Gelişmiş ülke

Gelişmiş ülke, bazı kriterlere göre yüksek düzeyde gelişme göstermiş ülkeler için kullanılan bir terimdir. Hangi kriterlerin kullanılacağı ve hangi ülkelerin gelişmiş olarak tanımlanması gerektiği büyük bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Ekonomik kriterler genel olarak değerlenirmelerde baskın olmaktadır. Bu kriterlerin en çok kullanılanlarınan biri kişi başına düşen millî gelirdir; yüksek millî gelire sahip ülkeler gelişmiş ülke olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir ekonomik kriter sanayileşme düzeyidir; sanayi sektörünün egemen olduğu ekonomiler gelişmiş sayılmaktadır. Günümüzde başka bir kriter, ekonomik ölçümü, millî geliri, eğitim ve sağlık düzeyini kombine eden İnsani Gelişme Endeksi daha egemen olmuştur. Bu kritere göre yüksek insani gelişmişlik endeksine sahip ülkeler daha gelişmiştir. Ama her kriterde olduğu gibi bu kriterde de anomaliler bulunmaktadır.

Bu kriterlere uymayan ülkeler genel olarak gelişmekte olan ülke olarak sınıflandırılmaktadır.

Gelişmiş ülkeye benzer terimler olarak ileri ülke, sanayileşmiş ülke veya birinci dünya ülkesi gibi terimlerde kullanılmaktadır. Sanayileşmiş ülke terimi biraz belirsiz olabilir çünkü sanayileşme sürekli devam eden bir süreçtir. Dünyada ilk sanayileşen ülke Büyük Britanyadır, sonrasında diğer Batı Avrupa ülkeleri ve ABD takip etmiştir. Fakat Jeffrey Sachs'a göre, şu anda gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki fark 20. yüzyıl sırasında oluşmuştur.^[1]

Birleşmiş Milletler eski genel sekreteri Kofi Annan, gelişmiş ülke terimini şu şekilde tanımlamıştır: "Gelişmiş bir ülke, bütün vatandaşlarına güvenli bir ortamda özgür ve sağlıklı bir hayat yaşamaya olanak sağlayan ülkedir".^[2] Ama Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü'ne göre gelişmiş ve gelişmekte olan ülke ayrımını yapmak için belirlenmiş bir kural yoktur.^[3] Ayrıca gelişmiş ve gelişmekte terimlerinin istatistiksel kolaylık için olduğunu ve bir ülkenin gelişmişlik aşaması hakkında bir yargı bulundurmadığını da eklemektedir.^[4]

İnsani Gelişme Endeksi (Human Development Index, HDI), dünyadaki ülkeler için yaşam uzunluğu, okur yazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçüdür.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın 2019 İnsani Gelişme Raporu, 9 Aralık 2019'da yayınlandı ve 2018 tahminlerine göre İGE değerlerini hesapladı. Aşağıda "çok yüksek insani gelişme"ye sahip ülkelerin listesi yer almaktadır:^[5]

• = artan.
• = sabit.
• = azalan.

Parantez içindeki rakamlar, ülkenin 2017 yılındaki sıralamaya göre yükseldiği (yukarı veya aşağı) sıra sayısını temsil eder.

Sıra Ülke/bölge İGE 2018 verileri (2019 raporu) sıralaması [5] Bir önceki yıla göre değişim[5] 2018 verileri (2019 raporu) sıralaması [5] Bir önceki yıla göre değişim [5] 1  Norveç 0.954 0.001 2   İsviçre 0.946 0.003 3  İrlanda 0.942 0.003 4  Almanya 0.939 0.001 4 (2)  Hong Kong 0.939 0.003 6 (1)  Avustralya 0.938 0.001 6 (1)  İzlanda 0.938 0.003 8 (1)  İsveç 0.937 0.001 9  Singapur 0.935 0.001 10  Hollanda 0.933 0.001 11  Danimarka 0.930 0.001 12  Finlandiya 0.925 0.001 13  Kanada 0.922 0.001 14  Yeni Zelanda 0.921 0.001 15  Birleşik Krallık 0.920 0.001 15  ABD 0.920 0.001 17  Belçika 0.919 0.002 18  Lihtenştayn 0.917 0.001 19  Japonya 0.915 0.002 20  Avusturya 0.914 0.002 21  Lüksemburg 0.909 0.001 22  İsrail 0.906 0.002 22  Güney Kore 0.906 0.002 24  Slovenya 0.902 0.003 25  İspanya 0.893 0.002 26  Çekya 0.891 0.003 26  Fransa 0.891 0.001 28  Malta 0.885 0.002 29  İtalya 0.883 0.002 30  Estonya 0.882 0.003 31  Kıbrıs Cumhuriyeti 0.873 0.002

Sıra Ülke İGE 2018 verileri (2019 raporu) sıralaması [5] Bir önceki yıla göre değişim[5] 2018 verileri (2019 raporu) sıralaması [5] Bir önceki yıla göre değişim [5] 32  Yunanistan 0.872 0.001 32 (1)  Polonya 0.872 0.004 34  Litvanya 0.869 0.003 35  Birleşik Arap Emirlikleri 0.866 0.002 36 (2)  Andorra 0.857 0.005 36  Suudi Arabistan 0.857 0.001 36 (1)  Slovakya 0.857 0.003 39  Letonya 0.854 0.004 40  Portekiz 0.850 0.002 41  Katar 0.848 42  Şili 0.847 0.002 43  Brunei 0.845 0.002 43  Macaristan 0.845 0.004 45  Bahreyn 0.838 0.001 46  Hırvatistan 0.837 0.002 47  Umman 0.834 0.001 48  Arjantin 0.830 0.002 49  Rusya 0.824 0.002 50  Belarus 0.817 0.002 50 (1)  Kazakistan 0.817 0.004 52 (1)  Bulgaristan 0.816 0.003 52 (1)  Karadağ 0.816 0.003 52 (1)  Romanya 0.816 0.003 55 (1)  Palau 0.814 0.003 56 (5)  Barbados 0.813 57  Kuveyt 0.808 0.001 57 (1)  Uruguay 0.808 0.001 59  Türkiye 0.806 0.001 60  Bahamalar 0.805 0.001 61  Malezya 0.804 0.002 62  Seyşeller 0.801 0.001

IMF'ye göre aşağıdaki listede bulunan 36 ülke gelişmiş ekonomiler sınıfında yer almaktadır.^[6]

• IMF7 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ileri ekonomiler)
• The Economist13 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (quality of life survey)
• The World Factbook9 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (gelişmiş ülkeler)
• United Nations Statistics Division27 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (definition)
• United Nations Statistics Division11 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (developed regions)
• World Bank 24 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (high-income economies)