İçeriğe atla

Gargalak

Çakıl taşları üzerinde gargalak parçaları

Gargalak, okyanus, deniz ve göllerde dalgaların kıyıya sürüklediği ağaç dalları ve kütüklerine verilen isimdir. Halk arasında gargalak dışında yalos, Lodos tahtası, selinti de denir.

Oluşumu

Çeşitli nedenlerle gövdesinden kopan ağaç parçaları akarsulara ulaştıktan sonra, akarsu içindeki yolculukta kaya ve taşlara çarpma ve sürtünme sonucunda zayıf bölümlerini kaybede. Denize genel olarak farklı biçimlerde, ama cilalanmış gibi bir görünümde ulaşır. Denize ulaşan ulaşan ağaç parçaları tuzlu su içinde dalgalar tarafından sürüklenmeye devam eder. Dalgalar zaman zaman bu parçaları kıyıya sürükler. Tekrar karayla buluşan ve değişik biçimlere sahip odun parçaları bu aşamada gargalak olarak adlandırılır.

Tarihçe

Eden Projesi kapsamında sanatçı Heather Jansch'in dalgaların karaya sürüklediği ağaç parçalarından yaptığı at heykeli

İskandinav mitolojisine göre ilk insanlar olan Ask ile Embla, tanrı Odin ve kardeşleri Vili ve Vé tarafından, biri dişbudak diğeri karaağaç olmak üzere dalgaların karaya sürüklediği iki ağaç parçasından yaratılmıştır.[1] Vikingler karaya çıkmadan önce denize tahta atarlardı. Ziyafet veya misafir ağrılama salonlarını tahtanın karaya vurduğu yerde inşa ederleri. Söz konusu tahtalar salonun ortasına konan geleneksel tahtın iki yanındaki direği oluştururdu.[2]

Kuzey Kutbu nehirleri tarafından taşınan ve dalgaların kıyıya sürüklediği odunlar, Avrupalı tüccarlarla düzenli temasa geçene kadar ağaçların büyüyebildiği habitat hattının kuzeyinde yaşayan bazı İnuitler ve diğer Kuzey Kutbu halkları için ana ya da bazen tek odun kaynağıydı. Kayık benzeri ve derilerle kaplanmış geleneksel İnuit tekneleri iskeletleri, dalgaların karaya attığı odunlardan yapılırdı. İnuitler dalgaların karaya attığı odunları, her biri kendine özgü malzeme ve görsel özelliklere sahip yedi farklı türde sınıflandırmışlardır.[3]

Dalgaların karaya sürüklediği gargalaklar, iyi durumdaysa ve gerilme esnekliğine sahipse, yay yapımında kullanılırdı. Bu yaylar kirişlerle güçlü hale getirilirdi. İnuitler dalgaların karaya attığı odunlardan ok da yaparlardı.[4]

Kullanım alanları

Gargalak yakıldığında zehirli gazlar çıkarmasına karşın odun olarak kullanılmaktadır. Dalgaların sürüklediği söz konusu ahşaplardan heykel, hediyelik eşya ve hobi ürünleri yapılmaktadır.

"Kumulların Diana'sı" olarak tanınan ve gargalakların karaya vurduğu Indiana Kumulları'nı korumak için mücadele veren Alice Gray, kurduğu koleje "Driftwood" (Gargalak) adını vermiş ve tüm mobilyalarını dalgaların karaya attığı odunlardan yapmıştır.[5]

Türkiye'de, Fatsa kentinde, Mayıs-Haziran 2023 tarihinden itibaren iki ayda bir yayımlanan şiir ve edebiyat dergisi de Gargalak adını taşımaktadır.[6]

Kaynakça

  1. ^ "Ask". Godchecker.com. 12 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  2. ^ "Pagan Religious Practices of the Viking Age". Hurstwic. 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  3. ^ Walls, Matthew (2013). "Wood use and kayak construction: Material selection from the perspective of carpentry". Études/Inuit/Studies. 36: 49-62. doi:10.7202/1015953arÖzgürce erişilebilir. 
  4. ^ Sheelandt, Stéphanie; Bhiry, Najat; Marguerie, Dominique; Desbiens, Caroline; Napartuk, Minnie; Desrossiers, Pierre M. (2013). "Inuit knowledge and use of wood resources on the west coast of Nunavik, Canada" (PDF). Études/Inuit/Studies. 7 (1): 147-174. 12 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2020. 
  5. ^ Smith, S. & Mark, S. (2006). Alice Gray, Dorothy Buell, and Naomi Svihla: Preservationists of Ogden Dunes. The South Shore Journal, 1. "South Shore Journal - Alice Gray, Dorothy Buell, and Naomi Svihla: Preservationists of Ogden Dunes". 13 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2012. 
  6. ^ ""Gargalak Dergisi yayında" - Ünye Kent". 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Böcek</span> eklembacaklılar sınıfı

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Charles Darwin</span> İngiliz biyolog ve doğabilimci (1809-1882)

Charles Robert Darwin evrimsel biyolojiye yaptığı katkılarla tanınan İngiliz doğa bilimci, jeolog ve biyologdur. Tüm yaşam türlerinin ortak bir atadan türediği yönündeki önermesi günümüzde genel kabul görmekte ve bilimde temel bir kavram olarak kabul edilmektedir. Alfred Russel Wallace ile ortak bir yayında, evrimin bu dallanma modelinin, var olma mücadelesinin seçici üremede yer alan yapay seçilime benzer bir etkiye sahip olduğu doğal seçilim adını verdiği bir süreçten kaynaklandığına dair bilimsel teorisini ortaya koymuştur. Darwin insanlık tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak tanımlanmış ve Westminster Abbey'e gömülerek onurlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aristoteles</span> Antik Yunan filozofu (MÖ 384–322)

Aristoteles veya kısaca Aristo, Antik Yunanistan'da klasik dönem aralığında yaşamını sürdürmüş olan Yunan filozof, polimat ve bilgedir.

<i>World of Warcraft</i> 2004 video oyunu

World of Warcraft, Blizzard Entertainment tarafından geliştirilen ve 2004'te piyasaya çıkan bir devasa çok oyunculu çevrimiçi rol yapma oyunudur (MMORPG). Oyun, fantastik temalı Warcraft evrenindeki Azeroth gezegeninde geçer. Warcraft serisinin bir önceki oyunu Warcraft III: The Frozen Throne'da geçen olayların yaklaşık 4 yıl sonrasını konu alır.

<span class="mw-page-title-main">İklim değişikliği</span> Dünyanın ortalama sıcaklığındaki mevcut artış ve buna bağlı olarak hava modellerindeki büyük ölçekli değişimler

İklim değişikliği, küresel ısınmayı ve bunun Dünya'nın iklim sistemi üzerindeki etkilerini ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Buzul çağı</span> yeryüzü ve atmosfer sıcaklığının uzun süren bir dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesi

Buzul çağı ya da buz çağı, Dünyanın ve atmosferinin sıcaklığının uzun süren dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesidir. Dünyanın iklimi, gezegende buzulların olmadığı sera dönemleri ile buzul çağları arasında gidip gelir. Dünya halen Kuvaterner buzullaşması içindedir. Buzul çağındaki soğuk iklimin bireysel darbeleri buzul dönemi ve buzul çağındaki aralıklı sıcak dönemlere ise buzullararası denir.

<span class="mw-page-title-main">Katrina Kasırgası</span>

Katrina Kasırgası, Amerika Birleşik Devletleri tarihinin en yıkıcı ve en ölümcül kasırgalarından biri. 2005 yılı Atlas Okyanusu kasırga mevsiminin genelde 5., tropik kasırgalar arasında 11. ve Saffir-Simpson Kasırga Ölçeği'ne göre 5. Kategorideki 2. kasırgasıdır. Katrina, 23 Ağustos 2005 günü oluşmaya başladı ve Meksika Körfezi kıyısının orta-kuzeyi boyunca uğradığı yerlerde büyük hasarlara sebep oldu. Kasırganın neden olduğu en büyük can kaybı ve maddi zarar, New Orleans'ta meydana geldi. Set sisteminin başarısız olduğu Louisiana'yı sel bastı. Kasırga, Mississippi kıyısının karşısında ve Alabama'da şiddetini artırdı, öyle ki kasırganın merkezinin hızı saatte 160 km/saat olarak ölçüldü.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo halkları</span> Eski bir kuzey dünya topluluğu

Eskimolar ya da İnuit ve Yupikler, Arktik bölgedeki dört ülkeye dağılmış olarak, Doğu Sibirya, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan ve Eskimo - Aleut dillerini konuşan Eskimo - Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halk.

<span class="mw-page-title-main">Plaj</span> bir göl veya deniz gibi su alanının başka bir karasal bölgeye yakın olduğu kumsal alan

Plaj; kıyı şeridinde denize girmek için düzenlenmiş, genellikle kumluk veya çakıl taşlı alan. Bir Plajı oluşturan parçacıklar tipik olarak kum, çakıl, zona, çakıl taşları gibi kayadan yapılır. Kumluk olanlarına kumsal denir. Azericede plaj anlamına gelen "çimerlik" sözcüğü de, yaygın olmamakla birlikte Türkçede de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İnyupikler</span> Alaskanın kuzey ve kuzeybatısında yaşayan, İnuit kolundan olan bir Eskimo halkı

İnyupikler, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzey ve kuzeybatısında yaşayan İnuit kolundan bir Eskimo halkıdır. Alaska'daki tek İnuit halkı olduğu için Alaska İnuitleri adı da verilmektedir. Kendilerini iñuk («insan») kelimesi ile -piaq («gerçek») ekinden türettikleri Iñupiaq adıyla ifade ederler. Dillerini ise Iñupiatun olarak adlandırırlar. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska yerlileri içinde 25.000 nüfuslu Yupiklerden sonra 15.700 kişilik nüfuslarıyla ikinci en büyük halktır ve ancak 2.144 kadarı dilini konuşabilmektedir. İngilizce bilmeyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı %42'lik oranla Yupikler, ikinci sırayı da %20'lik oranla İnyupikler çeker. Şamanist inançlı avcı ve toplayıcıdırlar. Kültürel açıdan deniz sahiline yakın yaşayıp balina, fok, mors gibi deniz memelilerini avlayan Taġiuġmiut ile denizden uzak içbölgede rengeyiği avlayan Nunamiut olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Bazen, iki ayrı dil ve halk olarak ele alındığı da olur ve Seward Yarımadasındakiler Qawiaraq adıyla, North Slope ile Northwest Arctic ilçelerindekiler ise Inupiaq adı altında toplanır. İnyupiklerin Kanada'da yaşayan ırkdaşları (Uummarmiut) siyasi ve idari kaygılarla Batı Kanada İnuitleri ile birlikte Inuvialuit adı altında toplanırlar. Eskimolar içinde en uzun boylular Kuzey Alaska'daki İnyupiklerdir ve Kanada İnuitlerinden 10 cm daha uzundurlar. Kobuk İnyupikleri doğu komşuları ve ticari ortakları olan Atabasklardan Koyukon Kızılderilileriyle sınır bölgelerinde evlilik de yapmışlardır. Beyaz Avrupalıların kültürleriyle en geç tanışan Eskimolar 1890 yılından sonra Hristiyanlıkla tanışan Kuzey Alaska İnyupikleridir.

<span class="mw-page-title-main">Yupikler</span>

Yupikler ya da Alaska Yupikleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin batı ve güneybatısında yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkıdır. Kendilerini yuk («insan») kelimesi ile -pik/-piaq («gerçek») ekinden türettikleri Yupʼik/Yupʼiaq adıyla ifade ederler. Dillerini ise Yugtun olarak adlandırırlar. Hem Yupik halkları hem de Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip olanlardır. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 25.000 kişilik Yupik nüfustan 10.400 kadarı anadillerini konuşabiliyor. İngilizce bilmeyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı % 42 lik oranla Yupikler, ikinci sırayı da % 20 lik oranla İnyupikler çeker. Şamanist inançlı avcı ve toplayıcıdırlar. Alaska'nın çetin ikliminde yenebilir her türlü şeyin yenildiği, yenemeyenlerin de kullanılabilirliğine bağlı olarak değerlendirildiği bir yaşam tarzı oluşturmuşlardır. Avların modern dünyada önemsenmeyecek kısımlarından ilginç eşya ve aksesuarlar yapmaları da asgari malzemenin azami olarak değerlendirilmesi olarak görülür. Fokların karınzarının pencere camı olarak kullanılması ya da kuş ve balık derisinden parka ya da ayakkabı yapmak Yupiklerin iklim ve coğrafya zoruyla oluşmuş geleneklerindendir. Dünya maske sanatında Yupik maskeleri benzersizdir. Y önsesini koruyan ana grup Yupik adını alırkan, bu sesi ç önsesine dönüştüren lehçeleri konuşanlar Çupik olarak adlandırılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Yupikleri</span> Eskimo halkı

Sibirya Yupikleri ya da Yuitler, Rusya'ya bağlı Çukçi Yarımadası ile ABD'deki Alaska eyaletine bağlı St. Lawrence Adası'nda yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusya'daki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Balinaların evrimi</span> Eosen devrinin başında sucul hayata adapte olmaya başlayan mezonikid benzeri çift toynaklıların evrimsel süreci

Balinaların evriminin, Hindistan alt kıtasında 50 milyon yıl önce çift toynaklılardan başladığı ve en az 15 milyon yıllık bir süre boyunca ilerleyip günümüz dişli ve dişsiz balina gruplarını oluşturduğu düşünülmektedir. Balinalar, çift toynaklılar takımına ait, tamamen suda yaşayan deniz memelileridir ve yaklaşık 50-55 milyon yıl önce diğer çift toynaklılardan kopmuşlardır. Birçok analiz, balinaların Eosen veya daha öncesinde evrimleştikleri ve su aygırları ile nispeten yakın – diğer çift toynaklılara göre – bir ortak ataya sahip olmaları gerektiğini göstermiştir. Memeli olarak, hava solumak için yüzeye çıkarlar; yüzgeçlerinde 5 parmak kemiği vardır; yavrularını emzirirler. Tamamen suda yaşamalarına rağmen, karasal atalarından gelen birçok iskelet özelliğini korumuşlardır. 1970'lerin sonlarında Pakistan'da yapılan araştırmalar, deniz memelilerinin karadan denize geçişindeki çeşitli aşamaları ortaya çıkardı.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo köy odası</span>

Eskimo köy odası, Kanada'da İnuitler, Alaska'da İnyupikler, Yupikler ile Nunivak Çupiklerinde, Sibirya'da ise yalnızca Naukan Yupiklerinde görülen geleneksel yapı ve yapılanmadır. Yalnızca erkeklerce kullanılan, genelde yarı yarıya toprağa gömülü tek odalı geniş ve büyük evdir. Eskimolara komşu olan ve onların kültüründen etkilenen Alaska Atabasklarından Değinaklar ile Holikaçuklarda da görülür

<span class="mw-page-title-main">Kar gözlüğü</span>

Kar gözlüğü, kardan ve buzdan yansıyan güneş ışıklarından gözleri koruyup kar körlüğüne uğramamak için takılan koruma gözlüğü. Geleneksel olarak Kuzey Asya ve Kuzey Amerika'da Arktik bölgede Kuzey Kutup Dairesinde yaşayan Eskimolar, Çukçiler, Yukagirler, Samoyedler gibi yerli Arktika halklarınca kullanılır ve ışığın mümkün olduğunca az gelmesi için yatay çizgi biçiminde daracık görme yarığı bırakılır. Arktika'da özellikle yoğun seyahat ve avlanmanın yaşandığı ilkbahar aylarındaki kar yansımalarından ve soğuktan gözleri korur. Bu bölgelerde kullanılan güneş gözlükleri de kar gözlüğü adıyla anılır.

<span class="mw-page-title-main">Bizans donanması</span>

Bizans donanması ya da Doğu Roma donanması, Doğu Roma ya da Bizans İmparatorluğu donanma kuvvetidir. Öncülü olan Roma İmparatorluk donanmasının doğrudan devamıdır fakat devletin savunulmasında ve ayakta kalmasında, öncülünden çok daha fazla hayati rol oynamıştır. Birleşik Roma İmparatorluğu'nda deniz filoları daha az tehditle karşılaşmış, lejyonlar prestij sağlayan daha ikincil bir güç olmalarına rağmen Doğu'da bazı tarihçilerin "denizci imparatorluk" olarak adlandıracakları kadar imparatorluğun varlığının çok hayati bir parçası olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rongorongo</span>

Rongorongo, 19. yüzyılda Paskalya Adası'nda keşfedilen ve Rapa Nui dilinde kullanılan henüz çözümlenmemiş bir yazı sistemidir. Rongorongo'nun çözümlenmesi amacıyla yapılan birçok girişime rağmen bu girişimlerin hiçbiri başarılı olamamıştır. Bazı takvimsel ve soybilimsel bilgiler olduğu kanıtlanabilecek bilgiler tanımlanmış olsa da, bu gliflerin hiçbiri aslında okunamamıştır. Rongorongo'nun bir yazı olduğu olduğu ve bağımsız bir şekilde icat edildiği kanıtlanırsa, insanlık tarihindeki çok az sayıdaki bağımsız yazı icatlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Thor (Marvel Comics) yardımcı karakterleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Marvel Comics'in Cermen mitolojisinden uyarladığı Thor çizgi romanında birçok yardımcı karakter bulunmaktadır. Bu karakterlerin de çoğunun Cermen mitolojisi ve diğer mitolojilerden alınmış olduğu gibi Marvel'in kendi yarattığı kurgusal karakterleri de mevcuttur. Bu karakterler başta süper kahramanlar olmak üzere dünyalı insan ve mutantlardan Elf, Troll, Dev ve Ejderha gibi sihirli yaratıklara ve uzaylılardan tanrılar ve diğer kozmik varlıklara kadar çok geniş bir yelpazede yer almaktadır. Diğer Marvel kahramanları önemli karakterlerdir. En önemli karakterler Thor'un ailesi ve halkı olan Asgard tanrılarıdır. Ayrıca, bu çizgi romanda görünen mitolojik tanrılar arasında en önemli tanrılar da onlardır. Elf Faradei, Troll Ulik, Kara Elf Malekith gibi pek çok dost ve düşmanı da bu panteonla bağlantılı sihirli yaratıklardır. İkinci en önemli tanrı grubuysa Thor'un dostu Herkül'ün de mensubu olduğu Olympos tanrılarıdır. Vişnu, Manitu, Horus ve Leir gibi diğer panteonların tanrıları da sık sık bu çizgi romanda yer almıştır. Galactus, Celestialler,Eternaller gibi kozmik varlıklar ve Skrull, Kree, Korbinite gibi uzaylı ırklar da önemli yer tutar.

<span class="mw-page-title-main">Ateş (ocak)</span> Konaklama yerinde yakılan ocak ateşi

Ateş (ocak): Konaklama yerinde ısınma ve pişirme için yakılan ocak ateşidir.

<span class="mw-page-title-main">Ağaçlık</span>

Ağaçlık, geniş anlamıyla ağacı bol olan yerdir. Ağaçlık oldukça çok güneş ışığı alan ve sınırlı gölgeliklere sahip düşük yoğunluklu ormanların oluşturduğu açık alanlı bir habitattır. Habitat içinde çalılıklar ve otsu bitkiler de bulunabilir. Ağaçlık, daha kurak koşullarda ya da birincil veya ikincil ardıllığın ilk evrelerinde çalılık alanlara bir geçiş aşaması oluşturabilir. Yüksek ağaç yoğunluğuna sahip olan, yaygın ve hemen hemen sürekli olarak gölge sağlayan bir kapalılığa sahip habitatlara ise sıklıkla orman denir.