Gazi Hasan Paşa Camii (Lonca)

Gazi Hasan Paşa Camii
Γαζί Χασάν Πασά Τζαμί

Gazi Hasan Paşa Camii
Temel bilgiler
Konum	İstanköy, Yunanistan
Koordinatlar	36°53′40″K 27°17′27″D / 36.89444°K 27.29083°D / 36.89444; 27.29083
İnanç	Sünni İslam
Mimari
Mimari tür	Cami
Mimari biçim	Osmanlı İslam
Tamamlanma	18. yüzyıl
Özellikler
Minare sayısı	1
Malzemeler	Taş ve tuğla

Gazi Hasan Paşa Cami (Yunanca: Γαζί Χασάν Πασά Τζαμί) veya Lonca Camii (Τζαμί της Λότζιας), Yunanistan'ın İstanköy kentinde bulunan bir camidir. Cami, 16. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiş olup adada Gazi Hasan Paşa adını taşıyan iki camiden biridir. Cami, diğer Platani'deki caminin aksine günümüzde ibadete açık değildir. Efsanevi Hipokrat Ağacı'nın hemen yanında yer almaktadır.

Caminin inşasını, 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda amiral ve sadrazam olarak görev yapan ve aynı zamanda Platani'deki camiyi de finanse eden Cezayirli Gazi Hasan Paşa üstlenmiştir, dolayısıyla ortak adı da buradan gelmektedir. Eski açıklamada ise camiyi Gazi Hasan Paşa'nın 1786 yılında yaptırdığı belirtilmektedir.^[1][2] Yapım tarihi de yaklaşık on yıl önce yani 1776-1777 olarak verilmektedir.^[3]

Yerel bir inanışa göre Gazi Hasan Paşa Camii, başlangıçta Aya Yorgi'ye adanmış bir kiliseydi. Cami bazilikadan sadece birkaç metre uzakta olduğundan, bu erken Hristiyan eserinin de aynı azize ithaf edilmiş olması muhtemeldir.^[4]

Minare ve çeşme, 2017'de İstanköy'ü vuran Ege Denizi depreminde hasar görmüş ve her ikisinin de restorasyona ihtiyacı bulunmaktaydı; ana bina da büyük ölçekli bir restorasyon kampanyasını beklemektedir.^[5]

Caminin inşaat malzemeleri için limanda bulunan üç nefli bazilikanın kalıntılarından ve 'Yedi Basamak' olarak adlandırılan Aziz Yuhanna Vaftizhanesinden mermer ve taşlar alındı.^[4]

Boyutları 23×17 m ölçülerindedir. ve iki depolu kübik bir şekle sahiptir. Büyük kat planı dikdörtgen şeklindedir ve kare kiremitli bir çatıya sahiptir. Batı tarafı dışında her yerinde, üst üste bindirilmiş sıralar halinde kemerli taçlı büyük pencereler düzenlenmiştir. Gazi Hasan Paşa, ağırlıklı olarak çeşitli ton ve renklerde kesme taşların yanı sıra mermer ve devşirme antik yapı malzemelerinden inşa edilmiştir. Kuzeybatı köşesinde yüksek, kalem inceliğinde minaresi yükselir.^[1]

Ana ibadet odası birinci kattadır. İki ince sütunla desteklenen bir alınlığa sahip, iki eğimli kiremitli kubbeli bir dış mermer merdivenle kuzey tarafında olmak üzere, kendisine giden iki girişi vardır. İbadethanenin batısında narteks bulunmaktadır. Anıtsal bir mermer kapı ile süslenmiş ve iki yanında iki yarım sütun bulunan bu iki mekanı bir kapı birbirine bağlamaktadır. Kemer kasnağının üzerinde, mermerden oyulmuş bir kitabede Kur'an-ı Kerim'den bir ayet alıntıdır.^[1]

Doğu duvarının ortasında mihrap ve üzerinde Kur'an-ı Kerim'den bir pasajın yer aldığı seccade bulunmaktadır. Her ikisi de beyaz mermerden yapılmış olup salonun geri kalanına göre biraz yüksektedir ve geometrik ve bitkisel motiflerle özenle dekore edilmiştir. Batı duvarında ahşap yükseltilmiş kadın lojmanları bulunmaktadır.^[1]

Üst sıranın pencereleri arasında çoğunluğu başlıklı sütunların tasvir edildiği çok sayıda boyalı bezeme bulunmaktadır; tavanı desteklemektedirler ve peserlerin üzerinde durmaktadırlar. Zemin kat çoğunlukla birinci katın planını andırsa da narteks yerine beş ince mermer sütunla desteklenen bir revak bulunmaktadır. Zemin katın geri kalanında, bir zamanlar nüfusu barındırmak için hücre olarak kullanılan, ancak daha sonra depolama alanı olarak yeni kullanım alanı bulan sekiz dar dikdörtgen alan görülmektedir.^[1]

Camiye, ana binanın kuzeyinde beyaz mermer ve antik malzemelerden yapılmış, yedi kemer ve sütunla desteklenen bir kubbe ile örtülü on dört kenarlı bir çeşme eşlik etmektedir.^[1]

Modern zamanlarda cami doğal yıpranma göstermesi ve ahşap malzemelerin aşınmış olması ve daha önce porolit kullanılması gibi daha sağlam, taş yapıların bazılarında olduğu gibi hala biraz yenilenmeye ihtiyacı olmasına rağmen^[5] nispeten iyi bir durumdadır.^[1] Çatısı 1996 yılında yeniden inşa edildi.

• 
  Geniş görünümü.
• 
  Panorama.
• 
  Uzaktan görünüm.
• 
  Aslan heykeli.
• 
  Minare.

Wikimedia Commons'ta Gazi Hasan Paşa Camii (Lonca) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Ameen, Ahmed (2017). Islamic architecture in Greece: Mosques. İskenderiye: Center for Islamic Civilization studies, Bibliotheca Alexandrina. 
• Kaurinkoski, Kira (2012). "The Muslim communities in Kos and Rhodes: Reflections on social organization and collective identities in contemporary Greece". Jouko Lindstedt; Max Wahlström (Ed.). Slavica Helsingiensia 41 – Balkan encounters: old and new identities in South-eastern Europe (PDF) (İngilizce). Helsinki. ISBN 978-952-10-8539-0. 
• Konuk, Neval (2008). Midilli, Rodos, Sakız ve İstanköy’de Osmanlı Mimarisi. Ankara: Stratejik Araştırma Merkezi. ISBN 978-9757307693. 

• History of the Island of Kos: Ancient, Medieval, Modern, by Vasilis S. Hatzivasileiou, published 2013.