Gediz Ovası - Turkipedia

Gediz Ovası, çoğunlukla Manisa ili içinde yer alan, Gediz Nehri tarafından sulanan bir ovadır.^[1] Orta Gediz Havzası'nda konumlanan ova, 150 km uzunluğunda ve 25 km genişliğindedir.^[1]^[2] Türkiye'nin en verimli ovalarından olmakla beraber, ovada genel olarak sultaniye üzümü ve mısır üretilir. Demirköprü Barajı, ovanın sulanmasına katkı sağlar.^[3]^[4] Ovanın tarımsal SİT alanı ilan edilmesi planlanmaktadır.^[5]

Tarihi

Ovanın geçmişi MÖ 2000 yıllarına kadar gitmektedir. İlk yerleşimden itibaren gıda ihtiyacını gidermek için aktif olarak kullanılmıştır. Ovayı; Hititler, Frigler, İyonyalılar, Lidyalılar, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Saruhanoğulları ve Osmanlıların dahil pek çok medeniyet kullanmıştır.^[6]

Jeoloji

Ovanın bulunduğu bölge Tersiyer devrinin sonunda oluşmuştur.^[7] Gediz Ovası, beş milyon yıl içerisinde çekim fayları nedeniyle yaklaşık 1 km alçalan bölgenin Gediz Nehri'nin bıraktığı tortularla dolması sonucunda ortaya çıkmıştır.^[8]

Yerleşim

Bölge çoğunlukla tarım arazisi olarak kullanılsa da Manisa, Akhisar, Turgutlu gibi büyük şehirler kurulmuştur. Bu yerleşimler ovayı bozması yanı sıra 1.derece deprem bölgesi olan Manisa'yı da tehlikeye sokuyor.

Nehir taşmaları

Zamanında Gediz Nehri'nin Cadı Gediz olarak lakaplanmış olmasının sebebi, hala daha devam eden nehir taşmalarıdır. Gediz nehri özellikle sık yağmur yağdığı dönemlerde büyük miktarda taşarak arazilere ve hayvanlara büyük ölçüde zarar vermektedir.

Tehditleri

Gediz nehri, bilinçsiz gübreleme ve fabrika atıkları yüzünden oldukça kirlenmiş yaşanamaz hale gelmiştir. Bu atıklar, tarım arazilerini oldukça olumsuz etkilemekte, verimliliğini azaltmakta ve çölleştirmektedir. Doğa koruma dernekleri, Gediz Nehrinde kirlenmenin devam etmesi halinde çok kısa bir süre içinde ovanın kullanılamaz hale geleceğini söylemektedir.

Diğer bir tehdit ise bilinçsiz yer altı suyu kullanmasıdır. Az maliyet için yeryüzüne yakın suları kullanarak hem obruk oluşmasına hem arazinin uzun vadede verimliliğini kaybetmesine yol açmaktadır.

Kaynakça

Özel

^ ^a ^b "Gediz Ovası, Oluşumu ve Özellikleri". ova.gen.tr. 11 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020.
^ Mutluer, Mustafa (1996). "Orta Gediz Havzasında Yer Şekilleri ve Toprak Anamateryalinin Tarım Faaliyetleri Üzerine Etkisi". Ege Coğrafya Dergisi, 9. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020. ^[]
^ "Gediz Ovası'nda 390 bin dekar alan suya kavuştu". Haberturk.com. 11 Haziran 2020. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
^ "Gediz Ovası'nda susuzluk tehdidi". CNN Turk. 11 Aralık 2018. 1 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
^ "Gediz Ovası'nı kurtaracak koruma planı Bakanlar Kurulu'nda". Hürriyet. 31 Ağustos 2016. 5 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
^ "Manisa", Vikipedi, 28 Ağustos 2020, erişim tarihi: 29 Ağustos 2020
^ "Gediz Havzası'nın Son Tunç Çağı Tarihi Coğrafyası" (PDF). 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.
^ "Gediz Ovası ve Bölgenin Yeraltı Suyunun Korunması" (PDF). 30 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2020.

Genel

https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/NHYP%20DENİZ/GEDİZ%20NEHİR%20HAVZASI%20YÖNETİM%20PLANI.pdf 6 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Konuyla ilgili yayınlar

Gediz Ovası Toprakları. Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları. 1974.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ege Bölgesi</span> Türkiyenin Ege Denizi kıyısındaki coğrafi bölgesi

Ege Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. İsmini kıyısında olduğu Ege Denizi'nden alır. Ege ve İç Batı Anadolu olmak üzere iki bölüme ayrılır. Kuzeyde Marmara, doğuda İç Anadolu, güneyde Akdeniz bölgeleriyle ve batıda Ege Denizi'yle çevrilidir. Türkiye'nin en uzun kıyı şeridine sahip bölgesidir. Tarihi mekanlar çoktur. Efes Antik Kenti, Laodikya Antik Kenti, Sardis Antik Kenti, Stratonikenia Antik Kenti, Tralleis Antik Kenti, Blaundus Antik Kenti, Aizanoi Antik Kenti gibi birçok tarihi mekan vardır. Ege Bölgesi'nin iklimi Akdeniz İklimi'dir.

Gediz Nehri, Anadolu'dan Ege Denizi'ne dökülen Büyük Menderes Nehri'nden sonra ikinci büyük akarsudur.

Marmara Gölü, Manisa'nın ilçesi Gölmarmara'nın güneyindeki bir alüvyal set gölüdür. Ege Bölgesi'nde yer alır. Gölün bulunduğu saha çukur olup batı ve kuzeyi tepelerle çevrilidir. Doğu kısmı Gediz Ovası'na, kuzeybatı kısmı Akhisar Ovası'na açık olup buralardan alüvyon setleriyle ayrılır. Bu durum, Marmara Gölü'ne set gölü karakterini verir. Gediz çöküntü havzası içinde bulunan gölün seviyesi, Gediz Ovası'nın seviyesinden daha alçaktır. Derinliği az olan gölün yüzölçümü 44,5 km²'dir. Gediz Nehri ile Demrek Deresi'nden ve kuzeydeki Kum Çayı'ndan göle kanallar açılmıştır. Bu kanallar bilhassa ilkbahar sonlarında kabarık olan akarsuların sularını göle taşırlar. Göl kapalı bir çukurda olup suları tuzludur. 12 Haziran 2017'de "Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan" ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Menderes</span>

Büyük Menderes, Batı Anadolu'nun en büyük nehridir ve Menderes Havzası'nın ana sulama kaynağıdır. Kufi Suyu ve Banaz Çayı kollarının birleşmesiyle oluşur ve Ege Denizi'ne dökülür. Uzunluğu 548 km'dir. Büyük Menderes ovası bataklıkları kurutulduktan sonra Türkiye'nin en verimli alanlarından birisi olmuştur.

Coğrafyada, ova genellikle alçak bölgelerde bulunan ama yanlış bilinenin aksine bazen yükseklerde de bulunabilen, akarsu alüvyonlarının oluşturduğu birikimli, düz bir arazi alanıdır. Ovalar vadiler boyunca veya dağların eteklerinde, kıyı ovaları ve yaylalar veya yayla ovaları olarak ortaya çıkar.

Birikinti ovası, genel olarak alüvyon materyalin birikmesiyle oluşur. Temel oluşturucu süreç akarsu aşındırması erozyon ve akarsu biriktirme süreçleridir. Ancak dalgalar ve buzulların aşındırma, biriktirme süreçleriylede oluşabilir. Örneğin: Kuzey Almanya ovası buzulların yığdırdığı lösler ile kaplı polderler ve geest adı verilen alçak platoda hafifçe engebelendirilmiş tekdüze büyük bir ovadır. Ülkenin hemen hemen en verimli toprakları bu bölgededir.

<span class="mw-page-title-main">Polye</span>

Polye, çözünebilen kayaların çözünmesiyle meydana gelen ve yüksek dağlar arasında bulunan geniş düzlük veya ova. Bilinen diğer ismi Karstik ovadır.

Konya Ovası, İç Anadolu Bölgesi'nin orta ve güney kesiminde yer alıp, büyük bölümü Konya ili içinde yer alan çanak biçimli ovadır.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Ovası</span>

Adapazarı Ovası, Sakarya ilinin en büyük ovasıdır. Sakarya Irmağı'nın tektonik çöküntüyü alüvyonlarla doldurması ile oluşmuş tektonik bir ovadır. Adapazarı, Akyazı ve Hendek ilçelerinin bir kısmını kapsamaktadır. Bir diğer adı da Akova'dır. Aşağı Sakarya havzasında Sapanca Gölü ile Adapazarı'nın doğusunda yer alır. Doğuda Keremali Dağı'nın eteklerine dek uzanan Akova, Marmara Bölgesinin kuzeydoğusunda, Karadeniz Bölgesi sınırı içerisinde yer almaktadır. Coğrafi konumuyla Karadeniz Bölgesinin ve İç Anadolu Bölgesinin Marmara Bölgesine açılan kapısı durumunda bulunan ova, gelişmiş karayolu bağlantıları ve demiryolu ile önemli bir ulaşım ağı üzerindedir.

Iğdır Ovası Iğdır ilinde bulunan Aras Nehri boyunca yer alan tektonik kökenli bir çöküntü ovasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Po Ovası</span>

Po Ovası, İtalya'nın kuzeyinde yer alan geniş ve verimli ovadır. Alp dağlarından doğan nehirlerin taşıdığı alüvyonların sedimentasyonu sonucu üçüncü zamanda oluşmuştur.

Dalaman Ovası, Dalaman Çayı'nın uzun yıllar boyunca biriktirdiği alüvyonların oluşturduğu çok geniş bir alana yayılan, Türkiye'nin en yüksek verim alınabilen tarım alanlarındandır.

Durasıllı, Manisa'nın Salihli ilçesine bağlı mahalle.

<span class="mw-page-title-main">Düzce Ovası</span>

Düzce Ovası, Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde oluşmuş, tektonik kökenli ova. Düzce ilinin batı kısmını oluşturan ovanın orta kısmında Düzce şehir merkezi yer alır.

Küçük Menderes Ovası, Ege Bölgesi'nde, İzmir ili topraklarında, Aydın Dağları ve Bozdağlar arasında oluşmuş, içinden Küçük Menderes Nehri'nin aktığı tektonik ova.

Muş Ovası, Doğu Anadolu Bölgesinde Yukarı Murat-Van Bölümü içerisinde yer alan tektonik ova. 80 km uzunluk, 30 km genişliğindeki ova 1650 km²'dir. Ovayı güneyden Haçreş dağları, kuzeyden Şerafettin Dağları ve uzantıları çevirir. ova Türkiye'nin büyük ovalarındandır.

Asıl Ege Bölümü, Ege Bölgesinin deniz kıyısında bulunan batı kısmıdır. Hakim görünüm doğu batı doğrultusunda uzanan dağlar ve aralarındaki graben ovalarıdır. Dağların doğu uçlarını birleştiren hat bölümün sınırını oluşturur. İzmir ve Aydın illerinin tamamı, Çanakkale ve Balıkesir illerinin Edremit Körfezi kıyısındaki ilçeleri ile Manisa, Denizli ve Muğla illerinin merkezleri ve ilçelerinin çoğu bu bölümde yer alır.

Düziçi Ovası, Osmaniye Düziçi ilçesin içinde yer aldığı, Nur Dağları (Amanoslar) ile Aslantaş Barajı arasında kalan ova. Ova Sabun Çayı'nın havzasının aşağı çığırını oluşturur. Daire şekilli ovanın alanı 90 km² olup, genişlik kuzeyde 16 km, batıda 14 km, doğuda 10 km’dir.

Gab Ovası, esas olarak Suriye'nin kuzeybatısındaki Sukaylabiye ilçesinde yer alan verimli bir ovadır. Kuzeye akan Asi Nehri, Hama'nın yaklaşık 25 km kuzeybatısındaki Muhradah yakınlarında ovaya girer.

Taban seviyesi ovası, bir coğrafik bölge türüdür. Ova, genellikle yüksek dağların çevresinde yer alan, düzlük bir alandır. Taban seviyesi ovası ise, diğer ovalardan daha alçak bir yerleşim alanıdır ve genellikle su kaynaklarının bol olduğu alanlarda bulunur. Taban seviyesi ovasının özellikleri, yerleşim yerlerinin alçak yerlerde olması, yüksek dağların ve vadilerin etkisiyle oluşan iklimsel şartlar ve toprağın verimliliği gibi faktörlerdir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.