İçeriğe atla

Galce

Galce
Galce: Cymraeg veya y Gymraeg
Ana dili olanlarGaller (çoğunluk), İskoçya, İngiltere, Arjantin, ABD, Avustralya
Konuşan sayısı
Dil ailesi
Hint-Avrupa
Yazı sistemiLatin
Dil kodları
ISO 639-1cy
ISO 639-2cor
ISO 639-3–

Galce, Kelt dillerinin Britonik koluna ait bir dildir.[6] Çoğunlukla Galler'de konuşulur, İngiltere'de de az bir konuşura sahiptir. Tarihsel bağlamda İngilizcede bu dil Kambrian, Kambrik gibi isimlerle bilinir.

2011 Birleşik Krallık nüfus sayımlarına göre %27'si (837 bin) Galler'in dışında ve %73'ü (2,2 milyon) ise Galce bilmeyen 3.100.000 Galler vatandaşı bulunmaktadır. Üç yaş ve üstü Galler vatandaşlarının %19'unun (562 bin) Galce konuşabildiği, %77'sinin ise Galceyi hem konuşup hem okuyup hem de yazabildiği aktarılmaktadır.

Galce, Galler Dil Komisyonu'nun girişimleriyle Galler'de resmî dil olarak kabul edilmiştir.

Galce (Galce: Cymraeg) veya (y Gymraeg), Galce halkına özgü Kelt dil ailesinin bir Brittonik dilidir. Galce Galler'de, İngiltere'de ve Arjantin'deki Chubut eyaletindeki Y Wladfa'da yerel olarak konuşulmaktadır.[7] Galce, tarihsel olarak İngilizcede "British",[8] "Cambrian",[9] "Cambric" ve "Cymric"[10] olarak da bilinir.

2011'deki son nüfus sayımına göre, üç yaş ve üzerindeki Galler nüfusunun 562.016'sı (%19,0) Galce konuşabiliyordu.[11] Aralık 2020'de, Galler nüfusunun üç veya daha fazla yaşındaki %29,1'inin (883.600) Galce konuşabildiği, nüfusun %16,3'ünün (496.300) günlük Galce konuştuğunu bildirdiği rapor edilmiştir.[12]

Welsh Language Measure 2011, Galler'de Galceye resmi statü verdi,[13] bu da onu Birleşik Krallık'ın herhangi bir yerinde yasal olarak resmi olan tek dil haline getirdi ve İngilizce fiili resmi oldu. Hem Galce hem de İngilizce, Senedd'in yasal resmi dilleridir.[14] Galler hükûmeti, 2050 yılına kadar Galce konuşan bir milyona sahip olmayı planlıyor. 1980'den beri, Galce eğitim veren okullara giden çocukların sayısında bir artış ve iki dilli ve iki dilli Gal okullarına gidenlerin sayısında azalma oldu.[15]

Tarihçe

Gal dili İngilizlerin dilinden gelişmiştir.[16] Galli'nin ortaya çıkışı anlık ve açıkça tanımlanabilen bir şey değildi. Bunun yerine, kayma uzun bir süre boyunca meydana geldi, bazı tarihçiler bunun 9. yüzyıla kadar geç olduğunu iddia ettiler, dilbilimci Kenneth H. Jackson tarafından önerilen bir dönüm noktası olan Dyrham Savaşı, askeri bir savaş Batı Saksonlar ve Britanyalılar arasında MS 577'de Güney Batı Britanya'yı Galler ile doğrudan kara temasından ayırdı.[17]

Galler tarihinde sınırları belirsiz dört dönem tanımlanmıştır: İlkel Galce, Eski Galce, Orta Galce ve Modern Galce. Dilin ortaya çıkışından hemen sonraki dönem bazen İlkel Galce olarak adlandırılır,[17] ve ardından Eski Galce dönemi gelir – genellikle 9. yüzyılın başından 12. yüzyıla kadar uzandığı düşünülür.[17] Orta Galler döneminin, Modern Gal döneminin başladığı 14. yüzyıla kadar sürdüğü ve bunun da Erken ve Geç Modern Galce'ye ayrıldığı kabul edilir.

Galce kelimesi, Eski İngilizce Eski İngilizce: wealh, wielisc aracılığıyla, Romalılar tarafından Volcae olarak bilinen Kelt halkının adından türetilen ve Kelt dillerini konuşanlara atıfta bulunan Proto-Germen * Walhaz kelimesinin soyundan gelmektedir. ve daha sonra ayrım gözetmeksizin Batı Roma İmparatorluğu halkına. Eski İngilizcede bu terim, özellikle Britanyalılara ya da bazı bağlamlarda kölelere atıfta bulunarak anlamsal daralmadan geçti.[18] Wēalas'ın çoğul hali, kendi bölgeleri olan Galler adına evrildi.[19] Kıta Avrupası'nda Romanca konuşan çeşitli insanlar için modern isimler (örneğin Valonlar, Valaisanlar, Ulahlar/Wallachians ve Włosi, İtalyanların Lehçe adı) benzer bir etimolojiye sahiptir.[20] Dil için kullanılan Galce terim Cymraeg, "vatandaşlar" veya "hemşehriler" anlamına gelen Brythonic kelimesi combrogi'den gelmektedir.[21]

Galce'nin ortaya çıkışı

Galce, eski Kelt Britonları tarafından konuşulan Kelt dili olan Common Brittonic'ten evrimleşmiştir. Insular Kelt olarak sınıflandırılan İngiliz dili, büyük olasılıkla Bronz Çağı veya Demir Çağı sırasında Britanya'ya geldi ve muhtemelen Firth of Forth'un güneyindeki adanın her yerinde konuşuldu.[22] Erken Orta Çağ boyunca İngiliz dili, artan lehçe farklılaşması nedeniyle parçalanmaya başladı, böylece Galce ve diğer Brittonic dillerine dönüştü. Galcenin ne zaman belirginleştiği belli değil.[17][23][24]

Dilbilimci Kenneth H. Jackson, hece yapısı ve ses düzenindeki evrimin MS 550 civarında tamamlandığını öne sürdü ve o zamandan MS 800'e kadar olan dönemi "İlkel Galce" olarak nitelendirdi.[25] Bu İlkel Galce, hem Galler'de hem de Hen Ogledd'de ("Eski Kuzey") - şu anda kuzey İngiltere ve güney İskoçya'nın Brittonic konuşulan bölgeleri - konuşulmuş olabilir ve bu nedenle Galce'nin yanı sıra Cumbric'in de atası olabilir. Ancak Jackson, o zamana kadar iki çeşidin zaten farklı olduğuna inanıyordu.[17] Cynfeirdd veya "Erken Şairler"e atfedilen en eski Gal şiirinin, genellikle İlkel Gal dönemine ait olduğu kabul edilir. Bununla birlikte, bu şiirin çoğunun sözde Hen Ogledd'de bestelendiği ve orijinal olarak bestelendiği materyalin ve dilin tarihlendirilmesi hakkında daha fazla soru sorulmasına neden oldu.[17] Bu takdir yetkisi, Cumbric'in Hen Ogledd'de kullanılan dil olduğuna yaygın olarak inanılmasından kaynaklanmaktadır. Tywyn'deki 8. yüzyıldan kalma bir yazıt, dilin isimlerin çekimlerinde zaten çekimler bıraktığını gösteriyor.[26]

Orta Galce

  • Galler'deki diller 1750 - 1900
  • 1750
    1750
  • 1800
    1800
  • 1850
    1850
  • 1900
    1900
Key: • Galce   • İkidilli   • İngilizce  

Kaynakça

  1. ^ "Welsh language data from the Annual Population Survey: 2020". gov.wales. 7 Nisan 2021. 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Hywel Jones. "Estimation of the number of Welsh speakers in England" (PDF). calls.ac.uk. 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ Devine, Darren (30 Mart 2013). "Patagonia's Welsh settlement was 'cultural colonialism' says academic". Wales Online. Cardiff: Trinity Mirror. 8 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2017. Now, though 50,000 Patagonians are thought to be of Welsh descent, the number of Welsh speakers is believed to be between only 1,500 and 5,000.The Welsh language is spoken more in north wales 
  4. ^ "Wales and Patagonia". Wales.com – The official gateway to Wales. Welsh Government. 1 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2016. Today the province of Chubut, where most Welsh immigrants settled, has a population of 550,000 people. Of these, some 50,000 can claim Welsh ancestry and 5,000 speak the Welsh language. 
  5. ^ "Population of immigrant mother tongue families, showing main languages comprising each family, Canada, 2011". Statistics Canada. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017. 
  6. ^ Anderson, Stephen R. (2012). Languages : a very short introduction (1. bas.). Oxford, B.K.: Oxford University Press. ISBN 978-0199590599. 
  7. ^ Edwards, Huw. "Why do they speak Welsh in South America?". BBC iWonder. BBC. 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2017. 
  8. ^ Nolan, Edward Henry (1859). Great Britain As It Is. Londra: John Lane & Co. s. 47. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2018. 
  9. ^ Jackson, John (1752). Chronological Antiquities. Volume III. Londra: J Noon. s. 143. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021. 
  10. ^ Walter Thomas, Mrs D; Hughes, Edward (1879), The Cymric Language, Cardiff: D Duncan & Sons 
  11. ^ "COVID-19, the Welsh language and a million speakers". research.senedd.wales (İngilizce). 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021. 
  12. ^ "Welsh language data from the Annual Population Survey: 2020". GOV.WALES (İngilizce). 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021. 
  13. ^ "Welsh Language (Wales) Measure 2011". legislation.gov.uk. The National Archives. 10 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016. The Welsh language has official status in Wales. 
  14. ^ "National Assembly for Wales (Official Languages) Act 2012". www.legislation.gov.uk. The National Archives. 10 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2018. The official languages of the Assembly are English and Welsh. 
  15. ^ "Almost a quarter of children in Wales are taught only in Welsh, as the language experiences a revival". ITV News. 4 Eylül 2017. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2020. 
  16. ^ Charles-Edwards, Thomas M (2013). "2: Britons and their Languages". Wales and the Britons, 350–1064 (1. bas.). Oxford University Press. s. 75. ISBN 978-0-19-821731-2. OCLC 823319671. 
  17. ^ a b c d e f Koch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-CLIO. s. 1757. ISBN 9781851094400. OCLC 266510465. 
  18. ^ Miller, Katherine L. (2014). The Semantic Field of Slavery in Old English: Wealh, Esne, Þræl (PDF) (Doctoral dissertation). University of Leeds. ss. 81–83. 2 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2019. 
  19. ^ John Davies (1994) A History of Wales. Penguin: s. 71; 0-14-014581-8.
  20. ^ "Welsh (adj.)". Online Etymology Dictionary. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2019. As a noun, "the Britons," also "the Welsh language," both from Old English. The word survives in Wales, Cornwall, Walloon, walnut, and in surnames Walsh and Wallace. 
  21. ^ "Welsh: the only Celtic language not classified as "endangered" by UNESCO". UN Regional Information Centre for Western Europe. The United Nations. 5 Şubat 2015. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2019. 
  22. ^ Koch, ss. 291–292.
  23. ^ Janet, Davies (15 Ocak 2014). The Welsh Language: A History. Cardiff: University of Wales Press. ISBN 978-1-78316-019-8. OCLC 878137213. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021. 
  24. ^ Higham, Nicholas (1 Nisan 2014). "T. M. Charles-Edwards. Wales and the Britons, 350–1064". The American Historical Review. 119 (2): 578-579. doi:10.1093/ahr/119.2.578. ISSN 0002-8762. 
  25. ^ Koch, s. 1757.
  26. ^ Jenkins, Simon (2008). Wales: Churches, Houses, Castles. Allen Lane. s. 244. ISBN 9780141024127. OCLC 751732135. 14 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Galler</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

Galler, Büyük Britanya'da Birleşik Krallık'a bağlı dört ülkeden biri. Doğuda İngiltere'nin Cheshire, Shropshire, Herefordshire ve Gloucestershire kontlukları, güneyde Bristol Kanalı, batıda ve kuzeyde İrlanda Denizi ile çevrilidir. 1.680 milden (2.700 km) fazla kıyı şeridine sahip olan Galler, özellikle kuzeyinde büyük ölçüde dağlıktır. Ülkenin en yüksek zirvesi Yr Wyddfa'dır. Ülke kuzey ılıman kuşağında yer alır ve değişken bir deniz iklimine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ludwik Lejzer Zamenhof</span>

Ludwik Lejzer Zamenhof ; 15 Aralık [E.U. 3 Aralık] 1859 – 14 Nisan [E.U. 1 Nisan] 1917), Polonya doğumlu Aşkenazi Yahudisi göz doktoru ve dilbilimciydi. Dünyada en yaygın kullanılan ve yapılandırılmış uluslararası yardımcı dil olan Esperanto'nun yaratıcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Cardiff</span> Gallerin başkenti

Cardiff, Birleşik Krallık'ın dört ana bölgesinden biri olan Galler'in başkenti ve 481,082 kişilik nüfusu ile en büyük şehridir. Yerel dil olan Galce'de Caerdydd şeklinde yazılıp "kardid" olarak okunan Cardiff ayrıca, Galler'in ticari ve kültürel merkezidir. Kurumlar, Galler'e ait ulusal medya, Galler hükûmetinin ülke ve oturacak yerinde en popüler ziyaretçi varış yeridir. Cardiff'e 2006 yılında 11,7 milyon ziyaretçi gelmiştir.

Galliler, Büyük Britanya adasının batısında yer alan Galler bölgesinde yaşayan ve ana dilleri Galce olan Kelt kökenli bir etnik gruptur.

<span class="mw-page-title-main">Hayalet sülük</span>

Hayalet sülük, Galler'de bulunan ve 2006 yılına kadar bilim tarafından bilinmeyen bir sülük türüdür. Hayalet sülüğün gözleri yoktur, rengi saf beyazdır ve yer altında yaşar. Birçok sülüğün aksine, hayalet sülük geceleri avlanan bir etoburdur. Kılıç şeklindeki dişleri yardımıyla geceleri solucanlarla beslenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bangor, Gwynedd</span>

Bangor, Birleşik Krallık'ın Galler ülkesinin kuzeybatısında Gwynedd Kontluğu'nun içinde bulunan ve Katedrali bulunduğu için Orta Çağ'dan beri şehir statüsü bulunan bir yerleşkedir.

<span class="mw-page-title-main">Britonlar</span>

Britonlar, en azından Britanya Demir Çağı'ndan Yüksek Orta Çağ'a kadar Büyük Britanya'da yaşayan yerli Kelt halkını ifade eder. Bu dönemde, Galler, Cornish ve Bretonlar gibi farklı gruplara ayrılmışlardır. Modern Brittonik dillerin atası olan Ortak Brittonik dilini konuşuyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Pontcysyllte Su kemeri</span>

Pontcysyllte Su kemeri, Galler'in kuzey doğu kesiminde bulunan Wrexham vilayetindeki Dee Nehri'nin üzerinden Llangollen Canal'ını taşıyan gezilebilir bir kemerdir.

Ada Kelt dilleri, Britanya Adaları kökenli Kelt dilleridir. Günümüzde kalan tüm Kelt dilleri Ada Kelt dilleri grubundandır. Ada Kelt dilleri Breton ve Gal dilleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Meic Stephens, Galli editör, gazeteci, çevirmen ve şairdir.

<span class="mw-page-title-main">S4C</span>

S4C Birleşik Krallık ve İrlanda boyunca Galler dilinde yayın yapan İngiliz kamu hizmeti televizyon kanalı. Özellikle Galce konuşan bir kitleye hitap eden ilk televizyon kanalı olan S4C, BBC One, ITV ve BBC Two'dan sonra Birleşik Krallık'taki dördüncü en eski televizyon kanalı. 2017-2018 itibarıyla S4C'nin ortalama 131 çalışanı vardı.

Galler kadın millî ragbi birliği takımı ilk olarak 1987'de oynadı. Galler Kadınlar Ragbi Dünya Kupası ve Bayanlar Altı Milletler Şampiyonası'nda oynuyor.

Dôn, Gal efsanesi ve edebiyatında dişi bir ata figürüdür. O tipik olarak, diğerleri arasında Gwydion, Arianrhod ve Gilfaethwy dahil "Dôn Çocukları" olarak bilinen bir grubun annesi olarak verilir. İrlanda mitolojisindeki Danu'yla ilişkili olduğu düşünülür. Bununla birlikte, erken modern çağın tarihçileri genellikle Dôn'u erkek bir figür olarak görüyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">Monmouth'lu Geoffrey</span> St Asaph, Galler piskoposu ve tarihçi (1095-1155)

Monmouth'lu Geoffrey, bir İngiliz din adamı, antropolog ve İngiliz tarihçiliğinin gelişiminde ve Kral Arthur masallarının popülaritesinde rol oynamış önemli figürlerden biriydi. En çok Britanya Krallarının Tarihi isminde, zamanında çok popüler olan, orijinal Latincesinden başka dillere çevrilmiş olan eseriyle tanınır. 16. yüzyıla kadar tarihsel olarak güvenilir kabul edilirken, günümüzde tarihsel olarak güvenilmez kabul edilmektedir.

Cardiff Havalimanı Galler'deki en işlek havalimanıdır. Mart 2013'ten beri Galler Hükûmeti'nin mülkiyetindedir ve ticari bir işletme olarak emsallere uygun bir şekilde faaliyet göstermektedir. 2019 yılında yolcu sayısı 1,66 milyondu ve her yıl artıyor. Adının aksine, Cardiff Havalimanı Cardiff'te değil, Vale of Glamorgan'daki Rhoose köyünün birkaç mil batısında da yer almaktadır.

Geraint (/ˈɡɛraɪnt/), Galler folkloründe ve Kral Arthur efsanesindeki bir karakterdir. Geraint, Büyük Britanya adasının Güney-Batısında 4. yüzyıl sonu - 8. yüzyıl sonu arasındaki küçük Britonik Krallıklardan biri olan Dumnonia'nın kahraman kralıdır. Bazı tarihçiler onun varlığından şüphe etse de, tarihsel Kral Arthur'un saltanatı sırasında veya kısa bir süre önce yaşadığı düşünülebilir. Geraint sözcüğü, Latince "yaşlı adam" anlamında kullanılan Gerontiusdan kaynaklanır.

<span class="mw-page-title-main">Matthew Rhys</span>

Matthew Rhys Evans Galli bir aktör. Aile draması dizisi Brothers & Sisters'ta (2006–2011) Kevin Walker'ı ve The Americans'ta (2013–2018) Philip Jennings'i oynamasıyla tanındı. The Americans'daki performansıyla Primetime Emmy Ödülü aldı ve iki Altın Küre Ödülü'ne aday gösterildi. Perry Mason (2020–2023) dönem dizisinde başrolü oynadığı için Altın Küre ve Emmy adaylıkları aldı.

Hen Wlad Fy Nhadau Galler'in resmi olmayan ulusal marşıdır. Şarkının ilk sözcüklerinden alınan başlık, Galce'de "The Old Land of My Fathers" anlamına gelir ve genellikle İngilizce'de basitçe "Land of My Fathers" olarak çevrilir. Sözler Evan James tarafından yazılmış ve melodisi oğlu James James tarafından bestelenmiştir. En eski yazılı kopya günümüze ulaşmıştır ve Galler Ulusal Kütüphanesi koleksiyonlarının bir parçasıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.