İçeriğe atla

Gellért

Gellért
Venedik'deki heykeli
DoğumGerardo
23 Nisan 970~1000
Venedik, Venedik Cumhuriyeti
Ölüm29 Ağustos 1046
Buda, Macaristan Krallığı
Yortu24 Eylül
DinKatolik (Benediktin Tarikatı)

Gellért veya Gerardo (Latince: Gerardus) (d. 23 Nisan 977~1000 - ö. 29 Ağustos 1046), İtalyan asıllı Benediktin bir keşiş, 1030 yılından sonra ölümüne kadar Macaristan Krallığı'ndaki Szeged piskoposuydu. Vata Pagan Ayaklanması sırasında öldürülmüştür. Bugün Gellért Tepesi olarak bilenen tepeye, burada öldürüldüğü için adı verilmiştir.[1] 1083 yılında aziz ilan edilmiş ve Macaristan'ın azizleri arasında sayılmıştır.[2]

Hayatı

Gençliği

Hayatına dair bilgiler genel olarak kendi kaleme aldığı hagiografi içinde yer almıştır. Venedik Cumhuriyetindeki asil bir aile olan Sagredo ailesine bağlı olduğu düşünülmektedir. 23 Nisan günü doğduğu için adı Aziz George'dan hareketle George olarak verilmişse daha sonra Gerardo olarak değiştirilmiştir. Tam olarak hangi yıl doğduğu bilinmemektedir. Küçük yaşında ağır bir hastalık geçirmiş ve iyileşmesinde Venedik'teki San Giorgio Manastırındaki Benediktin Tarikatına mensup rahipler önemli katkılarda bulunmuştur. Ailesi tarafından genç yaşta dini eğitim alması için rahiplerin yanına verilen Gerardo, oldukça iyi bir eğitim alır. Bologna ve Fransa'da eğitimlerine devam eder, gramer, felsefe ve hukuk alanlarında kendisini yetiştirir. Yaklaşık olarak 1018-1020 döneminde Kutsal Topraklara gitmek için gemiyle yola çıkar. Ancak şiddetli fırtınalar sonucu gemisi batınca İstirya açıklarında üzerinde manastır bulunan bir adaya çıkmayı başarır.

Macaristan

Buradaki rahiplerin önerisiyle Hristiyanlığı Macar topraklarında yaymak için yola koyulur. Beraberinde Maurus ve Anastasius olduğu halde ayinler vermeye başlayan Gerardo'nun daha yeni yeni Hristiyanlığa adım atmakta olan Macar topraklarında kalması için rahip dostları onu kral I. István ile tanıştırmak isterler. Budapeşte'nin güneyindeki Székesfehérvár kentine kralla görüşen Gerardo, hem ikna edilerek hem de Kutsal Topraklar'a seyahat izni verilmeyeceği tehdidi sonucunda piskopos unvanıyla kalmaya razı olur. Gerardo, István'ın oğlu ve veliaht olan ancak genç yaşında ölecek olan Emeric'e de hocalık yapar. Gerardo bir dönem Bakonybél'e giderek yedi yıl boyunca dağlık bölgede münzevi bir hayat yaşar. Bu sırada Szeged'i ele geçiren kral, Gerardo'yu buranın piskoposu olarak atar. Dini bilgisi çok kuvvetli olan Gerardo Macarca bilmediği için yerli halkla temaslarında Macar rahiplerle beraber ayin düzenlemekteydi. Genellikle pagan olan Macar köylüleri Hristiyanlığa geçse de pagan inanışı buralarda hala kuvvetliydi.

Gellért'in ölümünü tasvir eden resim

Artık yerli halk tarafından Gellért olarak çağrılan piskoposun kaderi kralın ölümüyle değişir. Oğulları ve dolayısıyla veliahtları kendi hayattayken ölmüş olan István'ın yerine tahta yeğeni Peter geçse de Kutsal Roma İmparatorluğuna bağlılığı yüzünden alaşağı edildi.[3] Bu ayaklanma sırasında Gellért de ayaklanmacılar tarafından öldürülmüştür.

Ölümü

Öldürülme tarzına dair çeşitli farklı anlatımlar mevcuttur. Ancak en yaygın olanı çivili bir fıçının içine sokulup bugün onun adı verilmiş olan tepeden aşağıya yuvarlandığı ve öldürüldüğüdür. 1083 yılında aziz ilan edilmiş ve bugün Macaristan'ın azizlerinden sayılmaktadır, 24 Eylül günü ona ithaf edilen şenlikler düzenlenmektedir.

Kaynakça

  1. ^ Gellért Tepesi hakkında bilgi 14 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 14 Nisan 2021 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ Britannica.com adresindeki maddesi 7 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 14 Nisan 2021 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Macaristan'ın bağımsızlığını savunan I. András'ın Vata Pagan Ayaklanmasıyla başa gelmiş olması ilginçtir. Pagan inanışı Kutsal Roma İmparatorluğunun bir mandası olmasına karşı kırsal bölgede önemli bir simge olmuş olsa da Kutsal Roma yanlısı kralın tahttan indirilmesinin ardından tahta gelen yeni kral da Hristiyanlığı yaymaya çalışmıştır.

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Töton Şövalyeleri</span> Hristiyan tarikatı

Töton Şövalyeleri ya da Teutonik Şövalyeler, yahut tam adıyla Kudüs Azize Meryem Hastanesi ve Töton Şövalyeleri Tarikatı, bir Cermen-Roma dini tarikatıdır. Tarikat, Katolik hacılara, hac yolunda yardım etmek, hasta ve yaralı Katoliklerin bakımlarını sağlamak üzere hastane kurmak amacıyla kurulmuştur. Adlarını özellikle Orta Çağ’da Haçlı Seferleri'ne katılarak duyurdular. Normalde asıl üyelerin sayısı her zaman sınırlıydı ancak ihtiyaç durumunda gerek gönüllülerin gerekse paralı askerlerin katılımıyla sayıları hayli artmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Macarlar</span> Macaristan vatandaşları veya sakinleri

Macarlar, ağırlıklı olarak Macaristan'da, ayrıca azınlık topluluklar halinde Orta Avrupa'da yaşayan ve Fin-Ugor dil ailesine bağlı Macarcayı konuşan halk.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı</span> Orta Avrupada uzun yıllar hüküm süren bir krallık

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Székesfehérvár</span>

Székesfehérvár, Osmanlı Türkçesi: İstolni Belgrad, Almanca: Stuhlweißenburg, Latince: Alba Regia, Sırpça: Stolni Beograd, Slovakça: Stolicný Belehrad, Çekçe: Stolicný Belehrad, Hırvatça: Stolni Biograd, Lehçe: Białogród Królewski. İstolni Belgrad), Macaristan'daki Fejér ilinde bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">György Dózsa</span> Macar asker ve soylu (1470-1514)

György Dózsa Macar savaşçı. Transilvanyalıdır ve Macar topraklı asillere karşı köylü ayaklanmasını yönetmiştir. İsyanın sonunda yakalanmış, işkence görmüş ve dava arkadaşlarıyla beraber idam edilmiştir, hem Hristiyan bir şehit hem de tehlikeli bir kanunsuz olarak bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Vata Pagan Ayaklanması</span>

Vata Pagan ayaklanması, 1046 yılında Macaristan Krallığı'nda yaşanan isyan hareketidir. Başarıya ulaşan ayaklanma sonucunda kral Peter Orseolo devrilmiş ve Macarları Hristiyanlığa çevirmek için ülkeye gelen din adamlarıyla birlikte İtalyan piskopos Gellért öldürülmüştür. Arpad Hanedanı yeniden Macar tahtına geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">VII. Gregorius</span>

Papa VII. Gregorius,, 1015/1028 tarihleri arasında - 25 Mayıs 1085. Asıl adı Sovanalı Hildebrand'dır. 22 Nisan 1073 - 25 Mayıs 1085 tarihleri arasında papalık yapmıştır. 157. papadır.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Károlyi</span>

Gyula Károlyi de Nagykároly muhafazakâr Macar politikacı. 1931-1932 yılları arasında Macaristan başbakanlığı yapmıştır. Daha önce 191'da birkaç aylığına Szeged'de bulunan karşı devrim hükûmetine de başbakanlık yapmıştır. Başbakan olarak selefi István Bethlen'in ılımlı muhafazakâr politikasını sürdürmeye çalışsa da daha az başarılı oldu.

<span class="mw-page-title-main">II. Ioannes (papa)</span>

Papa II. Ioannes 2 Ocak 533'ten 535'teki ölümüne kadar Papalık görevinde bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Azize Nino</span>

Azize Nino ,Gürcistan’da 323 yılından itibaren Hristiyanlığı yayan azize.

<span class="mw-page-title-main">Peter (Macaristan kralı)</span> Macar Kralı

Peter Orseolo, 1038-1041 ve 1044-1046 yılları arasında Macaristan kralı.

<span class="mw-page-title-main">Samuel Aba</span> Macar Kralı

Samuel Aba ; 1041-1044 yılları arasında hüküm sürmüş Macar kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. Béla</span> Macaristan Kralı

I. Béla, 1060-1063 yılları arasında Macaristan kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. András</span> Macaristan kralı (1015-1060)

I. András ;, 1046-1060 yılları arasında Macaristan kralı.

<span class="mw-page-title-main">I. István</span> Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001den 1038deki ölümüne kadar Macaristanın ilk kralı

I. István veya Aziz István Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı. Doğum yılı belirsizdir, ancak hayatının birçok ayrıntısı, 975'te Esztergom'da veya daha sonra doğduğunu göstermektedir. Doğumunda kendisine pagan Vajk adı verildi. Vaftiz tarihi bilinmiyor. Büyük Prens Géza ve karısı Sarolt'un tek oğluydu. Her iki ebeveyni de vaftiz edilmiş olmasına rağmen, István ailesinin dindar Hristiyan olan ilk üyesi oldu. Ottonya Hanedanının bir parçası olan Bavyeralı Gisela ile evlendi.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1000-1301)</span> Eski Orta Avrupa Monarşisi (1000-1301)

Macaristan Krallığı, Orta Avrupa'da Macarların Büyük Prensi I. István'ın 1000 veya 1001 yılında kral olarak taç giymesiyle ortaya çıktı. Merkezi otoriteyi güçlendirdi ve tebaasını Hristiyanlığı kabul etmeye zorladı. Tüm yazılı kaynaklar, süreçte yalnızca Alman ve İtalyan şövalyeleri ve din adamlarının oynadığı rolü vurgulasa da, Macarca tarım, din ve devlet sözlüğünün önemli bir kısmı Slav dillerinden alınmıştır. Kutsal Roma imparatorlarının Macaristan üzerindeki yetkilerini genişletme girişimlerinin yanı sıra iç savaşlar ve pagan ayaklanmaları, yeni monarşiyi tehlikeye attı. Monarşi, I. Ladislaus ve Coloman dönemlerinde istikrar kazandı. Bu yöneticiler, yerel nüfusun bir kısmının desteğiyle Hırvatistan ve Dalmaçya'yı işgal etti. Her iki bölge de özerk konumlarını korudu. Ladislaus ve Coloman'ın halefleri - özellikle II. Béla, III. Béla, II. András ve IV. Béla - Balkan Yarımadası'na ve Karpatlar'ın doğusundaki topraklara yönelik bu genişleme politikasını sürdürerek, krallıklarını Orta Çağ Avrupa'nın en büyük güçlerinden birine dönüştürdüler.

<span class="mw-page-title-main">Gellért Tepesi</span>

Gellért Tepesi veya Gürz İlyas Bayırı Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de Tuna Nehrine bakan yaklaşık 235 metre yüksekliğindeki tepedir. Kentin Buda kısmındaki 1 ve 11. Bölgelerinde yer alan tepenin adı 11. yüzyıldaki Vata Pagan Ayaklanması sırasında bu tepeden atılarak öldürüldüğü öne sürülen ve Macaristan'da Aziz Gellért olarak bilinen Szeged piskoposu İtalyan Gerardo'dan alır. Günümüzde tepenin üzerinde turistik amaçlarla kullanılan 19. yüzyıldan kalma Citadella adı verilen askerî tahkimat ve Gellért Oteli yer almaktadır. Tepenin nehir kıyısına yakın kısmında ise aynı isimli kaplıca tesisi mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Marcellinus</span>

Papa Marcellinus, 30 Haziran 296'dan 304'teki ölümüne kadar Roma piskoposudur. Bazı kaynaklar tarafından kendisine, İmparator Diocletianus'un Hristiyanlara yönelik zulmü sırasında Hristiyanlıktan vazgeçmiş olabileceği ve daha sonra tövbe etmiş olabileceği yönünde tarihsel bir suçlama yöneltilmiştir, bu da şehit listelerinden neden çıkarıldığını açıklamaktadır. Bu suçlama diğerlerinin yanı sıra Hippolu Augustinus tarafından da reddedilmiştir. Bugün Katolik Kilisesi'nde ve Sırp Ortodoks Kilisesi'nde bir aziz olarak saygı görmektedir.

Macaristan'da Doğu Ortodoksluğu, Macaristan'daki Doğu Ortodoks Hristiyanlığının topluluklarını, kurumlarını ve kuruluşlarını ifade eder. Tarihsel olarak Doğu Ortodoksluğu, Orta Çağ ve erken modern Macaristan Krallığı'nda önemli bir mezhepti. Modern zamanlarda, Doğu Ortodoksluğu esas olarak bazı etnik azınlıkların dinidir. 2001 ulusal nüfus sayımında, yalnızca 15.928 kişi kendilerini Ortodoks Hristiyan olarak tanımladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.