İçeriğe atla

Gelengi

Spermophilus
Yaşadığı dönem aralığı: 15,97-0 myö
Orta miyosen-Günümüz 
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Mammalia
Takım:Rodentia
Familya:Sciuridae
Oymak:Marmotini
Cins:Spermophilus
Cuvier, 1825
Spermophilus suslicus
Spermophilus lateralis

Spermophilus veya gelengi,[1] Sciuridae (sincapgiller) familyasının Marmotini oymağına bağlı[2] Kuzey yarımkürede yayılım gösteren bir kemirgen cinsidir. Latince cins adı Spermophilus "tohum sever" anlamına gelir.[3]

Etimoloji

Gelengi (< geleŋi) ya da geleni kelimesinin aslı keleni olup Orta Türkçe dönemindeki kelegü sözüne dayanır.[4] Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te "kelegü" (Arapçaكَﻻَكوُ) biçiminde geçer ve "geleni, tarla sıçanı soyundan bir hayvancık" olarak tanımlanır.[5]

Taksonomi

Gelengi cinsine bağlı taksonlar (2022):

  1. Spermophilus alashanicus - Büchner, 1888
  2. Spermophilus brevicauda - Brandt, 1843
  3. Spermophilus citellus - (Linnaeus, 1766)
  4. Spermophilus dauricus - Brandt, 1843
  5. Spermophilus erythrogenys - Brandt, 1841
  6. Spermophilus fulvus - (Lichtenstein, 1823)
  7. Spermophilus major - (Pallas, 1778)
  8. Spermophilus musicus - Ménétries, 1832
  9. Spermophilus pallidicauda - (Satunin, 1903)
  10. Spermophilus pygmaeus - (Pallas, 1778)
  11. Spermophilus ralli - (Kuznetsov, 1948)
  12. Spermophilus relictus - (Kashkarov, 1923)
  13. Spermophilus suslicus - Güldenstaedt, 1770
  14. Spermophilus taurensis - Gündüz, Jaarola, Tez, Yeniyurt, Polly, and Searle, 2007
  15. Spermophilus xanthoprymnus - Bennett, 1835

Türkiye'deki durumu;

Türkiye'de 3 türü bulunur:

  • Spermophilus citellus
  • Spermophilus xanthoprymnus
  • Spermophilus taurensis

Etkenleri

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ AnaBritannica (1988, cilt: 9, sayfa:350, madde: Gelengi)
  2. ^ "ITIS". 30 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2022. 
  3. ^ Palmer, T.S. (1904). "Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals". North American Fauna. 23: 639. doi:10.3996/nafa.23.0001Özgürce erişilebilir. 7 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2018. 
  4. ^ Prof. Dr. Hasan Eren (1999) Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü GELENİ < KELENİ (sayfa: 152)
  5. ^ Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, çeviren Besim Atalay, TDK yayınları: 521, Ankara 1941, cilt: 1, sayfa: 448

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

Bey, Türkçede erkeklerin kullandığı sanlardan birisidir. Diğerleri ise efendi, ağa, efe, çelebi, ağabey, amca, dayıdır. Eski Türkçedeki biçimi beg idi.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu gelengisi</span> Gelengi cinsi bir yer sincabı

Anadolu gelengisi, Anadolu yer sincabı veya Anadolu tarla sincabı Sciuridae familyasının Marmotini oymağından Spermophilus cinsine bağlı bir kemirgen türüdür. Ermenistan, İran ve Türkiye'de bulunur. Bilimsel adı kabaca “alt kısımları sarı olan tohum sever” olarak çevrilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Buhara</span> Özbekistanda bir şehir

Buhara, Orta Asya'nın en eski yerleşim bölgelerinden olan ve günümüzde Özbekistan sınırları içinde bulunan tarihî şehir. Arkeolojik bulgular şehrin tarihinin en az 2500 yıl civarında olduğunu göstermiştir. Şehirde yapılan Arkeolojik kesit çalışmalarında yaklaşık 20 m kadar derinlikteki alt katmanda; kamusal binalar, askeri tahkim yapıları, çanak-çömlek ve madeni paralar gibi çeşitli arkeolojik buluntulara rastlanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sözlük</span> dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, sözcüğün kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren yazılı

Sözlük, bir dilin veya dillerin kelime haznesini (sözvarlığını), söyleyiş ve yazılış şekilleriyle veren, sözcüğün kökünü esas alarak, bunların başka unsurlarla kurdukları sözleri ve anlamlarını, değişik kullanışlarını gösteren yazılı eserdir. Eski dilde lügat, kamus denir. Leksikografi sözlükbilimidir. Sözlükçüye leksikografır denir. Lügatça, sadece bir kitapta geçen terimleri anlatır (glossary).

<span class="mw-page-title-main">Dîvânu Lugâti't-Türk</span> Kâşgarlı Mahmudun yazdığı Türkçe-Arapça sözlük

Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk Orta Türkçe döneminde Kâşgarlı Mahmud tarafından Bağdat'ta 1072-1074 yılları arasında yazılan Türkçe-Arapça bir sözlüktür.

<span class="mw-page-title-main">Palas Tuzla Gölü</span> Kayseride tuz gölü

Palas Tuzla Gölü, Kayseri ili, Sarıoğlan ilçe sınırlarında bulunan tektonik oluşumlu tuzlu göldür. Yüzey rakımı 1131 m, uzunluğu 8 km, genişliği 8 km, alanı 23,5 km2'dir. Faylar ile çevrelenen, kapalı havza özellikli Palas Ovası'nın en alçak alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hatay Devleti</span> kendi isteğiyle Türkiyeye katılan Türk devleti (1938–1939)

Hatay Devleti, İskenderun Sancağı'nın 2 Eylül 1938'de bağımsızlığını ilan etmesi ile kurulmuş olan Türk devleti. 29 Haziran 1939 günü devletin yasama organı olan 22 üyesi Türk olan 40 üyeli Hatay Devleti Millet Meclisinin aldığı karar gereği Türkiye'ye katılmış ve Hatay ili olmuştur.

Karahanlı Türkçesi, Hakaniye Türkçesi, Karahanlıca veya Hakaniye lehçesi, Türk dilinin tarihinde konuşulmuş ve yazılmış olan tarihî dönemlerinden biridir. Türk dilini eski, orta, yeni olarak üç döneme ayıran Türkologlara göre Karahanlı Türkçesi, Orta Türkçenin ilk dönemini oluşturur. Böyle düşünen Türkologlara göre 10.-15. yüzyıllar arası Orta Türkçe dönemidir. 13. yüzyıldan itibaren Türk yazı dilinin (Kuzey-) Doğu ve (Güney-) Batı olarak iki ayrı kol hâlinde geliştiğini göz önünde bulunduran diğer bir kısım Türkologlar, Karahanlı Türkçesini Eski Türkçe içine alır. Bugüne ulaşan metinleri 11. ve 12. yüzyıllara ait olan Karahanlı Türkçesi, Eski Uygur Türkçesiyle çağdaştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkler</span> Türkî etnik grup

Türkler, çoğunlukla Türkiye ve Osmanlı İmparatorluğu'nun eski topraklarında yaşayan bir Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Karabatakgiller</span>

Karabatakgiller (Phalacrocoracidae), Suliformes takımına ait bir kuş familyasıdır.

Enver Ziya Karal, Türk akademisyen, tarihçi, üniversite idarecisi ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Çiğil</span> Eski bir Türk boyu.

Çiğil veya Çiyil, 7.yüzyıldan beri Issık gölü etrafında oturan, Çinli tarihçilerin yazdıklarına göre "altı Chu(Çu) boyu"'na ait olan iki boy'dan veya Chumuhun, Chuyue ve Chumi boyları olabilirler, Çiğiller dine aşırı düşkünlükleri ile tanınırlar. İlk gelen bilgilere göre Çiğiller Mani dini, sonraki kaynaklara göre Nestûrî Hristiyanlığın etkisi altında kalmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Yağma</span> Orta Çağda yaşamış bir Türk boyu

Yağma, Orta Çağ'daki bir Türk boyudur, bu boy günümüz Uygurlar'ın ve Özbekler'in atalarıdır. Bu boy bir kolu olan ve Üç Oğuzlar denilen birlik, Yağma, Karluk ve Çiğil boylarından oluşmuştur. 7. yüzyıldan itibaren Karahanlılar dönemi boyunca Yağma boyu Müslüman Araplar ve Çinliler tarafından kuvvetli ve kudretli siyasi varlıklar olarak Tarım Havzası, Cungarya havzası ve Yedinehir (Yedisu) bölgesinde göze çarpmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Marmot</span>

Marmot (Marmota), sincapgiller (Sciuridae) familyasının yer sincapları oymağından kemirgen memeli cinsi.

<span class="mw-page-title-main">Arktika gelengisi</span>

Arktika gelengisi, sincapgiller (Sciuridae) familyasından Arktika'da Sibirya, Alaska ve Kanada'da yayılım gösteren gelengi cinsinden gündüzcül kemirgen türü. Koloni hâlinde yaşar. Yırtıcıları arasında Kutup tilkisi, Kutup porsuğu, vaşak, boz ayı ve kartallar sayılabilir. Kış uykusuna yatar.

Spermophilus taurensis, Spermophilus cinsine bağlı bir hayvan türüdür. Türkiye Toros Dağlarına özgüdür. 2007'de ilk Spermophilus xanthoprymnus olarak tanımlandı. Toros gelengisi, veya Toros yersincabı olarak da bilinir.

Ana Türkçe, Ön Türkçe veya Proto Türkçe, Türk dilleri ailesinin Şaz ve Oğur dallarına ayrılmadan önceki dönemlerine ait varsayımsal bir anadildir. Diğer anadiller gibi, geçmişteki konuşma dili ile birebir aynı olmayabilir. "İlk" ve "en eski" anlamlarına gelen proto sözcüğünün ifade ettiği gibi, ilk Türkçe olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Benekli gelengi</span>

Benekli gelengi ya da benekli yer sincabı Doğu Avrupa'da yaşayan sincap cinsinden bir kemirgendir. Spermophilus suslicus türünün üç alttürü vardır: S. s. boristhenicus, S. s. guttatus, and S. s. suslicus. Habitat kaybı sebebiyle soyu tehdit altındadır.

<i>Avrupa yer sincabı</i> Gelengi cinsinden bir yer sincabı

Türkiye'de halk arasında Trakya Gelengisi olarak da bilinen Avrupa yer sincabı ya da diğer adıyla Avrupa souslik'i, Sciuridae familyasının Marmotini oymağından Spermophilus cinsine bağlı bir kemirgen türüdür. Spermophilus cinsindeki birkaç Avrupa türü arasındadır. Tüm sincaplar gibi o da kemirgenler takımının bir üyesidir. Güney Ukrayna'dan Anadolu'ya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Sırbistan, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Kuzey Makedonya ve kuzeyde Polonya'ya kadar doğu ve orta Avrupa'da bulunur, ancak Karpat Dağları tarafından ikiye bölünür.