İçeriğe atla

Gaozong (Tang)

İmparator Gaozong
Çin İmparatoru
Hüküm süresi15 Temmuz 649-27 Aralık 683
Önce gelenTaizong
Sonra gelenZhongzong
Doğum21 Temmuz 628
Ölüm27 Aralık 683
Luoyang, Çin
HanedanTang Hanedanı

İmparator Gaozong (Çince: 唐高宗; pinyin: Táng Gāozōng) veya asıl adıyla Li Zhi (李治) (21 Temmuz 628-27 Aralık 683[1][2]), Çin'in Tang Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur. Saltanatı MS 649'dan 683 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

İmparator Gaozong, hükümdarlığının son yıllarında ülkeyi yönetememesi nedeniyle İmparatoriçe Wu'dan destek almaya başladı. Gaozong, tüm devlet meselelerini karısına devretti ve MS 683'te öldükten sonra, iktidar tamamen Çin tarihinde ilk hükümdar imparatoriçe olan Wu Zetian'a geçti. Ölümünden sonra Wu Zetian ile birlikte Qianling Mezarlığı'na taşındı.

Gaozong, tarihçiler tarafından genellikle devlet işlerini güçlü karısı İmparatoriçe Wu'ya bırakan zayıf bir yönetici olarak görülmektedir. Egemenliğinin ilk safhasında, babası İmparator Taizong'la başlayan Tang'ın toprak kazanımları, Baekje, Koguryo ve Batı Göktürkler'in fethi de dahil olmak üzere devam etti, ancak MS 670'li yıllar boyunca bu kazanımların büyük bir kısmı Tufan, Silla, Hitay ve Balhae'ye kaybedildi. Ayrıca, Doğu ve Batı Göktürkler'e ait daha önce fethedilen bölgeler tekrarlanan isyanlara maruz kalmışlardır.

Kaynakça

  1. ^ "bağlantı". 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
  2. ^ "bağlantı". 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2017. 
Gaozong (Tang)
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Taizong
Çin İmparatoru
MS 649 – 683
Sonra gelen:
Zhongzong

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Büyük Vahşi Kaz Pagodası</span>

Büyük Vahşi Kaz Pagodası veya Dev Vahşi Kaz Pagodası, Çin Xi'an'ın güneyinde yer alır. Pagoda 652 yılında Tang Hanedanlığı zamanında yapılmıştır ve o tarihlerde beş katı vardı. Pagoda Çin'e rahip Xuanzang tarafından Hindistan'dan getirilen Budist sutraları ve heykelcikleri saklamak için yapılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Tang Hanedanı</span> 618-907 yılları arasında Çinde hüküm sürmüş bir hanedanlık

Tang Hanedanı, Sui Hanedanı'nın ardından Çin'e hüküm sürmüş hanedandır. 618'de Li Shimin, Sui Hanedanı'nı devirerek Tang Hanedanı'nı kurdu. Li Shimin daha çok Tang Hanedanı'nın kurucusu İmparator Taizong olarak bilinir. Çin imparatorlarının en ünlülerinden biridir. Tang Hanedanı döneminde Çin'in komşularının üzerinde çok büyük etkisi vardı ve birçok komşu krallıkları vergiye bağlamıştı. Bununla birlikte Göktürk Kağanlığı 659 yılında, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 744 yılında Tang Hanedanı'nın egemenliği altına girmiştir. Yaklaşık 300 yıl yönetimde kalan Tang Hanedanı zamanında Han Hanedanı'ndan bile daha parlak bir dönem yaşandı. Bu dönemde imparatorluk toprakları genişletildi; değişik ırk, kültür ve dinlerden halklarla ilişkiler kuruldu ve sonradan Batılı toplumları şaşkınlığa uğratacak bir yönetim sistemi kuruldu. Bazı kaynaklarda Tang Hanedanı'nın Çinleşmiş Türk-Tabgaç kökenli olduğu geçmektedir.

Goguryeo-Tang Savaşı, Goguryeo, Tang İmparatorluğu ve Silla arasında 7. yüzyılda gerçekleşti. Tang'ın sayısız saldırılardan tükenen Goguryeo, Tang ve Silla saldırılarına yenik düşmüştür. Silla sonunda Kore Yarımadası'na hakim olmuştur. Goguryeo'nun Mançurya toprakları Tang ve Balhae olarak bölünmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Li Shimin</span>

Li Shimin, İmparator Taizong ya da Tai Tsung, 626-649 yılları arasında Çin imparatoru.

Li Simo, Çelebi Kağan(Çince tam unvanı: Geleneksel: 乙彌泥熟俟利苾可汗 / Basit.: 乙弥泥熟俟利苾可汗, Wade-Giles: Iminishu Ch'ilipi K'ohan, Pinyin: yǐmíníshú qílìbié kěhàn, Orta Çağ Çincesi: : dʐʰĭə˥-lĭək-bʰĭĕt kʰɑ˥-ɣɑn˩˥, aslı adı: 阿史那思摩 Ashina Simo, Çince adı: 李思摩 Li Simo, d. 583 - ö. 647; Changan), İl Kağan'ın babası olan Yami Kağan'ın kuzeni Tuğluk Şad (咄六設)'ın oğlu. Doğu Göktürklerin Çin Tahakkümü Devri (630-681)'nde, önce Tang Hanedanı'nın generali ve daha sonra 639 - 644 yılları arasında Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanı.

<span class="mw-page-title-main">Wu Zetian</span> Çin tarihinin tek kadın hükümdarı

Wu Zetian doğum adı Wu Zhao (武曌), unvanı İmparator Yoldaş Wu (武后) Çin tarihinin tek kadın İmparatoru. 690 yılında hüküm sürmeye başladı. 705 yılında öldü.

Çebi Kağan, Çin kaynaklarında kişisel adı Aşina Hubo, hükümdar adı ise Yiçü Çebi Kağan (乙注車鼻可汗/乙注车鼻可汗)'dır. Seyanto Kağanlığı'nın dağılmasının ardından "Doğu Türklerinin Kağanı" iddiasıyla ortaya çıkan Türk devlet adamıdır. Dağılan Göktürk Devleti'nden kalan toprakların doğusunda kısa bir süre de olsa Doğu Türk Kağanlığı'nı yeniden kurumsallaştırmaya çalışmıştır. Tang Hanedanı'na bağlı Gao Kan komutasındaki birliklerin MS 650'de Çebi'nin ordularını mağlup etmesiyle bu amacını gerçekleştirememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Batı Türklerine seferi</span>

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Doğu Türklerine seferi</span>

Tang Hanedanlığı tarafından tehdit olarak algılanan İllig Kağan'a karşı; Seyanto Hanlığı ile kurulan ittifak ordusuyla Doğu Göktürk Kağanlığı üzerine yönelen askerî seferdir.

Yinçü Kağan, kişisel adı Inan ya da İnan, tam hükümdarlık adı Yinçü Bilge Kağan, Orta Asya bozkırlarının kuzeyinde hüküm süren bir Sir-Tartuş kağanıdır. Kendini, yıkılan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın vârisi olarak görmüştür.

Ming Şa Savaşı, 17 Ocak 707 tarihinde Kapgan Kağan komutasındaki Göktürk ordusu ile Çaça Sengün komutasındaki Tang ordusu arasında gerçekleşmiş bir savaştır.

Tang'ın Batı Göktürk Kağanlığı'nı ele geçirmesi veya Çincede bilinen adıyla Batı Tujue'nin fethi, Tang Hanedanlığı generallerinden Su Dingfang komutasındaki Çin ordusunun Batı Göktürk Kağanı İl-Kullıg İşbara Kağan üzerine yürüdüğü askerî sefere verilen addır. Tang'ın Batı Türklerine seferleri, Batı Türklerinin Tarım Havzası'ndaki müttefiki olan Karahoca'nın 640'ta Tang ordusu tarafından işgaliyle başlamıştır. Tang Hanedanlığı himayesini kabul eden birçok vaha devletçiği, Tang'ın askerî emellerinden kuşkuya düşerek, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Tang yerine Batı Göktürk Kağanlığı'na bağlılığını bildirmiştir. Karahoca'dan sonra Orta Asya'daki yayılmacı siyasetini sürdüren Tang Çini, 644'te Karaşehir Seferi ile Karaşehir Krallığı'na, 648'de ise Kuçar Seferi ile Kuçar Krallığı'nı topraklarına katmıştır. Su Dingfang komutasında Batı Göktürklerin üzerine gönderilen ana ordu; Dingfang tarafından Türk kökenli komutanlar Böri Şad ve Bağa Şad yönetiminde iki kol orduya ayrılmıştır. Ayrıca, Tang ordusu; Sir-Tarduşlara karşı Uygurların başlattığı isyana Tang'ın destek vermesinin ardından kendisiyle müttefik olan Uygurların atlı birliklerini de takviye olarak Büyük Tang Ordusu'na kabul etmiştir. Tang ordusu ile İşbara Kullug arasında yapılan İrtiş Nehri Savaşı'nı kaybeden Batı Göktürkler; bölgedeki egemenliklerini de kaybetmişlerdir.

Tang imparatoriçesi Wu Zetian'ın kurduğu Zhou Hanedanlığı ve İkinci Göktürk Kağanlığı arasındaki savaşlar 693 yılında Kapgan Kağan ve Aygucı Tonyukuk'un Büyük Kuzey Çin akını ile başlamıştı. Bu Göktürk - Tang savaşının çeşitli nedenleri vardı. Bunların başında Kapgan Kağan'ın devleti güçlendirip büyütme isteği geliyordu. Kapgan Kağan'ın bir kızını Wu Zetian'ın yönetimden uzaklaştırdığı Tang Hanedanı'ndan bir prensle evlendirmek istemesi, ancak Wu Zetian'ın bu isteği geri çevirip kendi ailesinden birini güvey adayı olarak göndermesi savaş için yeterli gerekçeyi yaratmıştı. Yapılan birçok akından sonra 701 ya da 702 yılında yani Kül Tigin 16 yaşındayken, Göktürk ordusu Kuzey Çin'deki Kansu bölgesinin kuzeydoğusuna bir akın düzenledi. Lev Nikolayeviç Gumilyov ile Giraud bu akının Maveraünnehir'e yapıldığını ileri sürmektedirler ancak bu seferin Kansu - Ordos'a yapıldığı açıktır.Bu sefere Kül Tigin ve Bilge Şad da katılmışlardı. Orhun Yazıtları'nda Iduk Baş olarak geçen yerde Göktürk ordusu, Ong Tutuk komutasındaki beş tümenlik bir Zhou ordusuyla savaştı. Kül Tigin yaya olarak saldırdı, Ong Tutuk'un silahlı kayınbiraderini kendi elleriyle tutup (yakalayıp) Kapgan Kağan'a sundu. Ardından Zhou ordusu bozguna uğratılarak yok edildi. Bu savaştan sonra altı yıl boyunca büyük çarpışmalar yapılmamıştır ancak küçük çaplı akınlar sürdürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Zhongzong (Tang)</span>

Zhongzong veya asıl adıyla Li Xian (李顯), Çin'de Tang Hanedanı'nın dördüncü imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684 yılında ve daha sonra MS 705'ten MS 710 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ruizong (Tang)</span>

Ruizong veya asıl adıyla Li Dan (李旦), Çin'de Tang Hanedanı'nın beşinci imparatorudur. Saltanatı ilk önce MS 684-690 yılları arasında ve daha sonra MS 710'dan MS 712 yılına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Suzong (Tang)</span>

Suzong veya asıl adıyla Li Heng (李亨), Çin'de Tang Hanedanı'nın sekizinci imparatorudur. Saltanatı MS 756'dan MS 762 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Li Kaigu (李楷固), 700'den 705'e kadar Wu Kaigu (武楷固) olarak da bilinir, resmi olarak Yan Dükü (燕公), Wu Zetian döneminde bir generaldi. Kendisi Kitan etnik kökenine sahipti.

Cui Shi, özel adı Chenglan (澄瀾), Çinli bir yazar ve siyasetçiydi. Çin Tang Hanedanlığı ve Wu Zetian'ın Zhou Hanedanlığı'nda memur olarak görev yapmış, Wu Zetian'ın oğulları İmparator Zhongzong ve İmparator Ruizong ile torunları İmparator Shang ve İmparator Xuanzong'un hükümdarlıkları sırasında şansölye olarak hizmet etmiştir. 713 yılında İmparator Xuanzong halası Prenses Taiping ile rekabete girince Cui Prenses Taiping'in tarafını seçti ve İmparator Xuanzong Prenses Taiping'in partisini bastırdıktan sonra Cui sürgüne gönderildi ve sürgünde intihar etmesi emredildi.

Cui Xuanwei, Cui Ye (崔曄), resmi adıyla Boling Prensi Wenxian (博陵文獻王), Çin Tang Hanedanlığı ve Wu Zetian'ın Zhou Hanedanlığı'nda Wu Zetian ve oğlu İmparator Zhongzong dönemlerinde şansölye olarak görev yapan bir yetkiliydi. Wu Zetian'ı deviren ve 705 yılında İmparator Zhongzong'u yeniden tahta çıkaran darbenin kilit isimlerinden biriydi. Daha sonra Wu Zetian'ın yeğeni Wu Sansi tarafından kışkırtılan sahte suçlamalar nedeniyle sürgüne gönderildi ve sürgünde öldü.