Mansfeld genelde Ernst von Mansfeld, Otuz Yıl Savaşları'nın ilk yıllarında Katolik olmasına rağmen Protestanlar için savaşan Alman kökenli önemli bir paralı asker ve askeri liderdi.

<span class="mw-page-title-main">Alman Katolik Birliği</span>

Alman Katolik Birliği(Latince; Liga Catholica, Almanca:Katholische Liga), 10 Temmuz 1609'da Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Katolik devletlerinin oluşturduğu bir koalisyon. Daha sonra "Katolik dininin savunulması ve İmparatorluk içinde barış için" askeri bir ittifak olarak sonuçlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Fransız-Habsburg Rekabeti</span>

Fransız-Habsburg rekabeti terimi, Fransa ile Habsburg hanedanı arasındaki rekabeti tanılamaktadır. Habsburglar Yüksek Orta Çağ’da Augsburg Diyeti’nden Yakın çağda I. Dünya Savaşı’nın ardından monarşinin lağvedilmesine kadar çeşitli zamanlarda Kutsal Roma İmparatorluğu, İspanya İmparatorluğu, Avusturya, Bohemya ve Macaristan’ı içeren genişleyen ve gelişen bir imparatorluğu yönettiler.

<span class="mw-page-title-main">Habsburg Hollandası</span>

Habsburg Hollandası, Kutsal Roma İmparatorluğu’nun bir üyesi olan Habsburg hanedanının Felemenk’te sahip olduğu Rönesans dönemi fiefleriydi. Bu yönetim 1481 yılında Hollanda'nın son Valois-Burgonya hükümdarı Mary’nin öldüğünde başlamıştır. Torunları İmparator V. Karl, Habsburg Hollandası'nda doğmuş ve Brüksel’i başkentlerinden birisi yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Babenberg Hanedanı</span>

Babenberg Hanesi, Avusturya Düklerinden oluşan asil bir hanedandı. Aslen Frankonya Dükalığı'ndaki Bamberg'den olan Babenbergler, Avusturya Markgraflığı'nı MS 976'daki kuruluşundan 1156'da bir dükalığa yükselmesine ve o andan itibaren 1246'da soyunun tükenmesine kadar yönetmişlerdir. Babenberg Hanedanı'nın yerine daha sonra onların akrabası Habsburg Hanedanlığı geçti.

<span class="mw-page-title-main">Berg Dükalığı</span>

Berg, Almanya'nın Rhineland bölgesinde bir eyaletti - başlangıçta bir kontluk, daha sonra bir dükalık -. Başkenti Düsseldorf'tu. 12. yüzyılın başlarından 19. yüzyıla kadar ayrı bir siyasi yapı olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Loren Dükalığı</span> Loren bölgesinde eski bir dükalık

Loren Dükalığı yada Lorraine Dükalığı, aslen Yukarı Loren, günümüzde Fransa'nın kuzeydoğusunda bulunan Loren bölgesinin sınırları içinde kalan bir dükalıktı. Başkenti Nancy'dir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.