İçeriğe atla

Galip Akay

Prof. Dr. Galip Akay

Galip Akay, (d. 1945, Şarkışla, Sivas) Türk asıllı İngiliz vatandaşı kimya mühendisi, akademisyen, mucit. İngiltere'deki Crandfield, Nothingham, Newcastle ve Sydmouth üniversitelerinde görev yaptı. Akay Katalizörü[1] ve İşlem Yoğunlaştırma (Process Intensification) teknolojisi alanındaki çalışmalarıyla 1998-2017 yılları arasında 20 buluşa, 300'e yakın makaleye imza attı. Buluşları ABD Patent ve Marka Ofisi'nce onanıp koruma altına alındı.[2]

Hayatı

Sivas'ın Şarkışla İlçesi'ne bağlı Sevran köyünden altı çocuklu bir demiryolu işçisinin oğludur. Sivas'taki Kongre Lisesi'nden mezun oldu. 17 yaşında ODTÜ'nün Fizik Mühendisliği bölümünü kazandı. Kızılay'ın bursuyla eğitimine başladı. Milli Eğitim Bakanlığı'nın sınavını kazanıp, Ereğli Demir Çelik İşletmeleri'nin bursuyla İngiltere'de kimya öğrenimine gönderildi.

Londra Üniversitesi'nde hazırlık öğrenimi gördükten sonra Manchester Üniversitesi'nde lisans ve lisansüstü eğitimini tamamladı. Üniversitenin yönlendirmesiyle matematik alanında doktora yaptı. Bu sürede asistan olarak çalıştı.

1972'de askerlik görevi için Türkiye'ye döndü. 1974'te ODTÜ Kimya Mühendisliği Fakültesi'nde doçent olarak çalışmaya başladı. Tüm Öğretim Elemanları Derneği (TÜMOD 22 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) Genelsekreterliği yaptı. 12 Eylül 1980 Darbesi sonrası İngiltere'ye yerleşti. Üç yıl Crandfield Üniversitesi'nde çalıştı. Unilever firmasının Liverpool yakınlarındaki Port Sunlight Araştırma-Geliştirme Laboratuvarı'nda 10 yıl görev yaptı. 2000 – 2015 yılları arasında Newcastle Üniversitesi'nde ders verdi, araştırma yaptı.[3]

2015'te davet üzerine Türkiye'ye gelip Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı, Karadeniz İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi'nde (KİTAM) görev aldı.[4] Üniversitenin rektörünün değişmesi ve kurduğu birimin işlevini yitirmesi üzerine İngiltere'ye döndü. 2019 sonrasında katalizör, enerji, tarım, gübre konularındaki araştırmalarını misafir profesör statüsüyle çalıştığı ABD'deki Cleveland Case Western Reserve Üniversitesi'nde sürdürdü.[5]

Buluşları

Unilever firmasının ARGE bölümünde çalıştığı dönemde kimyasal üretimde donanım ölçeğini, enerji tüketimini, maliyetleri azaltan, üretim hızını ve miktarını artıran İşlem Yoğunlaştırma teknolojisi alanında çalıştı. Yeni geliştirilen Polymer maddesinin nükleer enerji üretimi, tarım, tıp gibi farklı alanlarda kullanımını araştırdı.

Firma politikası doğrultusunda yönlendirilmeden özgür araştırma yapmak arzusuyla tekrar üniversiteye döndü.

1998'de Newcastle Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü başkanlığını üstlendi. Bu dönemde, endüstriyel üretimde küresel iklim değişikliğine sebep olan çıktıları azaltacak teknolojiler geliştirmeye yöneldi.

Tarımsal üretimde kullanılmak üzere geliştirdiği SRS aktif maddesi, bitki köklerini kaplayan, ağırlığının 30 katı su tutan, su tüketimini yüzde 50-70 arasında azaltan, mineralleri çeken yapısıyla verimliliği yüzde 50 ila 300 arasında artırmayı başardı.[6]

SRS'nin tıp alanındaki uygulaması, kemik kaybı vakalarında, yapay kemik dolgusu alternatif maddesi olarak kullanım imkanı sağladı.

Uranyum zenginleştiren British Nuclear Fuels firmasınca kullanılmaya başlayan SRS, üretim sürecindeki tıkanmaları engelleyip, atık maddelerin toplanıp depolanması açısından fayda sağladı.

İşlem Yoğunlaştırma teknolojisiyle çalışıp çöpten enerji üreten ilk tesisi 2006'da İstanbul Kemerburgaz'da kurdu. 2018'de Ondokuz Mayıs Üniversitesi KİTAM bünyesinde, özel sektörün desteğiyle işlem yoğunlaştırma teknolojisini farklı alanlara uygulayacak dört pilot ünite kurmak üzere harekete geçti. Bu kapsamda kimyasal işlemleri hızlandıran katalizör, tarım üretimine yönelik kök süngeri, gübre ve yakıt üretimine yönelik amonyak, tepkime kabı tesisleri projeleri hazırlandı.[3]

Deniz suyuyla sıcak, kurak, verimsiz alanlarda tarım konusundaki araştırmalarının ilk sonuçlarını 2016'da İtalya'da yayımladı.[7] 2020 sonrasında ABD, Avrupa, Avustralya'dan üç üniversiteden araştırmacılarla, entegre edilmiş gıda, enerji, su üretim teknolojilerinin hayata geçirilebilmesi amacıyla çalışmalarını sürdürüyor.

Patent tartışmaları

Galip Akay, fosil yakıt tüketiminin ve atmosfere salınan gazların azaltılması alanındaki çalışmaları sürecinde, 2010 yılından sonra bir dizi yeni buluşa imza attı. Petrol kuyularında yakılan atık gazı sıvılaştıracak küçük üniteler geliştirdi. 2012 yılında Umman Hükûmeti'nin başvurusu üzerine Newcastle Üniversitesi'ni temsilen Umman'a gitti. Bir kısmının henüz patenti alınmamış buluşlarının endüstriye uyarlanması konusunda çalışmalar yaptı. Bir süre sonra üniversite yönetiminin buluşlarının Umman'da kullanılması konusunda isteksiz davranması üzerine tepki gösterdi. Üniversite yönetimine mobing, ayrımcılık ve ardından iş aktinin haksız feshi davası açtı. 2015'te, Newcastle Üniversitesi uzlaşmaya giderek 65 bin sterlin tazminat ödemeyi kabul etti.[8]

Akay, bu süreçte, görev yaptığı dönemdeki buluşlarının İngiltere'de üniversitenin döner sermaye şirketi adına tescillenmesinin de adaletsiz olduğunu gündeme getirdi.

2016'da Newcastle Üniversitesi, kadrolu personel olarak çalıştığı dönemde yaptığı bazı buluşların şahsına değil, kuruma ait olduğu iddiasıyla İngiliz Telif Hakları Ofisi'ne başvurdu. Üç buluşun patent hakkı üniversiteye geçti.[9]

Kaynakça

  1. ^ Kui Zhang, Guangru Zhang, Xiaoteng Liu, Anh N. Phan, Kun Luo, Galip Akay (19 Aralık 2019). "A study on CO2 decomposition to CO and O2 by the combination of catalysis and dielectric-barrier discharges at low temperatures and ambient pressure (Industrial & Engineering Chemistry Research". Akademik makale. Newcastle Norhumbria Üniversitesi. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  2. ^ "Patents by Inventor Galip Akay". web sitesi. Justia Patents. 11 Temmuz 2022. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  3. ^ a b "İnsan Öyküleri / Prof. Dr. Galip Akay". TV programı. Haberaks TV. 5 Temmuz 2018. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  4. ^ "Prof. Dr. Akay: "Türkiye'nin enerji ihtiyacının yüzde 30'u atıktan karşılanabilir"". haber. Milliyet gazetesi. 7 Ocak 2016. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  5. ^ Galip Akay (27 Ocak 2020). "Plasma Generating—Chemical Looping Catalyst Synthesis by Microwave Plasma Shock for Nitrogen Fixation from Air and Hydrogen Production from Water for Agriculture and Energy Technologies in Global Warming Prevention". Makale. Catalysts. 19 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  6. ^ Doğan, Haber Ajansı (7 Ocak 2016). "Daha az su ve gübre ile daha çok ürün yetiştirilecek". Haber. Sözcü gazetesi. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  7. ^ Necla Barlık, Bülent Keskinler, M. Muhtar Kocakerim, Galip Akay (6 Mart 2016). "Functionalized PolyHIPE polymer monoliths as an anion-exchange media for removal of nitrate ions from aqueous solutions" (PDF). Makale. Desalination and Water Treatment. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2022. 
  8. ^ "Professor Galip Akay v Newcastle University". PDF. V / lexJustis Legal Intelligence. 25 Haziran 2020. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  9. ^ "Patent Decision" (PDF). PDF. Intellectual Property Office. 20 Eylül 2016. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çevre mühendisliği</span>

Çevre mühendisliği, doğal kaynakların kullanımı ve insan sağlığına uygun çevre koşullarının yaratılması ile ilgili mühendislik dalıdır. Diğer mühendislik dallarından farklı olarak, doğanın kaynaklarını tüketmeyi değil, doğaya sahip olduklarını geri vermeye çalışan bir mühendislik dalıdır.

Fizik mühendisliğinin konusu, doğadaki maddelerin yapısını ve aralarındaki etkileşimi inceleyen fizik bilimi bulgularının uygulama alanına dönüştürülmesi ile ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Biyogaz</span>

Biyogaz terimi temel olarak organik atıklardan kullanılabilir gaz üretilmesini ifade eder. Diğer bir ifade ile Oksijensiz ortamda mikrobiyolojik floranın etkisi altında organik maddenin karbondioksit ve metan gazına dönüştürülmesidir. Biyogaz elde edinimi temel olarak organik maddelerin ayrıştırılmasına dayandığı için temel madde olarak bitkisel atıklar ya da hayvansal gübreler kullanılabilmektedir. Kullanılan hayvansal gübrelerin biyogaza dönüşüm sırasında fermante olarak daha yarayışlı hale geçmesi sebebiyle dünyada temel materyal olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda tavuk gübrelerinden de oldukça verimli biyogaz üretimi sağlanabilmektedir. Tavuk gübresinin kullanımı tarım için önemlidir. çünkü bu gübre topraklarda verim amaçlı kullanılamaz. Topraklarda tuzluluğa sebep olurlar. Kullanılamayan bu gübre biyogaza dönüştürüldüğünde yarayışlı bir hal almış olur. Günümüzde biyogaz üretimi çok çeşitli çaplarda; tek bir evin ısıtma ve mutfak giderlerini karşılamaktan, jeneratörlerle elektrik üretimine kadar yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü</span> İzmir, Türkiyede bir devlet üniversitesi

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, 1992 yılında İzmir'de kurulan, özellikle teknoloji alanlarında yüksek düzeyde araştırma, eğitim-öğretim, üretim, yayın ve danışmanlık yapan bir devlet üniversitesidir. İYTE'deki tüm bölümlerde eğitim dili %100 İngilizcedir. 2017 yılında ilk defa Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan araştırma üniversiteleri programına dahil olarak Türkiye'deki 10 araştırma üniversitesinden biri olarak belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sakarya Üniversitesi</span> Sakaryada kurulu devlet üniversitesi

Sakarya Üniversitesi, 3 Temmuz 1992 tarihinde 3837 sayılı kanun ile Türkiye'nin Sakarya ilinde kurulmuş bir devlet üniversitesidir. Resmi olarak 1992 tarihi kuruluş tarihi olarak kabul edilse de geleneksel olarak Sakarya Üniversitesinin kuruluş tarihi 1970 yılındaki Sakarya Mühendislik ve Mimarlık Yüksekokulu'nun kuruluş tarihi olan 1970 yılı olarak görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Atom Enerjisi Kurumu</span>

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, 1956 ve 2022 yılları arasında faaliyet gösteren, Türkiye'nin radyasyon ve nükleer enerji politikalarına yön vermek üzere kurulmuş kurumdur.

<span class="mw-page-title-main">Karl Ziegler</span> Nobel Kimya Ödülü sahibi Alman kimyager

Karl Waldemar Ziegler, Alman kimyager. Polimerler üzerindeki geliştirici araştırmalarından ötürü, Giulio Natta ile birlikte, 1963 Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Nobel Komitesi, Ziegler'i "organometalik bileşikler üzerindeki çalışmaları yeni polimerleşme tepkimelerini ortaya çıkardı ve çok kullanışlı yeni endüstriyel süreçlere zemin hazırladı" şeklinde değerlendirmişti.

<span class="mw-page-title-main">Hitit Üniversitesi</span> Çorumda kurulu devlet üniversitesi

Hitit Üniversitesi, 17 Mart 2006 tarihli ve 5467 sayılı yasayla, Çorum'da kurulmuş bir devlet üniversitesi. Kurucu rektörü Prof. Dr. Kadri Yamaç olan üniversitenin şu andaki rektörü Prof. Dr. Ali Osman Öztürk'tür.

<span class="mw-page-title-main">Melvin Calvin</span> Amerikalı biyokimyager (1911 – 1997)

Melvin Calvin, Amerikalı biyokimyacı.

<span class="mw-page-title-main">Bayburt Üniversitesi</span> Bayburtta kurulu devlet üniversitesi

Bayburt Üniversitesi, TBMM'nin çıkardığı kanunla 31 Mayıs 2008 tarih ve 26892 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış kanuna göre Bayburt'ta kurulan Türk devlet üniversitesi.

<span class="mw-page-title-main">Aaron Ciechanover</span>

Aaron Ciechanover, İsrailli biyolog, kimyager ve 2004 Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi.

<span class="mw-page-title-main">Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü</span>

Karlsruhe Teknoloji Enstitüsü (KIT), Almanya'nın en büyük ve en prestijli araştırma ve eğitim kurumlarından birisidir. Bu kurum 1 Ekim 2009'da Karlsruhe Üniversitesi'nin ve Karlsruhe Araştırma Merkezi'nin birleşmesiyle oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Teknik Üniversitesi</span> Bursada kurulu devlet üniversitesi

Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ),, 2010 yılında Bursa'da kurulmuş devlet üniversitesi.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Gedik Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu vakıf üniversitesi

T.C. İstanbul Gedik Üniversitesi, 3 Mart 2010 tarihinde Gedik Eğitim Vakfı çatısında Halil Kaya Gedik tarafından, Türkiye'de sanayi-üniversite işbirliğini güçlendirmek, iş dünyasına nitelikli uzmanlar yetişmesini desteklemek amacıyla İstanbul Gedik Üniversitesi kurulmuştur. İstanbul'da kurulmuş Gedik Meslek Yüksekokulu'nu da içine alan vakıf üniversitesidir. Rektörü Prof. Dr. Ahmet Kesik'tir.

<span class="mw-page-title-main">Richard Heck</span> Amerikalı kimyager (1931 – 2015)

Richard Fred Heck, Amerikan kimyacı. 2010 yılı Nobel Kimya Ödülünü Japon kimyacılar Ei-ichi Negishi ve Suzuki Akira ile paylaşmaya layık görülmüştür. Bu ödülü kazanmasında organik molekül oluşturulmasında paladyumu katalizör olarak kullandığı çalışmalarının etkisi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Biyoenerji</span> Yakın zamanda yaşamış organizmalardan elde edilen enerji

Biyoenerji, biyolojik kaynaklardan elde edilen malzemelerden sağlanan yenilenebilir enerjidir. Biyokütle, güneş ışığını kimyasal enerji şeklinde depolayan herhangi bir organik malzemedir. Yakıt olarak odun, odun atıkları, saman ve diğer mahsul artıkları, gübre, şeker kamışı ve çeşitli tarımsal işlemlerden elde edilen diğer birçok yan ürünü içerebilir.

GO Enerji, 2003 yılında Göktürk Enerji ismi ile güneşten elektrik üretim teknolojileri alanında faaliyet göstermek üzere kurulmuştur. 2009 yılında GO Grup Enerji resmi adı ile şekillenen firma dünya genelinde faaliyet göstermektedir. Elektrik üretimine yönelik güneş enerji sistemleri ve güneş enerji santralleri projelendirerek kurulumlarını gerçekleştirmektedir. Aynı zamanda güneş enerji santralleri için bakım ve işletim hizmetleri de vermektedir.

Enerji sistemleri mühendisliği; enerji üretimi, iletimi ve kullanımı konularında maksimum verim hedefi güden mühendislik branşıdır. Makine, elektrik ve kimya mühendisliği bölümleri ile ortak çalışma alanları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Konya Teknik Üniversitesi</span> Konyada kurulu devlet üniversitesi

Konya Teknik Üniversitesi, yeni adı ile 2018 yılında kurulan Konya ilinin Selçuklu ilçesinde bulunan devlet üniversitesi.

<span class="mw-page-title-main">Kimyasal reaksiyon mühendisliği</span>

Kimyasal reaksiyon mühendisliği, kimya mühendisliği ve endüstriyel kimya alanında kullanılan kimyasal reaktörler ve tepkime kinetiği ile ilgilenen bir uzmanlık alanıdır. Tepkime kinetiği ve reaktör tasarımını birleştiren kimyasal reaksiyon mühendisliği, birçok endüstriyel kimyasalın üretimi için gerekli temel bir unsurdur. Kimyasal reaksiyon mühendisliği disiplininin günlük hayatta pek çok uygulama alanı bulunur. Kimyasal üretimi, ilaç üretimi ve atık arıtımı faaliyetlerinde reaksiyon mühendisliği kullanılır. Enzim kinetiği, farmakokinetik, ısı etkileri, ani reaksiyonlar ve tesis güvenliği gibi konularda da kimyasal reaksiyon mühendisliği disiplininden faydalanılır. Kimyasal reaksiyon mühendisliği ilk kez 1940'lar ve 1950'lerde hızla büyüyen kimya ve petrokimya sanayisinin ihtiyaçlarını karşılamak için ortaya çıkmış ve günümüze kadar plastiklerin, kimyasalların, ilaçların ve diğer pek çok maddenin üretim süreçlerinde kullanılan bir yöntem olmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.