Gazete dağıtımı

İlk gazeteler çıktığında abone usulüyle dağıtılıyordu. 1900'lerden 1960'lara kadar gazeteler düzenli bir dağıtım ve satış ağına sahip değildi. Her gazetenin kendi dağıtımı ve satışı vardı. Satıcılar, müvezzi denilen koltukaltına gazeteleri sıkıştırıp omzuna asan gezici satıcılardı.

1959'da Hürriyet, Milliyet, Dünya, Yeni Sabah, Cumhuriyet gazeteleri birleşerek GAMEDA'yı kurdular. GAMEDA'nın önceleri yaygın bayi sistemi yoktu, müvezzilerle çalışıyordu. 70'lerde yurt çapında örgütlendi. Bu şirket gazete dağıtım ve pazarlamasını ulusal çapta yaygınlaştırırken, satıcılar da değişti. Şirketin her bölgede anabayileri açıldı. Bu anabayilere bağlı son satıcı noktalarına kadar gazeteler ulaştırılarak, bir dağıtım tekeli oluşturuldu. 1963'te Hürriyet, Hür Dağıtım şirketiyle ortaya çıktı.

Gazeteler de Anadolu'da bürolar, baskı merkezleri kurdular. 1991'de GAMEDA iflas etti. 1992 yılında Milliyet, Türkiye, Cumhuriyet birleşerek YAYSAT'ı kurdular. 1993'te Sabah ve Hürriyet birleşerek BBD'yi (Birleşik Basın Dağıtım) kurdular. Ayrı bir şirket olarak 1996'da BİRYAY'ı da faaliyete geçirdiler. 1997'de Dost Dağıtım kuruldu. 1997'de çıkan Star gazetesi kendi dağıtımını yaptı, kendi satış noktalarını kurdu. 2002'de DPP (Doğan Dağıtım) ile MDP (Merkez Dağıtım) iki büyük dağıtım şirketi olarak ortaya çıktı.

Bir gazetenin ilaveleri akşamdan basılıp anabayiye gönderilir. Taşıma, şirketin kamyonlarıyla olmaktadır. Promosyonlar ise bir hafta, bir ay gibi bir süre önceden basılır, gönderilir.

Gazetelerin haber akışı durmaksızın devam ederken, ertesi günün gazetesi sabaha karşı normalde 03.00'de baskıya girer. Eğer önemli haber varsa, acil gelişmeler varsa 07.00-08.00'e kadar sarkar, ama bu olağanüstü birkaç olayda yapılır veya genel seçim sonuçlarının beklenmesi yahut rakip gazeteleri (bazen dağıtımını) atlatmak üzere yapılır. Ama normal olarak 03.00 civarında baskı tamamlanır, şirket kamyonları paketlerini teslim alarak bölgelerine ulaştırır.

Her bölgede anabayiler vardır. Anabayiler genellikle aile şirketidir. Bunlar akşamdan kendi bayilerine gazetelerin eklerini dağıtıp, sabaha karşı 3 veya 4'te dükkânlarını açarlar. Dağıtım kamyonunu karşılayarak paketleri teslim alırlar, eksik veya fazlayı tespit edip bildirirler. Her bayide bilgisayarlı iletişim ve hesap düzeni kurulmuştur. Tıpkı son satıcıda olduğu gibi, anabayi dağıtım kamyonunu karşılamazsa, kamyoncu paketleri yola atıp gidebilir.

Bir gazetenin ömrü bir gündür, dağıtıcı için birkaç saattir. Anabayi, eğer iki büyük dağıtımın bayisiyse, iki-üç kamyon karşılar, işçiler 50'lik 100'lük paketleri teslim aldıktan sonra, sayım yapar ve paketler açılarak, her satıcı bayinin kutusuna akşamdan hazırlanmış satış kotalarına göre dağıtır. Sonra bunlar paketlenir ve anabayinin arabasıyla veya taşeron arabalarla bölgedeki satıcılara teslim edilir. Son satıcının da en geç 05:00'de dükkânını açmış olması gerekir, yoksa paketler yola atılır. Son satıcının bu saatte gelmesi şarttır çünkü dünkü iadeleri teslim edecektir ve bir küçük paketi kaçırsa bütün kazancı gittiği gibi, belki zarar edecektir.

Gazeteler son satıcı tarafından da açılır, sayılır, tezgâha yerleştirilir ve okura sunulur.

Anabayilerin işinin ilk kısmından sonra, sabah dağıtımında bir yandan topladıkları iade paketlerinin açılıp, sayılıp hesaplara geçirilmesi işi vardır. İadeler ve oranları hemen dağıtım şirketine bildirilir.

Dağıtım şirketi her anabayiden, anabayi de her son satıcıdan bir teminat, bir depozito keser. Hesaplar günlük ve haftalıktır. Sıcak para açısından artık tahsilatın geciktirilmediği dağıtım ve satışta Türkiye'de bu sektörde haftalık faturalama sistemiyle1995'te aylık satış cirosu 2 trilyondu. Dağıtım şirketi gazetelerde %20-40 arasında pay alırken, başbayiler %8-15 arasında pay alır. Son satıcılar ise %5.İşte gazete dağıtımı böyledir

• İstanbul gazete bayileri.
• Gazete arşivleri.