Gelibolu Mevlevihanesi
 Gelibolu Mevlevihanesi'nin Konya Panorama Müzesi'ndeki modeli | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | Ziyarete açık |
| Tür | Mevlevihane |
| Konum | Gelibolu |
| Adres | Yazıcızade, Mevlevihane Cd. No:5, 17500 Gelibolu/Çanakkale |
| Şehir | Çanakkale |
| Ülke |  Türkiye |
| Koordinatlar | 40°24′54″K 26°40′31″D / 40.41500°K 26.67528°D |
| Tamamlanma | 17. yüzyıl |
| Yenileme |
|
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Külliye |
| Malzeme | |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Mustafa Ağa |
| Resmî site | |
Gelibolu Mevlevihanesi, 17. yüzyılın başlarında Gelibolu'da kurulmuş bir mevlevihanedir. On beş Mevlevi asitanesi arasında en büyük mevlevihane[1] olmasının yanı sıra dünyadaki bütün mevlevihaneler arasındaki en geniş araziye; aynı zamanda en detaylı ve görkemli semahaneye sahiptir.[2] Ziyarete açıktır ve her pazar günü semazen gösterisi yapılmaktadır.
Tarihçe
Gelibolu-Hamzaköy'de deniz kenarına yakın ve geniş bir arazi üzerinde bulunan Gelibolu Mevlevihanesi Görice köyünden Ağazade Mehmet Hakiki Dede tarafından 1620 yılından önce saray mimarlarından Mustafa Ağa'ya yaptırılmıştır.
1766 yılında meydana gelen deprem sebebiyle mevlevihane binaları hasar görmüş, Sultan III. Mustafa tarafından onarımı yaptırılmıştır. Fakat mescit, han, yemekhane, harem dairesi ve mektep binaları yıkılmış, bunların yerine askeri hastane ve diğer hizmet binaları yapılmıştır. Külliye binalarından ayakta kalabilen semahane türbe ise uzun yıllar askeri depo olarak kullanılmıştır. Mevlevihane 1805 yılında Kalyoncuzade Mustafa Ağa tarafından yeniden onarılmıştır. Daha sonra Sultan Abdülmecid binaları genişletmiş, tekrar onarımını yaptırmış ve üzerinde tuğrasının da olduğu 1840 tarihli bir kitabe koydurmuştur. Yapıların 1850-51 yıllarında tekrar elden geçirildiğine dair bir kitabe daha mevcuttur. II. Abdülhamid 1908 yılında semahane türbesini yeniletmiştir. Savaş yıllarında askerî amaçlı ve cephane deposu olarak kullanılmış, bir takım mimari değişiklikler yapılmıştır.[2] Son olarak 1980'den önce ise çatı ve cephe onarımı yapılmıştır. 1994 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından satın alınarak onarılmış, 17 Eylül 2005 yılında ziyarete açılmıştır.
Mimarî
Mevlevihane toplam 33.000 metrekarelik bir alana sahiptir ve kuşatma duvarıyla çevrelenmiştir. Külliye tarzında inşa edilen yapı; mescit, yemekhane, mektep, han, altmış odalı harem dairesi, semahane türbe ve kütüphaneden oluşmaktadır. Ortada, korint başlıklı mermer sütunlu taç kapıdan geçilen bin metrekarelik bir avlu mevcuttur. Avlunun güneyinde kabristan, kuzeyinde semahane türbe vardır. Yapının dış cephe düzenlemesi Tanzimat dönemindeki taşra özellikli Ampir sanatını yansıtmaktadır. Semahane türbe binasının kuzey ve güney olmak üzere iki kapısı mevcuttur. Kuzey kapısının üzerinde dört satırlık bir kitabe bulunmaktadır. Güney kapısı ise ahşaptandır. Mevlevihanenin giriş kısmında kagir, cephelerde kesme taş, iç kısımlarda ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Tavan ve kubbeler ahşaptan yapılmış, sıva ve alçıyla kaplanmıştır.
Semahane türbe binasının mermer söveli kuzey kapısının üzerinde çerçeve içine alınmış kitabede şu satırlar yazmaktadır:
Mevlevi tarikatına dahil olmak ne büyüklüktür,
Bu yolu tutanlar dünya ve ahirette seçkinlik kazanırlar.
Basiret sahiplerinin manevi büyüklüğüne bundan büyük delil olmaz.
Ağazade'nin temiz türbesi kutsiyanın tavaf ettiği yerdir.[3]
Kaynakça
- ^ "Gelibolu Mevlevihanesi". canakkale.ktb.gov.tr. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 12 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Tanrıkorur, Barihüda. "GELİBOLU MEVLEVÎHÂNESİ". islamansiklopedi.org.tr. TDV İslam Ansiklopedisi. 31 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2024.
- ^ Parla, Erdinç (1980). Gelibolu Mevlevihanesi. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Enstitüsü Bülteni. ss. 51-60.
Genel
- Ülkü, Osman. "Gelibolu Mevlevihanesi": 188-196.
- Demirarslan, Deniz (2014). "MEKÂN TASARIM ÖZELLİKLERİ AÇISINDAN GELİBOLU MEVLEVİHANESİ" (PDF). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi (72).
