İçeriğe atla

Gansus

Gansus
Yaşadığı dönem aralığı: 120 myö
Apsiyen 
PreЄ
J
↓
Fosil örneği, Pekin Doğa Tarihi Müzesi.
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Klad:Dinosauria
Klad:Saurischia
Klad:Theropoda
Klad:Avialae
Klad:Ornithurae (?)
Cins:†Gansus
Hou & Liu, 1984
Tip tür
†Gansus yumenensis
Hou & Liu, 1984
Diğer türler
  • †Gansus zheni (Liu vd., 2014)

Gansus, Batı Çin'in şimdiki Kansu ve Liaoning eyaletlerinde bulunan Erken Kretase (Aptian-Albian) döneminin Aptian çağında yaşamış bir su kuşu cinsidir. Fosillerinin bulunduğu kaya katmanları 120 milyon yıl öncesine tarihleniyor.[1] İlk olarak 1984 yılında izole bir sol bacak temelinde tanımlanmıştır.[2] Modern kuşları (Neornithes) ve Ichthyornis ve Hesperornithes gibi soyu tükenmiş ilgili grupları içeren grup olan Ornithurae'nin bilinen en eski üyesidir.[2][3]

Açıklama

Gansus ve mevcut (C, D) tüylerde melanozomların varlığını gösteren görüntüler[4]

Gansus cinsi başlangıçta, G. yumenensis[2] adlı yaklaşık bir güvercin boyutunda ve görünüş olarak dalgıç kuşlarına ve dalış ördeklerine benzeyen tek bir tür içeriyordu.[5] Modern kuşlar arasında ortak olan birçok özelliği vardı ve pençeli kanatları gibi bazı ilkel özelliklerini de korudu.[5]

Gansus, 1981 yılında tek bir ayak fosili şeklinde keşfedildi. – 2004 yılları arasında, Changma, Gansu'daki eski bir göl sahasındaki çamurtaşı içinde iyi korunmuş beş fosil daha bulundu; Fosillerin bulunduğu jeolojik katman Xiagou Formasyonu'dur. Vücutları oksijensiz çamura yerleşmişti ve kısa süre sonra son derece ince siltli tortularla kaplandı. Oksijen olmadan, kalıntıları çürümeye karşı direndi: bu örnekler, uçuş tüylerinin kalıntılarını ve ayak parmakları arasındaki dokuma izlerini korudu.[5] 2011'de, göğüs kafesi ve bacak elemanlarının istatistiksel analizi temelinde, Gansus'un uçucu bir kuş olduğu hipotezini destekleyen dokuz ek örnek tanımlandı.[6]

You vd. (2006), Gansus'un özelliklerinin, Hesperornis (Kretase'den), dalgıç kuşları (Gaviidae) ve batağan (Podicipedidae) gibi ayakla hareket eden dalış kuşlarına benzer olduğu sonucuna varmıştır.[5] Öte yandan, Li ve ark. (2011), Gansus'un ördeklere daha benzer bir morfoloji gösterdiği sonucuna varmıştır.[6] İki yıl sonra, Nudds ve ark. (2013), Gansus'un pektoral uzuv uzunluğu oranlarının en çok sinek kuşlarına (Apodiformes) benzer olduğunu, pelvik uzuv uzunluk oranlarının ise modern kuşlara (Neornithes) düştüğünü ve batağan (Podicipedidae), albatros (Diomedeidae) ve karabataklar (Phalacrocoracidae) ile benzerlikler gösterdiğini bulmuştur, ayrıca Gansus'un hem volant hem de su altında hareket etmek için ya ayakla ya da belki de hem kanatlarını hem de ayaklarını kullanarak bir dereceye kadar dalış yapabildiğini öne sürüyorlar.[7]

Sınıflandırma

Holotipin ayağı, Çin Paleozooloji Müzesi

Gansus, ilk olarak bilinen en eski ornithuran olarak tanımlandı. Bununla birlikte, Ornithurae'ye çok farklı birkaç tanım verilmiştir. You ve meslektaşları tarafından kullanılan tanımda (yani, tüm canlı kuşları ve Hesperornis ve Ichthyornis'i içeren dal), Gansus gerçekten de bilinen en eski üyedir. Bununla birlikte, eski Yixian Formasyonu ve çağdaş Jiufotang Formasyonu'ndan birkaç kuş, diğer tanımlara göre ornithuran olarak kabul edilir. Herhangi bir tanım altında, devekuşları, sinek kuşları ve kartallar gibi çeşitli taksonlar dahil tüm canlı kuşlar, çoğu yarı suda yaşayan bazal ornithuranlardan türemiştir. Artık tüm modern kuşların, özellikle Gansus'a benzer yarı suda yaşayan bir kuştan türediği düşünülmektedir. Dolayısıyla Gansus, günümüz kuşlarının doğrudan atası olmasa da, böyle bir ata türüyle yakından ilişkilidir.[5] Bu hipotez, bu taksonu içeren daha sonraki filogenetik çalışmalarla desteklenmiştir.[3][8]

Kaynakça

  1. ^ Ji, S.-A. Atterholt, J. O'Connor, J.K. Lamanna, M.C. Harris, J.D. Li, D.-Q. You, H.-L. & Dodson, P. (2011) A new, three-dimensionally preserved enantiornithine bird (Aves: Ornithothoraces) from Gansu Province, north-western China 17 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Zoological Journal of the Linnean Society 162(1):201–219.
  2. ^ a b c Hou, L. & Liu, Z. (1984) A new fossil bird from Lower Cretaceous of Gansu and early evolution of birds. Sci. Sin. Ser. B. 27:1296−1302.
  3. ^ a b O’Connor, J.K & Zhou, Z. (2012) A redescription of Chaoyangia beishanensis (Aves) and a comprehensive phylogeny of Mesozoic birds 31 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Journal of Systematic Palaeontology.
  4. ^ Barden, H.E. et al. (2011) Morphological and Geochemical Evidence of Eumelanin Preservation in the Feathers of the Early Cretaceous Bird, Gansus yumenensis. PLoS ONE 6(10):e25494.
  5. ^ a b c d e You, H.-L. Lamanna, M.C. Harris, J.D. Chiappe, L.M. O'Connor, J.K. Ji, S.-A. Lu, J.-C. Yuan, C.-X. Li, D.-G. Zhang, X. Lacovara, K.J. Dodson, P. & Ji, Q. (2006) A Nearly Modern Amphibious Bird from the Early Cretaceous of Northwestern China. Science 312:1640-1643.
  6. ^ a b Li, Y. Zhang, Y.-G. Zhou, Z.-H. Li, Z.-H. Liu, D. & Wang, X.-L. (2011) New material of Gansus and a discussion on its habit. Vert. PalAs 49:435–445.
  7. ^ Nudds, R.L, Atterholt, J. Wang, X. You, H.-L. & Dyke, G.J. (2013) Locomotory abilities and habitat of the Cretaceous bird Gansus yumenensis inferred from limb length proportions 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Journal of Evolutionary Biology 26(1):150–154.
  8. ^ O'Connor, J.K., Gao, K.-Q. & Chiappe, L.M. (2010) A new ornithuromorph. (Aves: Ornithothoraces) bird from the Jehol Group indicative of higher− level diversity. Journal of Vertebrate Paleontology 30:311–321.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuş</span> kanatlı, iki ayaklı, sıcakkanlı, yumurtlayan ve tüylü omurgalı hayvanlar

Kuş; tüyleri, dişsiz gagaları, yumurtladıkları sert kabuklu yumurtalar yoluyla üreyen, yüksek metabolizma hızına sahip, dört odacıklı kalpleri ve hafif ama güçlü bir iskelet yapısına sahip, Aves sınıfını oluşturan sıcakkanlı omurgalı hayvanlar grubudur. Tüm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ila deve kuşunda 2,75 m arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş türü bulunur ve bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. Kuşların türlere göre farklılık gösteren kanatları vardır ve kanatsız olduğu bilinen tek grup kivi kuşu ve soyları tükenmiş olan moa ile fil kuşudur. Ön ayakların evrimleşerek kanatlara dönüşmesi kuşlara uçma yeteneği sağlamış ancak daha sonra yine evrimin devam etmesiyle penguenler, deve kuşları ve adalarda endemik olan bazı türler uçma yeteneğini kaybetmişlerdir. Kuşların sindirim ve solunum sistemleri de uçma yeteneğine uyum sağlamıştır. Özellikle deniz kuşları ve bazı su kuşları gibi kuşlar ayrıca evrimleşerek yüzme yeteneği de kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Pelikansılar</span>

Pelikansılar ya da Pelecaniformes orta ve büyük boyda su kuşlarının oluşturduğu kuşlar sınıfına ait bir takımdır. Geleneksel olarak dört parmakları arasında perde bulunan tüm kuşları içeren takım olarak tanımlanmış olsa da bu tanım doğru değildir. Daha önceleri kullanılan kürek ayaklılar ya da kürek ayaklı kuşlar adlandırması da bu yanlış tanımlamadan gelir. Çoğunun boğazlarındaki deri tüysüzdür ve burun delikleri işlevi olmayan yarıklar hâline dönüşmüş ve bu nedenle ağızdan soluma yapmaktadırlar. Balık, kalamar benzeri deniz hayvanlarıyla beslenirler. Koloniler hâlinde yuva yaparlar ancak bireysel çiftler tek eşlidir. Yavruları yumurtadan tüysüz ve gözleri açılmamış olarak çıkar, bakıma ihtiyaçları vardır.

<i>Archaeopteryx</i> kuş benzeri dinozor cinsi

Archaeopteryx, kuşumsu bir teropod dinozor, uçamayan tüylü dinozorlar ve çağdaş kuşlar arası geçişi simgeleyen en ünlü avialan cinsi. Cins, uzun süre geleneksel olarak kuşlar sınıfında (Aves) sınıflandırıldı; ancak daha güncel çalışmalarda, Avialae kladındaki en ilkel üyelerden biri –ya da deinonychosaur– olarak kabul edilir. 19. yüzyıl sonu ve 21. yüzyıl başı arası dönemde Archaeopteryx, paleontologlar ve popüler kitaplarca bilinen en eski kuş olarak kabul görmekteydi. İlerleyen süreçte Anchiornis, Xiaotingia ve Aurornis gibi daha yaşlı potansiyel avialanlar tanımlandı.

<i>Abelisaurus</i>

Abelisaurus Abelisaurus, Geç Kretase Devrinde, Güney Amerika’da yaşamış etobur bir dinozordur. 7-9 m uzunluğa kadar erişebildiği sanılmakla beraber, sadece kısmi bir kafatasından bilinmektedir. Cins ismi, şu an fosilin içinde bulunduğu Arjantin Cipotelli Müzesi eski müdürü ve fosilin kaşifi olan Roberto Abel tarafından verildi. Bulunduğu, Arjantin’in Comahue bölgesine atfen isimlendirilmiş türü, A. Comahuensis’tir. Cins ve tür isimleri, Arjantinli paleontologlar lan Jose Bonaparte ve Fernando Novas tarafından, 1985 yılında verilmiştir. Onlar bu türü yeni ortaya attıkları Abelisauridae ailesine eklemişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kuşların evrimi</span> kuşların kökeni ve çeşitlenme süreci

Kuşların evrimi, Jura döneminde başlamış, en eski kuşlar Paraves adlı bir teropod dinozor kladından evrimleşmiştir. Kuşlar, biyolojik olarak Aves sınıfında yer alır. Yaklaşık 150 yıl önce, Geç Jura dönemine yaşamış theropod cinsi dinozor Archaeopteryx lithographica, uzun bir süre en eski kuş olarak kabul edilmiştir. Modern soy bilimciler, kuşları bir dinozor kladı olan Theropoda'ya dahil etmiştir. Yaygın kanıya göre, Aves ve yakın akrabası olan Timsahlar takımı, Archosauria (arkozor) olarak bilinen bir "sürüngen" kladının yaşayan tek üyeleridir. 66 milyon yıl önce yaşanan Kretase-Tersiyer yok oluşundan dört farklı kuş soyu hayatta kaldı ve deve kuşlarına ve akrabalarına (Paleognathae), ördeklere ve akrabalarına (Anseriformes), uçamayan kümes hayvanlarına (Galliformes) ve "modern kuşlara" (Neoaves) hayat verdi.

<i>Phorusrhacidae</i> tarih öncesi kuş familyası

Terör kuşları olarak da bilinen Phorusrhacidae, 62 milyon yıl öncesinden (Paleosen) 1,8 milyon yıl öncesine kadar yaşamış, büyük, etobur ve uçamayan bir kuş familyasıdır. Yaşadığı Senozoik dönemde Güney Amerika'daki en büyük süper avcılar bu ailenin türlerine mensup olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Paraves</span> kuşlarla oviraptorosaurlardan daha yakın akraba olan tüm dinozorlar

Paraves, Geç Jura Devri'nde ortaya çıkan yaygın bir teropod dinozor grubudur. Soyu tükenmiş dromaeosauridler, troodontidler, anchiornithidler ve scansoriopterygidlere ek olarak grup, aralarında on binden fazla canlı kuş türü olan avialanları da içerir. Paraves'in ilkel üyeleri, bazı türlerde yürürken yerden tutulan ayağın ikinci basamağında büyütülmüş bir pençe bulundurmaları ile iyi bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Avialae</span> tüm modern kuşları içeren dinozor kladı

Avialae, yaşayan tek dinozorlar olan mevcut kuşları (Aves) ve yakın akrabalarını içeren bir kladdır. Genellikle tüm teropod dinozorların çağdaş kuşlarla deinonychosaurlardan daha yakın akraba olanlarını sınıflandırmada kullanılır. Aves sınıfından olmayan Avialae üyelerine de sıklıkla kuş denir.

<i>Ornithurae</i> modern kuşları ve en yakın akrabalarını içeren dinozor grubu

Ornithurae, Ichthyornis, Hesperornis ve modern kuşlar'ın son ortak atasını ve tüm soyundan gelenleri içeren bir avialan grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Euornithes</span> teropod dinozor kladı

Euornithes, Sinornis'ten modern kuşlara daha yakın olan tüm avialanları içeren bir gruptur.

<i>Pygostylia</i> dinozor kladı

Pygostylia, Confuciusornithidae ile Jinguofortisidae familyalarını, kuşları ve yakın akrabalarını içeren Ornithothoraces grubunu barındıran bir avialan kladıdır.

<i>Hesperornithes</i>

Hesperornithes, modern kuşların atalarıyla yakından ilişkili, soyu tükenmiş ve son derece uzmanlaşmış bir su kuşları grubudur. Kuzey Yarımküre'de hem deniz hem de tatlı su habitatlarında yaşadılar ve hepsi güçlü yüzen, yırtıcı dalgıçlar olan Hesperornis, Parahesperornis, Baptornis, Enaliornis ve Potamornis gibi cinsleri içerir. Yüzmek için en özelleşmiş türlerin çoğu tamamen uçamayanlardı. Bilinen en büyük hesperornithean, Canadaga arctica, maksimum yetişkin uzunluğuna 1,5 metreden (4,9 ft) fazla ulaşmış olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Taç grup</span>

Filogenetikte taç grup bir türler topluluğudur ve o topluluğun yaşayan üyeleri, topluluğun en son ortak atası ile birlikte en son ortak atanın soyundan gelen tüm türler bu topluluğu oluşturur. Dolayısıyla, bir tür ile birlikte onun soyundan gelen tüm yaşayan ve soyu tükenmiş türleri de içine alan bir grup olarak bir klad tanımlama yöntemidir. Örneğin, tüm günümüz kuşlarının en son ortak atası ile birlikte onun soyundan gelen tüm yaşayan ve soyu tükenmiş türleri de içine alan Neornithes bir taç grup olarak tanımlanabilir.

<i>Confuciusornis</i> Erken Kretase döneminde yaşamış, ilkel kuş cinsi

Confuciusornis, Çin'in Yixian ve Jiufotang Oluşumlarının Erken Kretase Dönemi'nden 125 ila 120 milyon yıl öncesine tarihlenen, ilkel, karga büyüklüğünde bir avialan cinsidir. Modern kuşlar gibi, Confuciusornis'in dişsiz bir gagası vardı, ancak Hesperornis ve Ichthyornis gibi modern kuşların yakın akrabaları dişliydi, bu da Confuciusornis ve canlı kuşlarda diş kaybının yakınsak bir şekilde meydana geldiğini gösteriyor. Gagası olduğu bilinen en eski kuştur. Adını Çinli ahlak filozofu Konfüçyüs'ten almıştır. Confuciusornis, Yixian Formasyonu'nda bulunan en bol omurgalılardan biridir ve birkaç yüz tam, eklemli örnek bulunmuştur.

<i>Eogranivora</i> Kretase döneminde Çinde yaşamış ilkel kuş cinsi

Eogranivora, Erken Kretase döneminde günümüz Çin bölgesinde yaşayan Ornithuromorpha'ya ait avialan cinsidir. Tip türü Eogranivora edentulata'dır.

<span class="mw-page-title-main">Enantiornithes</span> avialan kladı

Enantiornithineler veya enantiornitheanlar olarak da bilinen Enantiornithes, Mezozoik Çağ'dan bilinen en bol ve çeşitli soyu tükenmiş avialan grubudur. Neredeyse tümünün dişleri ve kanatlarında pençe parmakları vardı, ancak bunun dışında dışarıdan modern kuşlara çok benziyorlardı. Seksenden fazla enantiornithine türü adlandırılmıştır, ancak bazı isimler yalnızca tek kemikleri temsil eder, bu nedenle hepsinin geçerli olmaması muhtemeldir. Enantiornithes, Kretase-Paleojen sınırında hesperornithidler ve diğer tüm kuş olmayan dinozorlarla birlikte yok oldu.

<i>Asteriornis</i> bilinen en eski modern kuşlardan biri

Asteriornis, Belçika'nın Geç Kretase dönemine ait soyu tükenmiş bir kuş cinsidir ve tek bir tür olan Asteriornis maastrichtensis'ten bilinmektedir. Tavuklar ve ördekler gibi mevcut Galloanserae üst takımının kuşlarıyla yakından ilişkiliydi. Cinsin üyeleri, kıyı şeridi yakınında yaşayan ve Ichthyornis gibi daha "ilkel" kuş türleri ile birlikte var olan küçük, uzun bacaklı kuşlardı. Asteriornis, tüm modern kuşları kapsayan Neornithes grubuna reddedilemez bir şekilde ait olan bilinen en eski kuşlardan biridir. Hem galliformların hem de anseriformların özelliklerine sahiptir ve her iki grup için de son ortak ataya yakın bir akraba olarak konumunu gösterir.

<i>Hollanda luceria</i>

Hollanda, Moğolistan'daki Barun Goyot Oluşumu'nda bulunan fosillerden bilinen küçük kara kuşlarının bir cinsidir. Canlının kalıntıları Khermeen Tsav'da bulundu; bu kalıntılar, yaklaşık 75 milyon yıl önceye Kretase dönemine tarihlenir. Sadece parçalı arka uzuvlarından bilinen Hollanda, ayak parmaklarının alışılmadık bir konfigürasyonuna sahip uzun bacaklara sahiptir. Bunlar, muhtemelen modern Koşar Guguklar'a benzeyen, hızlı koşan bir kara kuşu olduğuna işaret ediyor. Bu hayvanın akrabalık ilişkileri belirsizdir. Bazı araştırmalar, Ichthyornis gibi kuşlarla ilişkili olan Ornithurae'nin bir üyesi olan nispeten gelişmiş bir kuş olduğunu bulmuştur. Diğer çalışmalar onu ilkel Songlingornithidae familyasının bir üyesi olarak değerlendirdi. Daha kapsamlı bir çalışma, onu bir enantiornithean olarak buldu.

<i>Protopteryx</i>

Protopteryx, soyu tükenmiş bir avialan cinsidir ve Kretase döneminin en temel enantiornitheanınıdır. Tip türü, P. fengningensis'tir. İlk olarak 131 milyon yıl önce Çin'in kuzeyindeki Hebei Eyaletindeki Yixian Oluşumu'nun Sichakou Üyesi veya Huajiying Formasyonu'nda keşfedilmiştir. Protopteryx, Daibeigou Oluşumu'nda da bulunmuştur. Protopteryx adı "ilkel tüy" anlamına gelir: "proto-" "ilk" anlamına gelir ve "-pteryx" "tüy" veya "kanat" anlamına gelir. Adı, Protopteryx tüylerinin, tüy ve rami içermeyen iki uzun kuyruk tüyü gibi modern kuşlarınkinden daha ilkel olması gerçeğinden gelmektedir.

<i>Beishanlong</i>

Beishanlong, Çin'in Erken Kretase döneminden dev bir ornithomimosaurian teropod dinozor cinsidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.