İçeriğe atla

Geçerli ad (zooloji)

Zooloji terminolojisinde, bir taksonun geçerli adı, Uluslararası Zooloji Nomenklatürü Kanunu (ICZN) kurallarına göre o takson için kullanılacak olan zoolojik isimdir.[1] Başka bir deyişle: geçerli bir ad, bir taksonun doğru zoolojik adıdır.[2]

Buna karşılık, geçersiz bir ad ICZN kurallarını ihlal eden bir addır. Geçersiz bir isim, bir takson için doğru bir bilimsel isim olarak kabul edilmez. Geçersiz adlar şu şekilde ayrılabilir:[3]

  • Subjektif olarak geçersiz isimler - Bireysel bilimsel yargı veya görüş tarafından geçersiz kılınmış isimlerdir . Taksonomistler görüşlerine göre farklılık gösterebilir ve bir araştırmacı tarafından geçersiz sayılan isimler başka biri tarafından geçerli kabul edilebilir; bu yüzden hala potansiyel olarak geçerli isimlerdir . Şöyle ki:
  • Küçük öznel eş adlar- daha önce ayrı takson olarak tanımlanan farklı türlerden tanımlanan eş adlar .[4]
  • Genç ikincil eş adlar- daha önce ayrı olarak kabul edilen iki taksonomik grubun birleştirilmesinden kaynaklanan tür eş adları. Bu durumda, taksonlar ayrı türlerdir, ancak tesadüfen, jenerik isimleri eş anlamlı hale getirildiğinde eş adlılığa yol açan aynı isme sahiptiler .
  • Şartlı olarak bastırılan adlar - aksi takdirde geçerli olacak bir adın Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Komisyonu tarafından bastırılması için dilekçe verildiği özel durumlardır. Bunun nedeni genellikle genç eş adlı (sonraki adı) üst düzey eş adlar dan (eski ad) daha geniş ortak kullanıma sahip olmasıdır.
  • Nesnel olarak geçersiz isimler - Gerçek nedenlerle geçersiz hale getirilen isimlerdir. Bu isimler evrensel olarak geçersiz kabul edilir ve öznel olarak geçersiz isimlerde olduğu gibi sadece bireysel bir görüş meselesi değildir. Şöyle ki:
  • Küçük objektif eş aldılar - daha önce başka bir adla (üst düzey eş adlı) daha önce tanımlanmış olan bir taksonu (küçük eş adlı) tanımlayan adlardır. ICZN, mümkün olan en yeni adlara tercih olarak mevcut olan en eski adın uygulandığı Öncelik İlkesini uygular.
  • Aile ve cins grubundaki genç eş homonimler - aynı yazım olan ancak farklı taksonlara atıfta bulunan ailelerin ve cinslerin adlarıdır.
  • Bir tür grubundaki küçük birincil homonimler - başlangıçta aynı adla tanımlanan iki farklı organizmadan kaynaklanan tür eş adları aynı şekilde hecelenmiştir. Daha önce tartışılan genç ikincil homonimlerle karşılaştırın.
  • Tamamen bastırılmış isimler - Bir ismin Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Komisyonu tarafından tamamen bastırıldığı özel durumlardır. Hiçbir zaman yayınlanmamış gibi ele alınır ve gerçek kullanılabilirliğine bakılmaksızın asla kullanılmaz.[4]
  • Kısmen bastırılmış isimler - bir ismin Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Komisyonu tarafından kısmen bastırıldığı özel durumlardır. Tamamen bastırılmış isimlerden farklı olarak, kısmen bastırılmış isimler hala yayınlanmış olarak kabul edilmektedir, ancak öncelik olarak değil, sadece homonimivamacıyla kullanılır.

Botanik ile kontrast

Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Yasası uyarınca, geçerli olarak yayınlanan adın, zoolojinin mevcut adına karşılık gelen farklı bir anlamı vardır.[5] Zoolojinin "geçerli ad" teriminin botanik eşdeğeri doğru addır .

Kaynakça

  1. ^ "ICZN Code - Introduction". International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN). 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011. 
  2. ^ "Biological Nomenclature". Department of Biology, Saint Louis University. 26 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011. 
  3. ^ "How animals are given scientific names". Biodiversity Explorer, Iziko Museums of Cape Town. 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011. 
  4. ^ a b "ICZN Code - Glossary". International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN). 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2011. 
  5. ^ John McNeill (1 Ocak 2012). International Code of Nomenclature for Algae, Fungi and Plants (Melbourne Code) (İngilizce). ISBN 978-3-87429-425-6. 1 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Biyolojik sınıflandırmada alt tür, bir türün dağılım alanı içinde farklı bölümlenmelerde yaşayan ve birbirlerinden morfolojik özelliklerinin farklılıkları ile ayrılan iki ya da daha fazla popülasyondan her biri için kullanılan terimdir. Tek bir alt tür kendi başına tanınamaz: Bir türün ya hiç alt türü yoktur ya da soyu tükenmiş dahi olsa en az iki alt türü olabilir. Bilimsel literatürde alt tür için subsp. ya da ssp. kısaltması kullanılır.

Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu, hayvan olarak kabul edilen organizmaların resmi isimlendirme kurallarını belirleyen ve zoolojide yaygın olarak kabul edilen isimlendirme sistemidir. Kurallar temel olarak şunları düzenler;

  1. Binominal isimlendirme çerçevesinde isimlerin doğru bir şekilde nasıl belirleneceği,
  2. Çeşitli isimler arasındaki çatışmada hangi ismin kullanılacağının seçilmesi,
  3. Bilimsel literatürde hangi isimlerin kullanılacağının belirlenmesi.

Plesiyozorlar listesi, yerel dilde yazılan terimler de dahil olmak üzere Plesiosauria takımına dahil edilen tüm cinsleri alfabetik bir sıralama ile göstermektedir. Liste yaygın olarak kabul edilen tüm cinsleri, aynı zamanda günümüzde şüpheli, geçersiz ya da resmen yayımlanmış olmayan, mevcutsa herhangi bir cinsin genç versiyonunu ve artık plesiyozorlar takımından çıkarılmış cinsleri de içermektedir.

İhtiyozorlar listesi (ichthyosaur), yerel dilde yazılan terimler de dahil olmak üzere Ichthyosauria (ihtiyozorya) takımına ya da Ichthyopterygia üst takımına dahil edilen tüm cinsleri alfabetik bir sıralama ile göstermektedir. Liste yaygın olarak kabul edilen tüm cinsleri, aynı zamanda günümüzde şüpheli, geçersiz ya da resmen yayımlanmış olmayan, mevcutsa herhangi bir cinsin genç ya da daha yaşlı versiyonunu (sinonimini) ve artık ihriyozor takımından çıkarılmış cinsleri de içermektedir.

Nomen dubium zoolojik bir türe bilimsel adlandırma yaparken bilinmeyen veya şüpheli bir tatbikte kullanılan terimdir. Uluslararası Terminoloji Kanunu; su yosunu, mantarlar ve bitkiler için ve Uluslararası Bakteri Terminolojisi Kanunu sistemlerinde "nomen dubium" yerine eş anlamlısı nomen ambiguum kullanılmaktadır.

Nomen nudum zoolojik veya botanik bir türe ait olmayan, kabul edilmemiş adlandırmanın tatbikinde kullanılan terimdir.

Tarihöncesi amfibyumlar listesi, yerel dilde yazılan terimler de dahil olmak üzere Amphibia sınıfına dahil edilen ve fosil kayıtlardan bilinen tüm cinsleri alfabetik bir sıralama ile göstermektedir. Liste yaygın olarak kabul edilen tüm cinsleri, aynı zamanda günümüzde şüpheli, geçersiz ya da resmen yayımlanmış olmayan, mevcutsa herhangi bir cinsin genç ya da daha yaşlı versiyonunu (sinonimini) ve artık Acanthodii sınıfından çıkarılmış cinsleri de içermektedir.

Nomen oblitum bazı sebeplerde yaygın olarak kullanılmayan zoolojik isimlendirmede kullanılan teknik bir terimdir.

<i>Systema Naturae</i>nin 10. baskısı

Systema Naturae'nin 10. baskısı, Carl Linnaeus tarafından yazılan ve 1758 ila 1759 yıllarında yayımlanan, zoolojik sınıflandırmanın başlangıç noktası olarak kabul edilen bir kitaptır. Bu kitapta Linnaeus hayvanlar için ikili adlandırma yöntemini sunmaktadır. Linnaeus bitkiler için sınıflandırma yöntemini 1753 yılında yayımladığı Species Plantarum adlı eserinde yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tip tür</span>

Tip tür, zoolojik adlandırmada, ait olduğu cinsin sınıflandırmada gözlemlenen önemli, belirleyici özelliklerin atfedilen türde birebir gözlemlenmesi durumudur. Benzer bir kavram, tip cins adı verilen suprajenerik gruplar için kullanılır.

Biyolojik sınıflandırma sisteminde taksonomik seviye takson adı verilen bir grup canlının taksonomik hiyerarşi için göreceli olarak bulundukları sıradır. Taksonomik seviyeye örnek olarak tür, cins, familya, takım, sınıf, şube, âlem ve üst âlem verilebilir.

Biyolojik terminolojide, bir sintip, holotipin belirlenmediği bir taksonun tanımında listelenen iki veya daha fazla biyolojik tipten herhangi biridir. Bu ve türler için ilgili terimlerin kesin tanımları, Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Kanunu ve algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nun bir parçası olarak belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Paratip</span>

Zooloji ve botanikte, bir paratip, bir türün ve diğer taksonların bilimsel adının gerçekte neyi temsil ettiğini tanımlamaya yardımcı olan bir organizmanın örneğidir; ancak holotip değildir. Genellikle birden fazla paratip vardır. Paratipler genellikle müze araştırma koleksiyonlarında yapılır.

Botanik isimlendirmesinde yazar alıntısı, geçerli bir botanik adı yayınlayan, yani adı alg, mantar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda (ICN) belirtilen resmi gereklilikleri yerine getirirken ilk kez yayınlayan kişi veya gruba atıfta bulunmak anlamına gelir. Bir türün artık orijinal jenerik yerleşiminde olmadığı durumlarda, hem orijinal cins yerleşiminin yazarları hem de yeni kombinasyonun yazarları verilir.

Botanikte, algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Koduna (ICN) göre correct name, bu taksonun belirli bir sınırlama, pozisyon ve durum söz konusu olduğunda, belirli bir takson için kullanılacak tek ve tek botanik isimdir. Bir adın doğru olup olmadığını belirlemek karmaşık bir işlemdir. İsim, ICN'nin en az 16 maddesinde tanımlanan bir süreç olan geçerli bir şekilde yayınlanmalıdır. Ayrıca, bazı yasal gereklilikler getiren "meşru" olmalıdır. Aynı takson için iki veya daha fazla meşru isim varsa, o zaman doğru isim önceliğe sahiptir, yani en erken yayınlanmıştır, isimler korunursa çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Doğru ad dışında geçerli olarak yayınlanan adlara eş ad denir. Taksonomistler bir taksonun sınırlandırılması, konumu ya da rütbesi konusunda anlaşamadıklarından, belirli bir bitki için birden fazla doğru isim olabilir. Bunlara eşanlamlılar da denebilir.

<span class="mw-page-title-main">Holotip</span>

Bir holotip, türlerin resmi olarak tanımlandığı zaman kullanıldığı bilinen bir organizmanın tek bir fiziksel örneğidir. Ya bu tür fiziksel bir örnek ya da bunlardan bir tanesidir; ancak açıkça holotip olarak belirtilmiştir. Uluslararası Zoolojik İsimlendirme Kanunu (ICZN) uyarınca, bir holotip çeşitli isim taşıyan türlerden biridir. Algler, mantarlar ve bitkiler (ICN) ve ICZN için Uluslararası İsimlendirme Kanunu'nda türlerin tanımları niyet bakımından benzerdir ancak terminoloji veya temel kavramda aynı değildir.

<span class="mw-page-title-main">Tip cins</span>

Biyolojik sınıflandırmada, özellikle zoolojide, tip cins, biyolojik bir aileyi ve soyadının kökünü tanımlayan cinstir.

<span class="mw-page-title-main">International Commission on Zoological Nomenclature</span>

International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN) ya da Türkçe çevirisiyle Uluslararası Zooloji İsimlendirme Komisyonu hayvanların düzenli bir şekilde bilimsel adlandırılması için kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. 1895 yılında kurulmuş komisyon 18 ülkeden 24 komisyon üyesi tarafından yönetilmektedir. Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu olarak adlandırılan isimlendirme sistemini düzenler.

<span class="mw-page-title-main">Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu</span>

"Geleneksel olarak yosun, mantar veya bitki olarak muamele edilen" tüm Algler, mantarlar ve bitkiler için Uluslararası İsimlendirme Kodu (ICN) bitkilere, mantarlara ve diğer birkaç organizma grubuna verilen resmi botanik isimlerle ilgili kurallar ve tavsiyeler bütünüdür. Daha önce Uluslararası Botanik Adlandırma Kodu (ICBN) olarak adlandırılıyordu; Adı, 2005 Viyana Yasası'nın yerini alan Melbourne Yasası'nın parçası olarak Temmuz 2011'de Melbourne'deki Uluslararası Botanik Kongresi'nde değiştirildi.

Korunan ad veya nomen conservandum' özel isimlendirme korumasına sahip bilimsel isimdir. Yani, aksi takdirde meşru olmasını engelleyecek bir veya daha fazla kuralı ihlal etmesine rağmen ad korunur. "Nomen conservandum", "korunacak bir isim" anlamına gelen Latince bir terimdir. Terimler genellikle birbirinin yerine kullanılır, örneğin Yosun, Mantarlar ve Bitkiler için Uluslararası Adlandırma Yasası (ICN), Uluslararası Zoolojik Adlandırma Kodu ise "korunan ad" terimini destekler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.