İçeriğe atla

Gazançetsots Katedrali

Koordinatlar: 39°45′32″K 46°44′51″D / 39.75889°K 46.74750°D / 39.75889; 46.74750
Ğazançetsots Katedrali
Katedralin 2022 yılına ait bir görüntüsü
Harita
Temel bilgiler
Konum11 Ghazanchetots Caddesi, Şuşa, Azerbaycan[1]
Koordinatlar39°45′32″K 46°44′51″D / 39.75889°K 46.74750°D / 39.75889; 46.74750
İnançErmeni Apostolik Kilisesi
MezhepErmeni riti
Açılış20 Eylül 1888
18 Haziran 1998 (yeniden kutsama)
DurumAktif
Mimari
Mimar(lar)Simon Ter-Hakobian(ts)
Mimari türErmeni mimarisi
İnşaat başlangıcı1868
Tamamlanma1887
Özellikler
Uzunluk347 metre (1.138 ft)
Genişlik23 metre (75 ft)

Kutsal Kurtarıcı Katedrali (Ermenice: Սուրբ Ամենափրկիչ մայր տաճար, Surb Amenap′rkich mayr tachar), yaygın olarak Ğazançetsots olarak anılır (Ղազանչեցոց),[a] Azerbaycan'ın Şuşa şehrindeki bir Ermeni Apostolik katedrali. Ermeni Apostolik Kilisesi'nin Artsah piskoposluk bölgesinin merkezidir.[1][4]

1868 ve 1887 yılları arasında inşa edilen katedral 1888 yılında kutsanmıştır. Mart 1920'de Azerbaycanlılar tarafından şehirdeki Ermenilerinin katledilmesi sırasında zarara uğramış ve Sovyet yönetiminde on yıllarca süren bir çöküş yaşamıştır. Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan, katedrali yüzlerce füzenin saklandığı bir tophane olarak kullandı. Savaştan sonra restore edilmiş ve 1998 yılında yeniden inşa edilmiştir. Karabağ Ermeni davasının simgesi haline gelmiştir. 35 metre yükseklikte bulunan Ghazanchetsots, dünyanın en büyük Ermeni kiliselerinden biridir.

Tarihi

Vakıf

Tarihi kayıtlara göre, şu anki katedralin olduğu yerde 1722 yılından itibaren küçük bir bazilika vardı.[5] 19. yüzyılda, Rus İmparatorluğu tarafından Kafkasya'nın fethedilmesi sonrasında Şuşa, bölgedeki en büyük şehirlerden biriydi. Thomas de Waal, Azerbaycan ve Ermenistan'ın şu anki başkentleri olan Bakü veya Erivan'dan daha büyük ve daha müreffeh olduğunu belirtmektedir.[6] Kent, Kafkasya'daki Tiflis ile birlikte Ermeni kültürel faaliyetlerinin önemli şehirlerinden biriydi.[7] 1886 tarihli Rus imparatorluk verilerine göre, şehrin yaklaşık %57'si Ermeni ve %43'ü Tatar (Azeri) nüfusundan oluşmaktaydı.[8] Mevcut katedralin en erken bölümü olan çan kulesi 1882'de Khandamiriants ailesi tarafından finanse edildi.[5]

Kilisenin inşası 1868 yılında başladı ve 1887 yılında tamamlanmıştır. Adı, kilisenin inşasını finanse eden Nahçıvan'da bir köy olan Ghazanchi (günümüzdeki adıyla Qazançı) göçmenlerinden gelmektedir. Simon Ter-Hakobian(ts) tarafından tasarlandı.[5] Kilisenin güney cephesinin üst kısmındaki bir yazıta göre[9] 20 Eylül 1888'de kutsanmıştır.[10][5]

Düşüş

Şuşa'nın Ermeni nüfusunun çoğunluğu Mart 1920'de katledildi ya da sürgün edildi. Katedral hasar gördü ve yavaş yavaş çürümeye yüz tuttu. Bölge, devletin ateist politikaları nedeniyle Sovyet kontrolü altına alındıktan sonra, 1930'larda sonunda kapatılmış[10][4] ve 1940'larda bir tahıl ambarı haline getirilmiştir. Kubbesi ve onu çevreleyen duvarların bir kısmı 1950'lerde yıkılmıştır. Daha sonra yağmalanmış ve kentin Azeri kesiminde birkaç lüks ev inşa etmek için taşları kullanılmıştır. 1970'lerde katedral "ağır bombardımandan kurtulmuş bir görünümde"ydi. Sovyet ve Azerbaycan yetkilileri, kamu baskısıyla 1980'lerde katedralin restorasyon projesini başlatma izni verdiler.[11] Restorasyon 1981'de başladı ve 1988'e kadar devam etti ve Volodya Babayan tarafından denetlendi.[12][10][4] 1987'de çan kulesindeki taştan dört melek heykelinden sadece ikisi sağ kaldı.[13]

Katedralin çan kulesindeki melek heykellerinden biri (solda) Ermeni tarafından yönetilen Şuşi'nin (sağda) armasında yer almaktadır.

Karabağ Savaşı

Dağlık Karabağ ihtilafının Şubat 1988'de başlamasıyla Şuşa'nın Ermeni azınlığı kentten sürüldü. Katedral Azerbaycan tarafından bir cephane haline getirildi.[12] Ermeni siyasi analist Levon Melik-Shahnazaryan'a göre, katedral, 1988 ve 1991 arasında araba lastikleri kullanılarak üç kez ateşe verildi.[14] Azerbaycanlılar 1989 yılında çan kulesindeki taştan melekler heykellerini parçaladılar.[15] Bildirildiğine göre, daha sonra Donetsk'te bir pazarda bulunacak olan bronz çanı Ukrayna'ya sattılar ve bir Ermeni subayı tarafından 3 milyon rubleye satın alındı ve Ermenistan'a geri gönderildi.[16] Şuşa 9 Mayıs 1992'de Ermeni güçleri tarafından ele geçirildiğinde, savaşın bir dönüm noktası oldu. Şuşa'nın düşmesinden önce Azerbaycan kuvvetleri katedralin potansiyel Ermeni bombardımanında güvenli bir yer olacağı için yüzlerce kutu Grad füzesini burada sakladı.[17][18][19] Şuşa, Karabağ'ın en büyük şehri olan Hankendi bombardımanı için Grad fırlatıcılarıyla birkaç ay boyunca üs olarak kullanıldı.[20][21] Ünlü aktivist İgor Muradyan'ın da arasında olduğu Ermeni gönüllüler, kentin ele geçirilmesinden hemen sonra kiliseden çıkan ahşap kutulardaki ağır silahlar ile roket mermilerini kilisenin dışına çıkardılar.[22][23] Ermenistan bayrağı Ermeni birlikleri tarafından hasar gören kubbenin üstüne dikildi.[24] Melik-Shahnazaryan, katedralin ele geçirildiği an "pratikte, muhteşem yapıdan kalan tek şey taş bir iskelet" sözlerini yazdı.[14] Yabancı bir ziyaretçi "pencerelerinin eksik olduğunu, ancak iç mekanın makul durumda olduğunu" belirtti.[23]

23 Ağustos 1992'de Azerbaycan bombardımanları kiliseyi hedef almayı denedi ancak ciddi bir zayiat bildirilmedi. Felix Corley, hedef alma girişiminin askeri bir önem taşımadığını ve "Karabağ'daki Ermeni mirasına saldırmak için kasıtlı bir girişimde bulunulduğunu" öne sürdü.[23] Kasım 2020'de Azerbaycan'a geçti.[]

Restorasyon ve canlanma

Kilisenin restorasyonu Ermeni güçlerinin ele geçirilmesinden kısa bir süre sonra başladı. 1997 itibarıyla Şuşa'da restore edilen tek bina olduğu bildirildi.[25] Restorasyon çalışmaları New Jersey'den 110 bin dolar veren bir Ermeni Protestan bağışçı olan Andreas Roubian tarafından başlıca finanse edildi. Çeşitli Ermeni diasporası topluluklarından ve varlıklı bireylerden on binlerce dolar geldi.[12][26] Temizleme ve tefrişat Mayıs 1998'de tamamlandı.[12] Katedral, 18 Haziran 1998'de Başkalaşım Bayramı'nda Başpiskopos Pargev Martirosyan tarafından yeniden kutsandı.[27] Restore edilen katedralde ilk Kutsal Liturji, 19 Temmuz'da Dağlık Karabağ Devlet Başkanı Arkadi Ğukasyan'ın ve Ermenistanlı yetkililerin katılımıyla gerçekleşti. Başpiskopos Sebouh Chouldjian, sağlık sorunları nedeniyle katılmayan[28] Katolikos I. Karekin tarafından gönderilen bir mektubu okudu.[27]

Yulia Antonyan, katedralin yeniden imarının "Ermeni kültür mirasının restorasyonunu amaçlayan bir kültürel süreç ve Ermeni ulusunun manevi ve fiziksel bir 'yeniden doğuşu' olarak algılandığını" ve Şuşa'nın yeniden doğuşunu simgelediğini belirtti.[29] Thomas de Waal, 2003'teki kitabı Karabağ: Barış ve Savaş Süreçlerinde Ermenistan ve Azerbaycan'da "şimdi yükselmekte, tertemiz bir kere daha, yıkılmış kasabanın üstüne" diye yazdı.[30]

Önemli olaylar

16 Ekim 2008'de Karabağlı Rus kökenli bir iş insanı olan Levon Hayrapetyan'ın sponsorluğunda düzenlenen kitlesel bir düğün, Dağlık Karabağ'da gerçekleşti. O gün yaklaşık 700 çift evlendi, bunların 500'ü Ghazanchetsots ve 200'ü Gandzasar manastırında evlendi.[31][32][33] 14 Nisan 2016'da Katolikos II. Karekin ve Kilikya Katolikosu I. Aram'ın Katolikosu Dağlık Karabağ'ın huzur ve güvenliği için dua etti. Bu, 1994 yılının ateşkesinden bu yana Ermeni ve Azerbaycan kuvvetleri arasındaki en ölümcül çatışmalardan günler sonra yaşandı.[34][35][36] 6 Nisan 2017'de System of a Down rock grubunun solisti Serj Tankian, katedralde Ermenice olarak Hristiyan ayin duası "Lord, have mercy"i (Ter voghormia) okudu.[37][38]

Mimari

Çan kulesi
Ufak kubbe

Katedralin kilisesi dört apsise sahip kubbeli bir bazilikadır.[39] 347 m (1.138 ft) uzunluğunda ve 23 m (75 ft) genişliğindedir.[9][b] 35 m (115 ft) yüksekliğiyle[9] en büyük Ermeni kiliselerinden biridir.[40][39][41] Çatısı metalik olan konik kubbesi 17 m (56 ft) uzunluğundadır.[11][27] Kilisenin batı, güney ve kuzeyden üç özdeş girişi vardır.[11] Kapılarıyla pencerelerinde dekoratif rölyefler mevcuttur. Kilisenin kat planı, Ermenistan'ın ana kilisesi olan Eçmiyazin Katedrali'nin bir taklididir.[10][41][42]

Hem kilise hem de çan kulesi beyaz kireç taşından inşa edilmiştir.[10][40][43] Ayaklı çan kulesi üç katlıdır ve iki çandan oluşmaktadır, büyük olanı 1857'de Tula, Rusya'da dövülmüştür.[12] Trompet üfleyen melek heykelleri birinci katın üstünde durmaktadır.[39]

Önemi

Gandzasar Manastırı ile birlikte katedral, Karabağ Ermenileri için tarih ve kimlik sembolüdür..[24] Romancı Zori Balayan, Karabağ hareketinin ortaya çıkması sırasında katedralin sıklıkla hatırlatıldığını belirtti. Ermeniler tarafından kentin kurtuluşunun sembolü olarak algılanmaktadır[44] ve Ermenistan ile diasporadan gelen Ermeniler için popüler bir hac merkez görevini görmektedir.[45] Katolikos II. Karekin, 2016 yılında katedralde bir kitle önünde katedrali, Artsakh Ermeni kurtuluş hareketinin bir sembolü olarak andı. Ayrıca, Şuşa'nın 19. ve 20. yüzyılın dini-kültürel rönesansının kalıntıları olarak görülüyor.[46]

Çok sayıda el yazması katedralde muhafaza edilmektedir[11] ve bu el yazmaların en eskisi 1612 tarihlidir.[5] Aydınlatıcı Grigor'un torunu olan Grigoris'in sağ kolu da kilisede tutulmaktadır.[12]

Notlar

  1. ^ Ayrıca Ghazanchetzotz, Gazanchetsots (Rusça: Газанчецоц), Kazanchetsots (Rusça: Казанчецоц) olarak da telaffuz edilir. Azerice: Kazançetsots/Qazançetsots[2] ya da Qazançı kilsəsi.[3]
  2. ^ Alternatif olarak verilen değerler: 35 × 23 metre (115 × 75 ft).[10]

Kaynakça

  1. ^ a b "Dioceses: Armenia". armenianchurch.org. Mother See of Holy Etchmiadzin. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  2. ^ de Waal, Thomas (2008). Qarabağ: Ermənistan və Azərbaycan sülh və savaş yollarında (Black Garden: Armenia and Azerbaijan Through Peace and War) (Azerice). Yusif Axundov (translator). Baku: “İlay” MMC. ss. 210, 216. ISBN 978-9952-25-086-2. p. 208: ...Qazançetsots kilsəsində... p. 216: ...Kazançetsots kilsəsi... 
  3. ^ "Dünya əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin Siyahısı (Memarlıq abidələri)" (PDF). mct.gov.az (Azerice). Ministry of Culture and Tourism of the Republic of Azerbaijan. s. 12. 8 Haziran 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  4. ^ a b c Karapetyan, B. "Շուշի [Shushi]" (Ermenice). Yerevan State University Institute for Armenian Studies (via Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ 1988-1994 (Karabakh Liberation War 1988-1994), 2004, Yerevan: Armenian Encyclopedia Publishing). 8 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. Արցախի թեմի առաջնորդանիստ Ղազանչեցոց Ս. Ամենափրկիչ մայր տաճարը (XIX դ.): Եկեղեցին գործել է մինչև 1930-ը, մասամբ նորոգվել 1981-1988-ին՝ մշեցի վերականգնող վարպետ Վ. Բաբայանի (ծ. 22.6.1937) ջանքերով: 1988-ին Շուշիի հայերին տեղահանելուց հետո ադրբեջանցիները ջարդել են զանգակատան հրեշտակների խորաքանդակները: 1998-ին ավարտվել է եկեղեցու զանգակատան նորոգումը և մեծ հանդիսությամբ օծվել հուլիսի 19-ին, որպես հայ առաքելական եկեղեցու Արցախի թեմի առաջնորդանիստ՝ Պարգև արքեպիսկոպոս Մարտիրոսյանի առաջնորդությամբ: 
  5. ^ a b c d e Vardanyan 1998, s. 114.
  6. ^ de Waal 2003, s. 45.
  7. ^ Walker, Edward (2000). "No War, No Peace in the Caucasus: Contested Sovereignty in Chechnya, Abkhazia, and Karabakh". Bertsch, Gary K.; Craft, Cassady; Jones, Scott A.; Beck, Michael (Ed.). Crossroads and Conflict: Security and Foreign Policy in the Caucasus and Central Asia. Routledge. s. 297. ISBN 0-415-92273-9. ...Shusha, along with Tbilisi (Tiflis), was at one time one of the two main Armenian cities of the Transcaucasus... 
  8. ^ Свод статистических данных о населении Закавказского края, извлечённых из посемейных списков 1886 года (Rusça). Tiflis. 1893.  view online 16 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ a b c Mkrtchyan 1988, s. 183.
  10. ^ a b c d e f Hasratyan 2002.
  11. ^ a b c d Mkrtchian & Davtian 1999.
  12. ^ a b c d e f Vardanyan 1998, s. 115.
  13. ^ "Վերանորոգվում է Շուշիի Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցին [Shushi's St. Savior Church is being renovated]". Etchmiadzin. 44 (11-12). 1987. s. 35. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  14. ^ a b Melik-Shahnazaryan, Levon (1997). "Армянская Культура – Объект Агрессии Азербайджана [Armenian Culture: An Object of Aggression by Azerbaijan]". Военные преступления Азербайджана против мирного населения НКР [Azerbaijani War Crimes Against the Peaceful Population of NKR]. Erivan: Nairi. 8 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. Только за период 1988-91 гг. в Шуши трижды поджигали, обкладывая автомобильными покрышками, шедевр армянской архитектуры XIX века, церковь Газанчецоц Христа Спасителя. От великолепного строения фактически остался лишь каменный остов. 
  15. ^ Karapetyan, Samvel (2011). The State of Armenian Historical Monuments in Azerbaijan and Artsakh (PDF). Erivan: Research on Armenian Architecture. s. 38. ISBN 978-9939-843-00-1. 13 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  16. ^ de Waal 2003, s. 190.
  17. ^ de Waal 2003, ss. 179-180, 190.
  18. ^ Gore, Patrick Wilson (2008). 'Tis Some Poor Fellow's Skull: Post-Soviet Warfare in the Southern Caucasus. iUniverse. s. 83. ISBN 9780595486793. ...the Ghazanchetsots Cathedral, which the shrewd Azeris had been using as their main ammunition depot, sure that it was safe from Armenian gunners. 
  19. ^ Cox, Caroline; Rogers, Benedict (2011). "Nagorno-Karabakh: 'We Must Always Love'". The Very Stones Cry Out: The Persecuted Church: Pain, Passion and Praise. A&C Black. s. 85. ISBN 9780826442727. Soldiers had taken the now empty boxes which had contained the GRAD missiles out of the church... 
  20. ^ Goltz, Thomas (2015) [1998]. Azerbaijan Diary: A Rogue Reporter's Adventures in an Oil-rich, War-torn, Post-Soviet Republic. Routledge. s. 184. ISBN 9780765602435. 
  21. ^ de Waal 2003, s. 174.
  22. ^ de Waal 2003, ss. 179-180.
  23. ^ a b c Corley 1998, s. 331.
  24. ^ a b Corley 1998, s. 330.
  25. ^ de Waal, Thomas (15 Kasım 1997). "An Eccentric Outpost of Christianity". The Moscow Times. 28 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. The only building being restored is the church of Gazanchetsots, Armenia's largest church. 
  26. ^ Vartivarian, Hagop (16 Aralık 2011). "Overdue Recognition for Andreas Roubian". Armenian Mirror-Spectator. 30 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. Roubian, who is of Evangelical faith, became the benefactor of the Ghazanchetots Sourp Asdvadzadzin Cathedral of Shushi. He personally supervised and financed its reconstruction. 
  27. ^ a b c Vardanyan 1998, s. 116.
  28. ^ "Ամենայն Հայոց Վեհափառ Հայրապետի Օրհնության գիրը Արցախի թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տ. Պարգև եպիսկոպոս Մարտիրոսյանին՝ Շուշիի Ս. Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցու օծման առթիվ". Etchmiadzin (Ermenice). 54 (7). Mother See of Holy Etchmiadzin. 1998. ss. 113-120. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  29. ^ Antonyan, Yulia (2015). "Political power and church construction in Armenia". Agadjanian, Alexander; Jödicke, Ansgar; van der Zweerde, Evert (Ed.). Religion, Nation and Democracy in the South Caucasus. Routledge. s. 84. ISBN 9781317691570. The reconstruction, or construction, of churches was perceived more as a cultural process aimed at a restoration of the Armenian cultural heritage, a spiritual and physical "rebirth" of the Armenian nation. Thus, among the first churches to be reconstructed were the Ghazanchetsots Cathedral in Shushi (Karabakh) and the Amenaprkich (Lord Saviour) Church at Gyumri. Both churches were rebuilt to symbolize the rebirth of the cities, one of which devastated during the war... 
  30. ^ Bardsley, Daniel (21 Temmuz 2009). "Shusha breathes new life after years of strife". The National. Abu Dhabi. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. The city's Ghazanchetsots Cathedral has been restored since the conflict ended and is now one of the few pristine-looking buildings in the city. 
  31. ^ "Արցախի Ճերմակազգեստ Գեղեցկուհին [The While Beauty of Artsakh]". hushardzan.am (Ermenice). Service for the Protection of Historical Environment and Cultural Museum Reservations (Ministry of Culture of the Republic of Armenia). 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  32. ^ "Karabakh's Big Wedding Day". Institute for War and Peace Reporting. 31 Ekim 2008. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. The couples were married in the churches of Gandzasar and Kazanchetsots in Shushi. 
  33. ^ Hayrapetyan, Anahit (23 Ekim 2008). "Nagorno-Karabakh: Mass Wedding Hopes to Spark Baby Boom in Separatist Territory". EurasiaNet. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. Five hundred and sixty couples ended up being married either at St. Ghazanchetsots church or the 13th century Gandzasar monastery, not far from Vank. 
  34. ^ "Հայոց երկու հայրապետները մաղթանք կատարեցին Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցում". azatutyun.am (Ermenice). Radio Free Europe/Radio Liberty. 14 Nisan 2016. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  35. ^ "Շուշիի Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցում Հանրապետական մաղթանք է կատարվե" (Ermenice). Armenpress. 14 Nisan 2016. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  36. ^ "Երկու Վեհափառ Հայրապետները Շուշիի Ղազանչեցոց Ս. Ամենափրկիչ Եկեղեցւոյ Մէջ Հայրապետական Պատգամ Տուած Են". Aztag (Ermenice). Beyrut. 15 Nisan 2016. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  37. ^ "Serj Tankian is singing "Lord, Have mercy" in Shushi: Civilnet". A1plus. 6 Nisan 2017. 3 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  38. ^ ""Տեր, Ողորմեա"-ն՝ Թանկյանի կատարմամբ՝ Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցում". civilnet.am (Ermenice). 6 Nisan 2017. 6 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. 
  39. ^ a b c Hasratyan 1982.
  40. ^ a b de Waal 2003, s. 185.
  41. ^ a b Chorbajian, Levon; Mutafian, Claude; Donabedian, Patrick (1994). The Caucasian Knot: The History and Geopolitics of Nagorno-Karabagh. Londra: Zed Books. s. 84. ISBN 1-85649-287-7. Thus when it was decided to construct the Cathedral of Our Savior, called Ghazanchetsots (one of the grandest churches in all of Armenia), in 1868-1888 in Shushi, it was to Etchmiadzin, the most important sanctuary for Armenians, that they looked for inspiration, at least for the plan. 
  42. ^ "A Brief History of the Art and Architecture of Artsakh — Nagorno Karabakh". nkrusa.org. Office of the Nagorno Karabakh Republic in the United States. 8 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. Artsakh's architecture of the nineteenth century is distinguished by a merger of innovation and the tradition of grand national monuments of the past. One example is the Cathedral of the Holy Savior also known as Ghazanchetzotz (1868-1888). It stands in Artsakh's former capital of Shushi, and is among the largest Armenian churches ever erected. The cathedral's architectural forms were influenced by the designs of the ancient cathedral of St. Echmiadzin (4th-9th centuries), center of the Armenian Apostolic Church located to the west of Armenia's capital of Yerevan. 
  43. ^ Juskalian, Russ (21 Eylül 2012). "Off the Map in the Black Garden". The New York Times. 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. ...the Tolkienesque Ghazanchetsots Cathedral, built of white limestone. 
  44. ^ Hagopian, Michelle (26 Eylül 2013). "Blog Posts from Armenia and Artsakh". Armenian Weekly. 14 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. But it has withstood war, and it symbolizes the liberation of Shushi and our people. 
  45. ^ "Shushi City of Artsakh attracts tourists from Armenia and Diaspora". news.am. 7 Kasım 2014. 14 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. The rebuilt Temple St. Kazanchetsots is a popular place of pilgrimage for tourists from Armenia and the Diaspora. 
  46. ^ Tchilingirian, Hratch (1998). "Religious Discourse on the Conflict in Nagorno Karabakh" (PDF). Occasional Papers on Religion in Eastern Europe. 18 (4). George Fox University. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018. Between 1820 and 1930, Karabakh was a hub of vibrant religious and cultural life. [...] A remnant of this religious-cultural renaissance is the famous Cathedral of Our Saviour (1868-1887) in the Kazanchetsots neighborhood of Shushi (Lalayan 1988 and Ter Gasbarian 1993). 

Bibliyogafya

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ</span> Güney Kafkasyada bölge

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da, Küçük Kafkas Sıradağları'nda Azerbaycan'a ait ancak uzun yıllar Ermeni işgali altında kalmış tarihi bölge. 2020 yılında Dağlık Karabağın bir bölümü 2. Dağlık Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan tarafından geri alınırken kalan kısmı Rus barış güçleri denetiminde Ermeni kontrolünde bırakan 10 Kasım 2020 tarihli ateşkes anlaşması ile Ermenistan hükûmeti yenilgiyi resmen kabul etmiştir. Günümüzde Anti Terör Operasyonu sonrası Ermeni kontrolünde kalan kısımlar da Azerbaycan kontrolüne geçmesiyle bölgenin tamamı Azerbaycan hakimiyeti altındadır. 2. Dağlık Karabağ Savaşı sonrası, 90'lı yılların başında bölgeden zorla göç ettirilen Azerbaycanlıların dönüşü peyderpey sağlanırken aynı savaş ve 2023 yılındaki Anti Terör Operasyonu sonrası bölgede yaşayan Ermenilerin neredeyse hepsi Ermenistan'a göç etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa</span> Azerbaycanda şehir

Şuşa, Azerbaycan'ın Karabağ bölgesinde yer alan bir şehir. Azerbaycan'ın kültür başkenti. Şuşa rayonunun idarî merkezi olan yerleşim, 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edildi ve hiçbir ülke tarafından tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin de facto yönetimi altına girdi. 8 Kasım 2020'de ise şehir Şuşa Muharebesi sonucunda Azerbaycan kuvvetlerince ele geçirildi ve 28 yıllık fiili yönetim son buldu.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti</span> 1991-2023 yılları arasında Karabağda varlığını sürdüren de facto bir devlet.

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti veya 2017-2023 yılları arasındaki resmî ismiyle Artsah Cumhuriyeti, Güney Kafkasya'da, Azerbaycan'ın uluslararası tanınmış sınırları içinde de facto devletti. Azerbaycan Devleti'nin 2023 yılında egemenliğini tesis etmesinin ardından lağvedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Özerk Oblastı</span>

Dağlık Karabağ Özerk Oblastı, 1923'te Sovyetler Birliği'nin Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde kurduğu özerk oblasttı. Başkenti Stepanakert şehriydi. Oblastın lideri, Azerbaycan Komünist Partisi Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi Komitesinin Birinci Sekreteriydi. Nüfusun çoğunluğunu etnik Ermeniler oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Şuşi (il)</span>

Şuşi, de facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin illerinden biridir. Yönetim merkezi Şuşa şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Muharebesi (1992)</span>

Şuşa Muharebesi, Şuşa'nın İşgali veya Şuşa'nın Alınışı, Karabağ Savaşı'nda Ermenistan'ın ilk kayda değer büyük zaferidir. Ayrıca Dağlık Karabağ Savunma Ordusu'nun ilk muharebesidir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri</span>

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin dış ilişkileri, de jure olarak Azerbaycan Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan Cumhuriyeti'nin bölgeye müdahalesinden sonra 10 Aralık 1991'de halkoylamasıyla bağımsızlığı kabul edilen ve 6 Ocak 1992'de bağımsızlığı ilan edilen fakat Ermenistan dahil, hiçbir ülke veya uluslararası kuruluş tarafından bağımsızlığı tanınmayan de facto cumhuriyet olan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ni dışişlerinde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı temsil etmekte ve girişimlerde bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Arayik Harutyunyan</span> Dağlık Karabağ Cumhuriyetinin devlet başkanı, Ermeni politikacı.

Arayik Vladimiri Harutyunyan, Kafkaslar'da uluslararası bağımsızlığı tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'de 2020'den 2023'e kadar dördüncü cumhurbaşkanı olarak görev yapan Ermeni bir politikacıdır. Harutyunyan, 2007 ile 2017 yılları arasında başbakan olarak da görev yapmıştır. 2017 yılında başbakanlık kaldırılmadan önce ülkenin son başbakanıydı. Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ ablukasının ortasında 1 Eylül 2023'te istifa etti.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ sorunu</span> Dağlık Karabağ için, Azerbeycan ve Ermenistan arasında olan hak davası savaşıdır

Dağlık Karabağ sorunu, Azerbaycan ile Ermenistan arasında, Dağlık Karabağ ve Dağlık Karabağ'ı çevreleyen Ermeni kontrolündeki Azerbaycan toprakları'ndaki etnik çatışma ve toprak anlaşmazlığıdır. Bu anlaşmazlık, 27 Eylül 2020 tarihinde başlayan İkinci Dağlık Karabağ Savaşı ile son bulmaya yaklaşmıştır. Yaklaşık 3 sene sonra 19-20 Eylül 2023 tarihlerinde gerçekleşen 2023 Dağlık Karabağ çatışmaları ile bölge tamamen Azerbaycan kontrolüne geçmiş ve sorun çözülmüştür. Artsah Cumhuriyeti fiilen bağımsızdı, ancak Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamış bir cumhuriyetti. Çatışmanın kökeni, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıktı. Sovyetler Birliği döneminde, Josef Stalin Dağlık Karabağ bölgesini, tarihsel olarak Ermeni ve çoğunluğu Ermeni nüfusu olan Sovyet Azerbaycan'da bir özerk oblast haline getirmeye karar verdi. Mevcut çatışma, 1988'de Karabağ Ermenilerinin, Karabağ'ın Sovyet Azerbaycan'dan Sovyet Ermenistan'a devredilmesini talep ettiği zaman başladı. Çatışma, 1990'lı yılların başlarında, geniş çaplı bir savaşa dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Eçmiyazin Katedrali</span>

Eçmiyazin Katedrali, Ermenistan'ın Eçmiyazin kentinde bulunan Ermeni Apostolik Kilisesi'nin ana kilisesidir. Bilginlere göre, antik Ermenistan'da inşa edilen ilk katedraldir</ref> ve dünyanın en eski katedrali olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Azize Hripsime Kilisesi</span>

Azize Hripsime Kilisesi, Ermenistan'ın Eçmiyazin ilinde yer alan ve yedinci yüzyılda inşa edilmiş bir Ermeni Apostolik Kilisesidir. Azize Hripsime'ye adanmıştır ve binanın altındaki yer altı mezarlarında onun mezarını içermektedir. Ülkedeki en eski kiliselerden biridir. M.S. 395 yılında Büyük Katolikos Sahak tarafından yaptırılan orijinal mozolenin yerine, Katolikos Komitas tarafından kuruldu. Mevcut yapı M.S. 618 yılında tamamlanmıştır. 2000 yılında Ermeni ana kilisesi Eçmiyazin Katedrali gibi yakınlardaki diğer kiliselerle birlikte UNESCO Dünya Mirası olarak listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Katliamı</span> Şuşadaki Ermenilerin katliamı

Şuşa pogromu veya Şuşa katliamı, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde yer alan Şuşa şehrindeki Ermeni ayaklanmasının bastırılmasının ardından Azeri asker ve siviller tarafından şehirdeki Ermeni nüfusunun topluca öldürülmesini ve Ermeni mahallelerinin yıkımını içeren olaylardır.

2014 Ermenistan Mil Mi-24 helikopterinin düşürülmesi, 12 Kasım 2014'te, Ermeni Mil Mi-24 saldırı helikopterinin, Dağlık Karabağ çatışması sırasında, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından vurularak düşürülmesi olayıdır. Uçakta yer alan üç mürettebat üyesi ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Temas Hattı</span>

Temas Hattı Dağlık Karabağ sorununda Ermeni güçlerini ve Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerini ayıran hattır. Dağlık Karabağ Savaşı'nı (1988–94) sona erdiren Mayıs 1994 ateşkesinden sonra kurulmuştur. Murovdag sıradağları, temas hattının kuzey kısmını oluşturur ve esasen iki kuvvet arasındaki doğal bir sınırdır. Temas hattının uzunluğu 180 kilometre (110 mi) ile 200 kilometre (120 mi) arasında değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Şuşa Muharebesi (2020)</span>

Şuşa Muharebesi veya Azerbaycanlılar tarafından dile getirildiği şekilde Şuşa'nın Kurtuluşu, 4-7 Ekim 2020 tarihleri arasında de jure Azerbaycan'ın Şuşa rayonunun parçası olan ancak de facto olarak artık Azerbaycana ait olan Şuşa şehrinde gerçekleşen muharebe.

<span class="mw-page-title-main">Miatsum</span>

Miatsum, Karabağ hareketi sırasında kullanılan ve Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın sebeplerinden biri olan kavramdır.

<span class="mw-page-title-main">2020 Gazançetsots Katedrali bombardımanı</span>

2020 Gazançetsots Katedrali bombardımanı, 8 Ekim'de Gazançetsots Katedrali olarak da bilinen Şuşa Kutsal Kurtarıcı Katedrali'nin füzelerle iki kez vurulması sonucu binanın çatısının bir kısmının çökmesiyle sonuçlandı. Ermenistan bu saldırı için Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerini suçladı.

<span class="mw-page-title-main">Yeşil Kilise</span> Azerbaycanın Şuşa şehrinde kilse

Yeşil Kilise, Kanach Zham olarak bilinen Vaftizci Yahya Kilisesi, Azerbaycan Şuşa'da yıkılmış bir Ermeni Apostolik kilisesidir. Kanach Zham, Gazançetsots Katedrali'nin hemen yukarısında yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.