İçeriğe atla

Gedik Ahmed Paşa

Gedik Ahmed Paşa[1]
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
1474 - 1476[1]
Hükümdar II. Mehmed
Yerine geldiğiVeli Mahmud Paşa
Yerine gelenHoca Sinan Paşa[1]
Osmanlı Kaptan-ı Derya
Görev süresi
1478 - 1480[1]
Hükümdar II. Mehmed
Yerine geldiğiVeli Mahmud Paşa
Yerine gelenMesih Paşa[1]
Kişisel bilgiler
Ölüm 18 Kasım 1482
Edirne

Gedik Ahmed Paşa (ö. 18 Kasım 1482, Edirne), II. Mehmed saltanatında, 1474-1476 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hayatı

Anadolu'daki askerî başarıları

Bilindiği kadarıyla Arnavutluk'un Avlonya şehrinde doğmuştur. II. Murad döneminde içoğlanı olarak saraya girmiş olması devşirme kökenli olduğunu akla getirmekle birlikte, devşirme olmaması da pekala mümkündür. Arnavut kökenli olduğu iddiası özellikle, bir keresinde Arnavutluk seferine çıkmak istememiş olmasına dayandırılmaktadır. Ancak bu tutumunun ırkdaşlarına karşı cenk etmek istememenin dışında gerekçeleri de olabilir.

II. Mehmed zamanında kısa bir süre Rumeli Beylerbeyliği yaptıktan sonra 1461'de İshak Paşa'nın yerine Anadolu Beylerbeyliği'ne getirilmiştir. İlk olarak 1461'de Koyulhisar'ın fethiyle kendisini gösterdi. 1469'da Karamanoğulları'ndan Konya Ereğlisi ve Aksaray'ı ele geçirdi; II. Mehmed'in oğlu Şehzade Mustafa'yı Karaman valisi olarak Konya'ya yerleştirdi. Ertesi yıl Eğriboz'un fethiyle sonuçlanan sefere katıldı. Ardından vezirliğe yükseltildi. 1471'de Alâiye'yi (Alanya), ertesi yıl Silifke, Mokan ve Gorios kalelerini aldı. Akkoyunlu Devleti'nin askeri yardımıyla topraklarını geri almaya çalışan Karamanoğlu Pir Ahmet ve kardeşi Karamanoğlu Kasım Bey'i yenilgiye uğrattı. Osmanlılar ile Akkoyunlular arasındaki Otlukbeli Savaşının (1473) zaferle sonuçlanmasında önemli rol oynadı.

1474'te idam edilen Veli Mahmut Paşa'nın yerine veziriazam oldu. Yine Karamanoğulları'ndan Ermenek ve Manyan hisarlarını aldı.

Kırım seferi

1475'te Kırım'daki Ceneviz kolonilerinin fethiyle görevlendirildi. Haziran 1475'te Kefe, Sudak ve Azak'ı aldı. Kefe'de Cenevizliler tarafından hapse atılmış olan Kırım Hanı Mengli Giray'ı zindandan çıkardı ve onunla bir anlaşma yaptı. Buna göre, Mengli Giray Kırım Hanı olarak Osmanlı himayesini kabul etti. Başarıları dolayısıyla kendisini üstün görmeye başlayan Gedik Ahmed Paşa, 1476'da görevlendirildiği İşkodra seferine çıkmaktan kaçınması üzerine veziriazamlıktan azledilerek Rumelihisarı'na hapsedildi.

Kaptan-ı deryalığı

1478'de serbest bırakıldı ve Kaptan-ı deryalığa ve Avlonya Sancakbeyliğine getirildi.[2] Fatih Sultan Mehmed'in İşkodra'yı fethinde (1479) Osmanlı donanmasıyla denizden destek verdi.

Aynı yılın yazında Kefalonya Kontluğu üzerine yaptığı seferde; Vonitza kalesi ile Ayamavra, Kefalonya, Fiaki ve Zante adalarını ele geçirerek 300 yıldır bölgede hüküm süren bu devletçiğe son verdi.

1480 yılında İtalya sahillerine çıkarak Napoli Krallığı'nın elinde bulunan Otranto'yu fethetti. Ertesi yıl Otranto'dan hareketle yeni fetihlere hazırlanırken II. Mehmed'in ölümü üzerine geri çağrıldı.

Hapsi ve idamı

Haziran 1481'de II. Bayezid ile Cem Sultan arasında Yenişehir'de yapılan savaşa son anda katılan ve savaşın II. Bayezid'in kazanmasında rol oynayan Gedik Ahmed Paşa, buna rağmen Cem taraftarı olduğuna dair şüpheleri yok edemedi ve hapse atıldı.

Gedik Ahmed Paşa'nın hapsedilmesi kapıkullarının ayaklanmasına yol açtı. Bunun üzerine serbest bırakılan Gedik Ahmed Paşa, Karamanoğlu Kasım Bey'in isyanını bastırmak için Karaman'da bulunan Şehzade Abdullah'a yardıma gönderildi. Kasım bey kış sebebiyle Suriye'ye kaçınca, Gedik Ahmed Paşa isyanın bastırılmasında beklenen başarıyı sağlayamadı.

18 Kasım 1482 gecesinde Edirne'deki Yeni Saray'da padişah tarafından verilen ziyafetin sonunda orada bulunanlara hil'atler giydirilip ikram olunurken Gedik Ahmed Paşa'ya siyah kaftan giydirilip boğdurularak öldürüldü.[1]

Gedik Ahmed Paşa'nın katli üzerine yeniçeriler Edirne Subaşısı'nı öldürdülerse de isyan bastırıldı. Gedik Ahmed Paşa Edirne'de defnedildi.

Yapıtları

Gedik Ahmed Paşa, Afyonkarahisar'da bir külliye, Ladik'te bir mescit ve bir köprü, Kütahya'da bir mektep ve Büyük Bedesten'i yaptırmıştır. İstanbul'daki eserlerinden sadece bulunduğu Gedikpaşa semtine adını veren hamamı günümüze ulaşmıştır.

Fatih Sultan Mehmet tarafından kendisine tevdi edilen adını taşıyan vakıf günümüze kadar gelmiştir. Fatih'in fermanı ile vakfın yönetimi, 15. yüzyıldan Cumhuriyet'e kadar Gedik Ahmet Paşa'nın torunları tarafından yönetilmiştir. 1924 yılında çıkarılan Vakıflar Kanunu ile yönetim Gedik Ahmed Paşa soyu adına Vakıflar tarafından idare edilmektedir. Vakıf kayıtlarında 15. yüzyıldan günümüze kadar bütün torunları kayıtlıdır.

Bir rivayete göre 17. yüzyıldan itibaren Aydın bölgesinin hakim ailelerinden olan Arpazlı ailesi Gedik Ahmed Paşa'nın soyundandır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (10.bas. 2011) Osmanlı Tarihi, II. Cilt, stanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları sf: 178-179-533,
  2. ^ "İslam Ansiklopedisi, "Gedik Ahmed Paşa" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul 1996, c.13, s.543". 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2023. 

Dış kaynaklar

  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (10.bas. 2011) Osmanlı Tarihi, II. Cilt, stanbul'un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman'ın Ölümüne Kadar, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları sf: 178-179-533,
  • Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
  • Tektaş, Nazım (2002) Sadrazamlar-Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Kitapları.
  • Buz, Ayhan, (2009) Osmanlı Sadrazamları, İstanbul: Neden Kitap, ISBN978-975-254-278-5

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Veli Mahmud Paşa

Osmanlı Sadrazamı

1474 - 1476
Sonra gelen:
Hoca Sinan Paşa
Askerî görevi
Önce gelen:
Veli Mahmud Paşa
Kaptan-ı Derya
1478 - 1480
Sonra gelen:
Mesih Paşa

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Mehmed</span> 5. Osmanlı padişahı (1413–1421)

I. Mehmed veya Mehmed Çelebi, beşinci Osmanlı padişahı. Tarihî kaynaklarda ismi, Mehmed isimli diğer padişahlarınki gibi, Muhammed şeklinde geçer. Babası I. Bayezid, annesi cariye olan Devlet Hatun'dur.

<span class="mw-page-title-main">II. Bayezid</span> 8. Osmanlı padişahı (1481–1512)

II. Bayezid veya II. Beyazıt, Osmanlı İmparatorluğu'nun sekizinci padişahı. Babası Fatih Sultan Mehmed, annesi Emine Gülbahar Hatûn'dur. Yavuz Sultan Selim'in babasıdır. Tahta geçtiğinde 511.000 km²si Asya'da, 1.703.000 km²si Avrupa'da olmak üzere toplam 2.214.000 km² olan imparatorluk toprakları ölümünde yaklaşık 2.375.000 km²ydi.

<span class="mw-page-title-main">Zağanos Paşa</span> 12. Osmanlı sadrazamı

Zağanos Mehmed Paşa, II. Mehmed saltanatında 1453-1456 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. İstanbul'un Fethi'nden sonra sadrazamlığa getirilen ilk kişidir.

<span class="mw-page-title-main">II. Mustafa</span> 22. Osmanlı padişahı (1664-1703)

II. Mustafa veya Mustafa Gazi, lâkabı Gazi, Divan edebiyatındaki adı İkbâlî; 22. Osmanlı padişahı ve 101'inci İslâm halifesidir. Babası Sultan IV. Mehmed, annesi Emetullah Râbi'a Gülnûş Sultan'dır. Kuvvetli bir ilim tahsili yaptı. Osmanlı padişahları arasında sefere çıkan son padişahtır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu yükselme dönemi</span> Osmanlı İmparatorluğunun altın çağı olarak kabul edilen tarihî dönem (1453–1683)

Osmanlı İmparatorluğu yükselme dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş döneminden (1299-1453) sonra geldiği kabul edilen dönemdir. 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul'un Fethi ile başladığı kabul edilen bu olgunluk döneminin ne zaman sona erdiğiyle ilgili farklı görüşler bulunmaktadır. Osmanlı aydını Kâtip Çelebi, imparatorluğun bu döneminin 1593'te Celâlîlerin ortaya çıkmasına kadar sürdüğünü belirtirken, Naîmâ ise 1683'teki Viyana bozgununu bu dönemin bitişi ve yeni bir dönemin başlangıcı olarak ilan eder.

İshak Paşa II. Mehmed saltanatında 1469-1472 yılları arasında ve II. Bayezid saltanatında 1481-1482'de sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Hersekzade Ahmed Paşa II. Bayezid saltanatında 1497-1498, 1503-1506, 1511 tarihlerinde dört defa ve I. Selim saltanatında 1515-1516 yılları arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. 1506-1511 döneminde Kaptan-ı Derya görevi de yapmıştır.

Kara Ahmed Paşa,, Kanuni Sultan Süleyman döneminde 6 Ekim 1553 ile 28 Eylül 1555 tarihleri arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır. I. Selim'in en küçük kızı ve Kanuni Sultan Süleyman'ın en küçük kız kardeşi Fatma Sultan'ın eşidir.

Moralı Damad Hasan Paşa, III. Ahmed saltanatında, 17 Kasım 1703 - 28 Eylül 1704 tarihleri arasında 10 ay 11 gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

Çorlulu Ali Paşa, III. Ahmed saltanatında 3 Mayıs 1706 ile 15 Haziran 1710 tarihleri arasında dört yıl on sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pîrî Mehmed Paşa</span> 28. Osmanlı sadrazamı

Pîrî Mehmed Paşa, I. Selim saltanatının son yıllarında ve I. Süleyman saltanatının ilk yıllarında 25 Ocak 1518-27 Haziran 1523 tarihleri arasında beş yıl beş ay iki gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

Boşnak Derviş Mehmed Paşa I. Ahmed saltanatı döneminde 21 Haziran 1606-9 Aralık 1606 tarihleri arasında beş ay on sekiz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">II. Mehmed</span> 7. Osmanlı padişahı (1444–1446; 1451–1481)

II. Mehmed veya bilinen adıyla Fatih Sultan Mehmed ya da kısaca Fatih, Osmanlı İmparatorluğu'nun 7. padişahıdır. İlk olarak 1444–1446 yılları arasında kısa bir dönem, daha sonra 1451'den 1481 yılındaki ölümüne kadar 30 yıl boyunca hüküm sürdü. 29 Mayıs 1453 tarihinde İstanbul'u fethetti ve yaklaşık bin yıllık Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu'na son verdi. Fetihten sonra "Fâtih" ünvanıyla anılmaya başladı. Bu olay, birçok uzman kişi tarafından Orta Çağ'ın sonu ve Yeni Çağ'ın başlangıcına neden olan tarihî olaylardan biri olarak görülmektedir. Ayrıca bu vesileyle İslam peygamberi Muhammed'in konuyla ilgili "Konstantiniyye elbet fetholunacaktır. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, onu fetheden ordu ne güzel ordudur." hadisine nâil olduğu için günümüzde Müslüman dünyasının bir kesiminde "kahraman" olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Otranto Seferi</span> Osmanlı seferi

Otranto Seferi, 1480 yılında Osmanlıların, İtalya yarımadasına çıkmasıyla başlayıp Fatih Sultan Mehmet'in ölmesiyle 1481 yılında bitirilen sefer.

<span class="mw-page-title-main">Korfu Kuşatması (1537)</span>

Korfu Kuşatması veya İtalya Seferi, Osmanlı Padişahı Kanuni Sultan Süleyman'ın 1537 yazında Korfu adasına yaptığı kuşatma. Bu sefer Avrupa'da büyük bir yankı oluşturdu. Seferin ilk amacı Otranto'yla beraber tüm İtalya'yı Osmanlı topraklarına katmaktı. Lakin Venedik'in ihaneti üzerine seferin yönü Venedik'in elinde olan Korfu Adası'na çevrildi. Sultan Süleyman'ın eğer başarılı olursa tüm İtalya'yı fethedeceği konuşuluyordu. Seferin ana güzergâhı Edirne, Filibe, Üsküp, Elbasan, Avlonya olarak hazırlandı. Sultan Süleyman Edirne'de bir müddet kalıp ardından gelen askerleri bekledi. 2 ay içerisinde Avlonya'ya ulaşıp İtalya sahillerine taarruz edildi. Sefer öncesi Venedik doçunun Osmanlı aleyhine bir hareketi yoktu. Ayas Mehmed Paşa sefer öncesi Venedik'in asla Osmanlı karşısında yer almayacağını bildirdi. Fakat buna Lütfi Paşa şiddetle karşı çıktı. Mustafa Paşa İstanbul muhafızı olarak, Bosna Valisi Gazi Hüsrev Bey Avusturya, Anadolu Beylerbeyi Mehmed Paşa da İran'dan gelecek tehditlere karşı tedbirlerini aldılar. Hızır Hayreddin Paşa ordu Avlonya'ya varmadan sahillerde emniyeti sağladı. Sefer başlangıcında Venedik donanmasında hareket başladı. Lütfi Paşa Otranto, Castro ve birkaç ufak kaleyi fethetti. Ancak sefer sırasında selam vermedi bahanesiyle bir Osmanlı nakliye gemisi Venedik donanması tarafından batırılınca Osmanlı-Venedik dostluğu bozuldu ve ayrıca vadedilen Fransız donanması da gelmedi. Bu olaylara kızan Sultan Süleyman seferin yönünü Venedik'e çevirdi. Fransua da 1522 yılında Şarlken'e kaptırdığı toprakları tekrar almak amacıyla kuzeyden Milano'ya girdi. Osmanlı tabyalarından atılan toplar Korfu Kalesi bedeninde gedikler açtı. Ama hendeklere yaklaşıp doldurulamadığı için surlara yaklaşılamadı. Bunda, adaya sürekli gelen ikmal ve yardımlar büyük bir etken olmuştur. Mevsimin değişmesi ve kuşatmanın uzaması üzerine Ayas Mehmed Paşa kuşatmanın sona ermesini istedi. Lakin Barbaros Hayreddin Paşa buna şiddetle karşı çıktı. Tam 19 gün Angelokastro kuşatması devam etti fakat kale alınamadı. Sefer sırasında Korfu adası ve diğer adalar alınmaya çalışılmış, Korfu adası alınamamıştır. Kış mevsiminin yaklaşması sebebiyle Sultan Süleyman'ın emriyle kuşatma kaldırıldı ve payitahta dönüldü. Şira, Patmos, Naksos adaları ise Barbaros Hayreddin Paşa tarafından fethedildi.

III. Kefe Kuşatması, Haziran 1475'te gerçekleşmiştir. Kırım'ın ilhakı için yarımadaya gelen Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ve müttefiki Kırım ordusu tarafından hem denizden, hem de karadan kuşatılan Kefe birkaç gün direndikten sonra teslim olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Pulya Seferi (1537)</span>

Pulya Seferi, 1515-1577 Osmanlı-İspanya Savaşı'nda evre.

Hadım Ali Paşa veya Atik Ali Paşa, Sultan II. Bayezid zamanında 1501-1503 ve 1506-1511 dönemlerinde iki kez sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Kefalonya Seferi</span>

Kefalonya Seferi, Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının 1479 yılında Ayamavra, Kefalonya ve Zante'yi ele geçirerek Kefalonya Kontluğu'nu ortadan kaldırdığı askerî harekât.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Seferi (1475)</span>

Kırım Seferi, Gedik Ahmed Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının 1475 yılında Kırım'daki Ceneviz kolonilerini ele geçirerek Kırım Hanlığı'nın Osmanlı himayesine almasıyla sonuçlanan deniz harekâtı.