İçeriğe atla

Gelişmiş Taktik Avcı

Gelişmiş Taktik Avcı
İngilizce: Advanced Tactical Fighter (ATF)
YF-22 (önde) ve YF-23 (arkada)
YF-22 (önde) ve YF-23 (arkada)
TürüAvcı uçağı
Ulusal köken ABD
ÜreticiLockheed, Northrop[1]
Ana kullanıcıABD Hava Kuvvetleri
Üretim sayısı2 YF-22, 2 YF-23
Program maliyetiKazanan seçildiğinde 86.6 milyar ABD Doları[2]
GelişimiLockheed Martin F-22 Raptor
DeğişimleriLockheed YF-22, Northrop YF-23

Gelişmiş Taktik Avcı (İngilizce: Advanced Tactical Fighter (ATF)), 1980'lerde Sovyet Suhoy Su-27 ve Mikoyan MiG-29 avcı uçakları da dahil olmak üzere dünya çapında ortaya çıkan tehditlere karşı gelecek nesil bir hava üstünlüğü avcısını geliştirmek için Amerika Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından gerçekleştirilen bir teknoloji gösterisi ve doğrulama programıdır.[3] 1986 yılında Lockheed ve Northrop, YF-22 ve YF-23 teknoloji gösterisi uçaklarını geliştirmek için seçildi. Bu uçaklar 1991 yılında değerlendirildi ve kazanan Lockheed YF-22, daha sonra F-22 Raptor avcı uçağına temel oldu.

Tarih

Arka plan

1981'de ABD Hava Kuvvetlerı (İngilizce: United States Air Force - USAF), F-15 Eagle'ın yerini almak üzere yeni bir hava üstünlüğü avcı uçağı için gereksinimler oluşturmaya başladı. Haziran 1981'de ABD Hava Kuvvetleri tarafından Gelişmiş Taktik Avcı Uçağı (ATF) için bilgi talebi (İngilizce: request for information / RFI) yayınlandı. Tasarım konseptleri savunma sanayi şirketleri tarafından sağlandı. Konseptler arasındaki ortak noktalar hayalet uçak teknolojisi, STOL ve süperseyir gereksinimleriydi.[4] ATF'nin gelişmiş alaşımlar, kompozit malzemeler, gelişmiş fly-by-wire uçuş kontrol sistemleri, daha yüksek güç üreten motor sistemleri ve düşük gözlemlenebilir veya hayalet teknoloji gibi yeni teknolojileri içereceği öngörülmüştür.[5]

Bilgi talebi (RFI) için sunulan çeşitli tasarımların diyagramı.

Eylül 1983'te, tasarımlarının daha detaylı tanımlanması için yedi gövde üreticisine çalışma sözleşmesi verildi. 1984'ün sonlarında, ATF gereklilikleri maksimum kalkış ağırlığı 50.000 pound (23.000 kg), 800 mil (1.300 km) harekât yarıçapı, Mach 1.4-1.5 süperseyir ve 2.000 fit (610 m) uzunluğunda pistleri kullanma yeteneği olarak belirlendi.[6] Uçağın motoru için "Ortak Gelişmiş Avcı Motoru" (İngilizce: Joint Advanced Fighter Engine - JAFE) adı verilen bir teklif talebi (RFP) Mayıs 1983'te yayınlandı. Pratt & Whitney ve General Electric, Eylül 1983'te prototip motorların geliştirilmesi ve üretimi için sözleşmeler aldı.[7]

Teklif talepleri

ATF için teklif talebi (RFP) Eylül 1985'te yayınlandı.[8] Mayıs 1986'da Hava Kuvvetleri RFP'yi değiştirdi, böylece son seçim prototip uçuşlarını içerecekti.[9] Temmuz 1986'da Boeing, General Dynamics, Lockheed, Northrop ve McDonnell Douglas tarafından teklifler verildi. İki savunma şirketi, Lockheed ve Northrop, Ekim 1986'da YF-22 ve YF-23'ün teknoloji gösterici prototiplerinin üretimi ve uçuş testiyle sonuçlanacak 50 aylık bir gösterim / onaylama aşaması gerçekleştirmek üzere seçildi. Lockheed, General Dynamics ve Boeing arasındaki anlaşmalar uyarınca bu şirketler, tasarımı seçilen şirketin geliştirme sürecini birlikte yürütmede anlaştılar. Northrop ve McDonnell Douglas da benzer bir anlaşmaya vardı.[10]

Geliştirme sırasında, her iki yüklenici ekip de performans ve maliyet üzerine çalışmaları yürütmüş ve bunları USAF'a sistem gereksinim incelemelerinde (İngilizce: system requirement reviews - SRR) sunmuştur. Bu, USAF'in ATF gereksinimlerini ayarlamasını ve operasyonel değeri az olan ama önemli ağırlık ve maliyet getiren özelliklerden vazgeçmesini sağladı. F-15 S / MTD araştırma uçağındaki itiş vektörlemesi / itme ters çevirici (revers) nozullar ve ilgili sistemler için eklenmesi gereken ağırlık nedeniyle, Hava Kuvvetleri pist uzunluğu gereksinimini 2.000 fit (610 m) yerine 3.000 fit (910 m) değiştirdi ve 1987 sonlarında ATF üzerindekiitme ters çeviricilerini çıkardı.[11][12] Aviyonikler önemli bir maliyet kalemi olduğundan, yana bakan radarlardan vazgeçildi, özel kızılötesi arama ve izleme (IRST) sistemi gereksinimden hedefe indirildi. Fırlatma koltuğu gereksinimi yeni bir tasarımdan mevcut McDonnell Douglas ACES II'ye düşürüldü. Yüklenici ekiplerinin ağırlıı sınırlama çabalarına rağmen kalkış brüt ağırlık tahmini 50.000 lb (22.700 kg) seviyesinden 60.000 lb (27.200 kg) seviyesine, motor gücü gereksinimi ise 30.000 lbf (133 kN) sınıfından 35.000 lbf (156 kN) sınıfına arttı.[13]

Gösteri-Onaylama aşaması için her bir prototipin iki örneği üretildi. Prototiplerden biri General Electric YF120 motorlarla, diğeri ise Pratt & Whitney YF119 motorlarıyla donatıldı.[5][14] İlk YF-23 ilk uçuşunu 27 Ağustos 1990'da gerçekleştirdi. YF-22 ise ilk olarak 29 Eylül 1990'da uçtu.[15] Uçuş testleri daha sonra başladı ve Ekim 1990 sonlarında her yarışmacı için ikinci prototipi ekledi. P&W motorlu ilk YF-23, 18 Eylül 1990'da süperseyirde Mach 1.43'te ulaştı. GE motorlu ikinci YF-23, 29 Kasım 1990'da süperseyirde Mach 1.6'ya ulaştı. GE motorlu YF-22, süperseyirde Mach 1.58'e ulaştı.[16] Uçuş testleri Aralık 1990'a kadar devam etti. Uçuş testinin ardından üretici ekipleri ATF üretimi için tekliflerini sundu.[17]

Seçim

Uçuş testi sonuçları ve önerilerinin gözden geçirilmesinin ardından Hava Kuvvetleri, 23 Nisan 1991'de Pratt & Whitney motorlu Lockheed YF-22'yi yarışma kazananı ilan etti.[18] YF-23 tasarımı daha gizli ve daha hızlıydı, ancak YF-22 daha çevikti.[19] Amerika Birleşik Devletleri Donanması ATF'nin 1986'da Donanma Gelişmiş Taktik Avcı (NATF) adlı bir versiyonunu düşünmeye başlamıştı.[20] Havacılık basında YF-22'nin de NATF'a daha uyumlu olduğu yazıldı.[21] Donanma NATF projesini 1992 yılında iptal etti.[22]

Ağustos 1991'de Gelişmiş Taktik Avcı uçağı geliştirme ve inşa etme sözleşmesi Lockheed ekibine verildi. YF-22, üretim için geliştirilerek F-22 Raptor versiyonuna değiştirildi.[23] Northrop YF-23 tasarımı daha sonra şirket tarafından bombardıman uçağı olarak değiştirilmek üzere yeniden incelendi,[18] ancak tekliflerden sonuç çıkmadı.[24]

Ayrıca bakınız

  • Have Dash
  • Müşterek Taarruz Uçağı programı

Kaynakça

Özel
  1. ^ Miller 2005, pp. 14, 19.
  2. ^ Pike, John. "History of the F-22 program" 24 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Globalsecurity.org, 21 January 2008.
  3. ^ Sweetman 1991, p. 10-11, 21.
  4. ^ Sweetman 1991, pp. 12–13.
  5. ^ a b YF-22 fact sheet 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. National Museum.
  6. ^ Miller 2005, p. 13.
  7. ^ Sweetman 1991, p. 13.
  8. ^ Sweetman 1991, p. 14.
  9. ^ Miller 2005, p. 14.
  10. ^ Miller 2005, pp. 19-20.
  11. ^ Sweetman 1991, p. 23.
  12. ^ Miller 2005, p. 23.
  13. ^ Aronstein and Hirschberg 1998, pp. 105-108.
  14. ^ YF-23 fact sheet 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. National Museum.
  15. ^ Goodall 1992, p. 99.
  16. ^ Goodall 1992, pp. 102–103.
  17. ^ Miller 2005, pp. 38-39.
  18. ^ a b Miller 2005, p. 38.
  19. ^ Goodall 1992, p. 110.
  20. ^ Pace 1999, pp. 19-22.
  21. ^ The Lockheed Martin F/A-22 Raptor 6 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Vectorsite.net, 1 Şubat 2007.
  22. ^ Miller 2005, p. 76.
  23. ^ Miller 2005, pp. 38, 42-46.
  24. ^ Hebert, Adam J. "The 2018 Bomber and Its Friends" 23 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Air Force magazine, October 2006.
Genel
  • Goodall, James C. "The Lockheed YF-22 and Northrop YF-23 Advanced Tactical Fighters". America's Stealth Fighters and Bombers, B-2, F-117, YF-22, and YF-23. St. Paul, Minnesota: MBI Publishing Company, 1992. 0-87938-609-6.
  • Jenkins, Dennis R. and Tony R. Landis. Experimental & Prototype U.S. Air Force Jet Fighters. North Branch, Minnesota, USA: Specialty Press, 2008. 978-1-58007-111-6.
  • Miller, Jay. Lockheed Martin F/A-22 Raptor, Stealth Fighter. Hinckley, UK: Midland Publishing, 2005. 1-85780-158-X.
  • Pace, Steve. F-22 Raptor. New York: McGraw-Hill, 1999. 0-07-134271-0.
  • Sweetman, Bill. YF-22 and YF-23 Advanced Tactical Fighters. St. Paul, Minnesota: Motorbooks International Publishing, 1991. 0-87938-505-7.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">General Dynamics F-16 Fighting Falcon</span> Amerikan Üretimi Tek Motorlu 4.Nesil Savaş Jeti

F-16 Fighting Falcon, çok amaçlı, tek jet motorlu, 4. nesil savaş uçağı. General Dynamics şirketi tarafından, ABD Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir. Hafif avcı uçağı olarak tasarlanmış olmasına rağmen birçok başka amaç için de kullanılmakta olan avcı uçağıdır. Geniş kullanım alanı ve yüksek manevra kabiliyeti sayesinde birçok ülkeye ihraç edilmiştir. Faal olarak çeşitli ülkeler tarafından kullanılmaktadır. II. Dünya Savaşı sonrası üretilen uçaklar içinde, MiG-21'den (10,000+) ve F-4 Phantom-II'den (5.195) sonra en çok üretilen 3'üncü savaş uçağıdır. Temmuz 2016 itibarıyla 4.573 adet üretilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Askerî uçak</span> askeri amaçlar için yapılmış hava taşıtları

Askerî uçak ve helikopterler, savaşlarda kara ve su üstündeki hedefleri bombalamak, diğer uçakları tahrip etmek, keşif yapmak, personel ve mühimmat taşımak gibi amaçlarla silahlı kuvvetler tarafından kullanılan hava taşıtları. Özellikle av ve bombardıman görevlerinde kullanılanlar savaş uçağı ve saldırı helikopteri olarak adlandırılırlar. Askerî uçaklar av, bombardıman, av-bombardıman ve nakliye gibi kategorilere ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin F-22 Raptor</span> ABD yapımı beşinci kuşak savaş uçağı

Lockheed Martin F-22 Raptor, Lockheed Martin kuruluşu tarafından, hava üstünlüğü odaklı, düşük radar izi ile yüksek görünmezlik sağlamaya yönelik üretilen, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) için geliştirilmiş tek koltuklu, çift motorlu, her türlü hava koşuluna uygun taktik savaş uçağıdır. USAF'ın Gelişmiş Taktik Avcı programının bir sonucu olarak, uçak bir hava üstünlüğü savaşçısı olarak tasarlanmış, ancak aynı zamanda kara saldırısı, elektronik harp ve sinyal istihbarat yeteneklerine de sahiptir. Ana yüklenici Lockheed Martin, F-22'nin gövde ve silah sistemlerinin çoğunu üretip son montajı gerçekleştirirken, Boeing kanatları, arka gövdeyi, aviyonik entegrasyonunu ve eğitim sistemlerini sağlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri'ne (USAF) bağlı F-22 uçakları, Birleşik Devletler Küresel Saldırı Görev Gücü'nün (US-GSTF) önemli bileşenlerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin F-35 Lightning II</span> ABD yapımı 5. nesil savaş uçağı

Lockheed Martin F-35 Lightning II, hem hava üstünlük hem de saldırı görevlerini yerine getirmek ve savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan ve üretilen, 5. nesil, tek kişilik ve tek motorlu, tüm hava koşullarına uygun çok görevli bir Amerikan savaş uçağı ailesidir. Aynı zamanda elektronik harp ve istihbarat, gözetleme, hedef tespit ve keşif (ISTAR) yeteneklerini etkili bir şekilde sağlayabilir. Lockheed Martin, ana ortakları Northrop Grumman ve BAE Systems ile birlikte ana F-35 yüklenicisidir. Uçağın üç ana çeşidi vardır: geleneksel kalkış ve iniş modeli olan F-35A (CTOL), kısa kalkış ve dikey iniş özellikli olan F-35B (STOVL) ve gemiye konuşlu F-35C (CV/CATOBAR).

<span class="mw-page-title-main">Lockheed SR-71 Blackbird</span> Keşif uçağı

Lockheed SR-71 "Blackbird", Amerikan havacılık şirketi Lockheed Corporation tarafından geliştirilen ve üretilen uzun menzilli, yüksek irtifa, Mach 3+ stratejik keşif uçağıdır. SR-71, "Blackbird" ve "Habu" dahil olmak üzere çeşitli takma adlara sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Hayalet uçak</span> stealh teknolojisi ile üretilmiş radarlara görünürlük oranı aşırı düşük genellikle askeri ve gizli görevler için kullanılan askeri uçaklar

Hayalet uçak, radar sistemleri tarafından yakalanamayan ya da yakalanması çok güç olan uçaklara verilen resmî olmayan bir isimdir. Stealth teknolojisi'ne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Avcı uçağı</span> Savaş uçağı türü

Avcı uçağı veya av uçağı, öncelikli görevi diğer savaş uçaklarını avlamak olan savaş uçağı. Avcı uçakları genellikle küçük, hafif, hızlı ve manevra kabiliyeti yüksek uçaklardır. Pek çoğu aerobasi kabiliyetine sahiptir. Avcı uçakları, öncelikli görevi yer hedeflerini bombalamak olan bombardıman uçaklarına nazaran daha kısıtlı bombardıman kabiliyetine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Northrop Grumman B-2 Spirit</span>

Northrop Grumman B-2 Spirit veya bilinen adıyla Gizli Bombardıman Uçağı, yoğun uçaksavar savunmalarını delmek için tasarlanan, düşük gözlemlenebilir gizlilik teknolojisine sahip bir Amerikan ağır stratejik bombardıman uçağıdır. İki kişilik mürettebatı olan, süpersonik olmayan ve uçan kanat tasarımına sahip bu uçak, Northrop Grumman tarafından tasarlandı ve Boeing, Hughes ve Vought ana alt yüklenicileri olarak 1987'den 2000'e kadar üretildi. Bombardıman uçağı, seksen adet 500-pound class (230 kg) MK-82 JDAM GPS güdümlü bomba ya da on altı adet 2.400-pound (1.100 kg) B83 nükleer bomba gibi konvansiyonel ve termonükleer silahlar atabilir. B-2, gizlilik konfigürasyonunda büyük havadan karaya stand-off silahları taşıyabilen ve hizmette olduğu kabul edilen tek uçaktır.

<span class="mw-page-title-main">Northrop YF-23</span> Advanced Tactical Fighter/ATF) yarışması için geliştirilen uçak

Northrop/McDonnell Douglas YF-23, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu hayalet avcı uçağı ve teknoloji göstericisidir. Tasarım, Lockheed YF-22 ile birlikte hava kuvvetlerinin Gelişmiş Taktik Avcı yarışmasında üretim sözleşmesi için iki finalistten biri oldu. Black Widow II ve Gray Ghost adlı iki YF-23 prototipi üretildi.

<span class="mw-page-title-main">TUSAŞ Kaan</span> Türkiye’nin geliştirdiği 5. nesil savaş uçağı

TUSAŞ Kaan, TUSAŞ tarafından geliştirilen ve Türkiye'nin 2020'li yılların sonunda seri üretim aşamasına getirmeyi planladığı çift motorlu, düşük görünürlük, sensör füzyonu, hava-hava ve havadan yere hâkimiyetlerde üstün özellikleri bulunan beşinci nesil jet muharip uçak projesidir. 21 Şubat 2024 tarihinde ilk uçuşunu, 6 Mayıs 2024 tarihinde ikinci uçuşunu gerçekleştirmiştir. İlk etapta 2028’e kadar 20 adet uçağın Türk Hava Kuvvetleri envanterine girmesi ve 2030’dan itibaren TSK Envanterinde bulunan F4 ve F-16 tipi eski uçakların yerini alması beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Skunk Works</span>

Skunk Works, Lockheed Martin'in İleri Gelişim Programlarının, eski adıyla Lockheed İleri Geliştirme Projeleri'nin resmi takma adıdır. U-2, SR-71 Blackbird, F-117 Nighthawk ve F-22 Raptor gibi ünlü uçak tasarımlarının geliştirilmesinde sorumluydu ve şu an üzerinde çalıştığı ana proje, farklı ülkelerin hava kuvvetlerinde kullanılacak olan F-35 Lightning II çok amaçlı savaş uçağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Beşinci nesil jet avcı uçağı</span>

Beşinci nesil jet avcı uçağı, 21. yüzyılın ilk yarısında geliştirilen ve gelişmiş aviyonik özelliklere sahip olan jet avcı uçağıdır. 2024 itibarıyla bunlar hizmetteki en gelişmiş savaş uçaklarıdır. Beşinci nesil jet avcı uçaklarının karakteristik özellikleri net olarak belirlenmemiştir ve her beşinci nesil türünün hepsine sahip olması beklenmese de, genellikle düşük radar iz düşümü, tüm silahlarının gizlenebilir olması, yüksek performanslı ve yüksek manevra kabiliyetine ve gelişmiş teknolojik altyapıya sahip olmaları gibi başlıca özellikler mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney F119</span>

Pratt & Whitney F119, şirket içi adı PW5000, Pratt & Whitney tarafından Lockheed Martin F-22 Raptor gelişmiş taktik avcı uçağı için geliştirilmiş bir artyakıcılı turbofan jet motorudur.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed YF-22</span> ABD Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu avcı uçağı ve teknoloji göstericisi

Lockheed/Boeing/General Dynamics YF-22, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri için tasarlanmış tek kişilik, çift motorlu avcı uçağı ve teknoloji göstericisidir. Hava kuvvetlerinin düzenlediği Gelişmiş Taktik Avcı yarışmasının gösterim/doğrulama aşaması için iki prototipi üretilen tasarım, yarışmada finalist oldu. YF-22, Northrop YF-23'e karşı yarışmayı kazanarak Lockheed Martin F-22 Raptor adıyla üretime girdi. YF-22, üretim modeli olan F-22 ile benzer aerodinamik tasarıma ve düzene sahip olsa da; kokpit, dikey stabilizeleri, kanatların konumu ve tasarımı ile gövde iç yapısında birtakım farklılıklara sahipti.

General Electric YF120, şirket içi adı GE37, 1980'lerin sonunda ve 1990'ların başında ABD Hava Kuvvetleri Gelişmiş Taktik Avcı (ATF) projesi için General Electric Uçak Motorları tarafından tasarlanan değişken devirli bir turbofan motoruydu. Prototip motorlar, iki rakip teknoloji gösterici uçağı olan Lockheed YF-22 ve Northrop YF-23'te kullanıldı. Yapılan değerlendirmeler sonucunda F-22 Raptor olarak üretime giren ATF'ye güç vermek için YF120 yerine rakip Pratt & Whitney'in motoru F119 seçildi.

Lockheed Martin FB-22, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri için tasarlanmış bir bombardıman uçağıydı. Tasarımı F-22 Raptor'dan türetilmiştir. F-22 tasarımının uzatılmış, genişletilmiş ve kanatları yeniden tasarlanarak büyütülmüş, bu sayede daha fazla mühimmat taşıyabilen versiyonu olarak planlanmıştır. F-22 ile ortak parça ve sistem kullanımı sayesinde hem tasarım ve test sürecinin kısalması, hem maliyetin düşmesi hedeflenmiştir. F-22'nin taşıdığı 8 adet 250 pound (110 kg) bomba yerine FB-22 tasarımı 30-35 adet taşıyabilecekti. F-22'den farklı olarak FB-22 5,000 pound (2,300 kg) ağırlığa dek bombalar da taşıyabilecek şekilde tasarlanmıştı. Radara yakalanmayacak konfigürasyonda silah yükü 6.800 kg, normal konfigürasyonda ise 13.600 kg'dı. F-22'nin 970 km menziline kıyasla FB-22'nin menzilinin 2,600 km'den fazla olması planlanmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Lockheed Martin X-44 MANTA</span>

Lockheed Martin X-44 MANTA, Lockheed Martin tarafından tasarlanan, NASA ve ABD Hava Kuvvetleri tarafından incelenen konsept uçak tasarımıydı. Projede yatay ve dikey kuyruk düzlemleri olmadan tam yalpalama, yunuslama ve yuvarlanma otoritesinin fizibilitesini test etmek amaçlanmıştır. Aracın uçuş kontrolü tamamen 3D itiş vektörlemesine dayanır. Uçak tasarımı F-22 Raptor'dan türetildi ve kuyruk yüzeyleri olmayan uzatılmış bir delta kanadı içeriyordu.

Western Flight Museum, Torrance, Kaliforniya'daki belediye havaalanı olan Zamperini Field'da bulunan bir havacılık müzesidir. WMOF, Southern California Historical Aviation Foundation tarafından işletilmektedir. Birçoğu Güney Kaliforniya'da inşa edilmiş olan tarihi uçaklara ve geniş bir tarihi fotoğraf ve plan koleksiyonuna sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Pratt & Whitney JT3D</span>

Pratt & Whitney JT3D, Pratt & Whitney JT3C turbojetten türetilen erken dönem turbofan uçak motoru. İlk olarak 1958'de çalıştırıldı ve 1959'da bir B-45 Tornado test uçağında ilk deneme uçuşu gerçekleştirildi. 1959 ile 1985 yılları arasında 8.000'den fazla JT3D üretildi. Bugün hala hizmette olan JT3D motorlarının çoğu askeri uçaklarda kullanılmaktadır ve USAF tarafından belirlenmiş TF33 ile kodu tanımlanmaktadır.

Convair F-102 Delta Dagger Amerikalı uçak üreticisi Convair tarafından üretilen bir önleme uçağıdır. 20. Yüzyılda üretilen F-102, Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri (USAF) tarafından hizmete giren ilk operasyonel süpersonik delta kanatlı önleme uçağıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.