Galapagos kara iguanası

Galapagos kara iguanası
Korunma durumu
Hassas (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Squamata Alt takım: Iguania Familya: Iguanidae Cins: Conolophus Tür: C. subcristatus
İkili adlandırma
Conolophus subcristatus (Gray, 1831)

Galapagos kara iguanası (Conolophus subcristatus), Iguanidae familyasına ait, pullu bir sürüngen türü. Conolophus cinsine mensup üç türden biridir. Öncelikle Fernandina, Isabela, Santa Cruz, North Seymour, Baltra ve South Plaza adaları olmak üzere Galapagos Adalarına özgü endemik canlılardır.

Galapagos kara iguanası bölgedeki çeşitli adalarda farklı morfolojik ve renksel değişiklikler göstermektedir. Conolophus cinsinin kapsadığı üç türden iki tanesi olan C. rosada ve C. pallidus adaların batı bölümünde, son tür ise merkezi kısımlarda yaşamını sürdürmektedir (C. subcristatus). Genel adıyla Conolophus ismi, canlının sırtı boyunca yer alan dikenli tepeleri ifade eden iki Yunanca kelimeden türetilmiştir; dikenli anlamında kullanılan conos (κώνος) ve sorguç veya tüy anlamına gelen lophos (λοφος). Tür adı olan (Subcristatus) ise Latince daha küçük veya az anlamına gelen sub ve "tepeli, ibikli, sorguçlu" anlamlarıa gelen cristatus isminden türetilmiştir. Bu ifade Iguanidae familyasında pek sık görülmediği üzere, sırt boyunca "kısa" olan sorguçları vurgular.

Charles Darwin Galapagos kara iguanalarından "alt kısmı sarımsı-turuncu ve üst kısmı kahverengimsi-kırmızı renkte olan sersem bir görünüme sahip çirkin hayvanlar" olarak bahseder. Yaşadıkları adaya bağlı olarak Galapagos kara iguanaları 1-1,5 metre arası uzunluğa ve 12 kiloya kadar ağırlığa ulaşırlar. Soğukkanlı canlılar olmaları nedeniyle gün içinde volkanik kayalar üzerinde güneşlenerek sıcaklığı emerler ve gece vakti oyuklarında uyurken vücut ısılarını bu şekilde muhafaza etmiş olurlar. Kuşlar ile birlikte simbiyotik bir yaşama sahiptirler; kuşlar iguanalara yapışmış parazit ve keneleri yiyerek beslenirken aynı zamanda iguanalar da üzerindeki zararlılardan arınmaktadır.

Kara iguanaları öncelikli olarak otçullardır ancak bazı bireyleri böcekler, kırkayaklar ve leşleri de tüketme yoluyla beslenmelerini tamamlayarak fırsatçı etçiller olduklarını göstermektedirler. Bunun sebebi tatlı suyun ada üzerinde çok kıt olmasıdır. Galapagos kara iguanası nemliliğinin büyük bir kısmını, beslenmesinin %80'ini oluşturan dikenli armut kaktüsünün (Kaynanadili) meyve, çiçek ve hatta dikenlerinden karşılamaktadır. Yağışlı mevsimler boyunca yerdeki su birikintilerinden ve Portulaca cinsi bitkilerin sarı çiçekleri üzerinde toplanan suları tüketerek tam bir bolluk yaşarlar. Galapagos kara iguanalarının tahmini ömrü 50-60 yıldır.

Galapagos kara iguanaları yetiştikleri adaya bağlı olarak 8-15 yıl içerisinde cinsel açıdan olgun bir hale gelirler. Çiftleşme sezonu adalar arasında farklılık gösterir, çiftleşmeden kısa bir sonra dişi iguana yuva yapmak için kumlu alana göç eder. 45 santimetre derinliğindeki bir oyuk içerisine 2-25 adet arası yumurta bırakır. 90-125 gün aralığındaki bir süreçten sonra yumurtalar çatlamaya başlar ve yavrular dışarı çıkar.

Deniz ve kara iguanalarının yaşam alanlarının çakıştığı South Plaza adasında, bazı zamanlar bu iki farklı türün karşılaşması ve çiftleşmesi, iguanaların kendi türlerine has özelliklerin karışmasına ve ortaya hibrit iguana adı verilen bir türün oluşmasına sebep olur. Bu çiftleşme genellikle erkek deniz iguanası ve dişi kara iguanası arasında gerçekleşme eğilimindedir. Farklı cinslerden farklı türler olmalarına ve uzun ayrılık zamanlarına rağmen yavrular yaşayabilirler ve genellikle kısır olurlar.

Galapagos sınırları içerisinde 5.000 ile 10.000 arası kara iguanasının geçmişte yaşadığı tahmin edilmektedir. Charles Darwin Santiago adasındayken iguana sayısı çok fazlaydı ve o zamanlar henüz King James Island adıyla bilinen ada hakkında Charles düşüncelerini şöyle belirtmişti "...sayıları hakkında bundan daha etkili bir kanıt veremem. Santiago adasından ayrıldığımız dönemlerde çadırımızı kurabilmek için oyuk açılmamamış tek bir alan bulamadığımız anlar olmuştu."

Her nasılsa, 1800'lü yıllarda balina avcıları ve yerleşimciler Galapagos'u ziyeret etmeye başladıklarında yanlarında keçi, domuz, kedi ve köpek gibi hayvanları getirmeye başladılar. Zamanla bu hayvanlar sahiplerinden kaçtılar veya adaya terk edildiler. Bunun neticesinde aç kalan kediler yavru iguanaları, köpekler yetişkin bireyleri avlamaya başladılar. Keçiler ise iguanaların besin olarak tükettiği bütün bitkileri yediler. Günümüzde Santiago adasındaki -zamanında Darwin'in notlarında bahsettiği- bol miktradaki iguanaların ve adada yaşayan diğer bütün hayvanların nesli tükenmiştir.

1990'ların başında Galapagos kara iguanaları, Baltra adasında bu canlıları yeniden üretme kampanyasının bir konusuydu. İddiaya göre 1954 yılında Baltra adasında konuşlu askerler tarafından eğlence amaçlı vurulmaları sonucu bu canlıların sayıları azalmış ve soyları tükenmişti. Her nasılsa 1930'ların başında William Randolph Hearst kara iguanası popülasyonunun bir kısmının yerini Baltra adasından, adanın birkaç yüz metre kuzeyindeki North Seymour adasına, neden o adada iguana bulunmadığını anlayamamasından ötürü ve iguanaları yaymak için taşıyarak değiştirmişti. Hearst'in yerini değiştirdiği iguanalar hayatta kalmayı başardı ve Charles Darwin Araştırma İstasyonu'nda "nesli tükenmekte olan hayvanların korunaklı bölgelerde yetiştirilmesi programı"nda damızlık olarak kullanıldılar ve sonucunda başarıya ulaşılarak Baltra ve diğer yerler için yeniden bu canlıların türetilmesinin önü açılmıştır. Ziyaretçiler bugün sıklıkla Baltra Havaalanı pist yolunun her iki tarafında bu iguanalara rastlamaktadırlar.

• World Conservation Monitoring Centre (1996). Conolophus subcristatus. 2006. IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006. www.iucnredlist.org. Retrieved on 8 September 2007.
• Freda (2006). "Land iguanas". Charles Darwin Research Station Fact Sheet. Charles Darwin Foundation for the Galapagos Islands. Archived from the original on 2007-06-06. Retrieved 2007-10-14.
• Rassmann, Kornelia; Markmann, Melanie; Trillmich, Fritz; Tautz, Diethard (2004), "Tracing the Evolution of the Galapagos Iguanas", Iguanas: Biology and Conservation (California: University of California Press): 71–83, ISBN 978-0-520-23854-1
• Darwin, Charles (1989), The Voyage of the Beagle: Charles Darwin's Journal of Researches, New York: Penguin Classics, p. 401, ISBN 978-0-14-043268-8
• Rogers, Barbara (1990), Galapagos, New York: Mallard Press, p. 51, ISBN 978-0-7924-5192-1
• Rosenthal, Ellen (1997), "Days and nights of the iguana: in the Galapagos, a devoted pair work to save land iguanas", Animals, retrieved 2007-10-16.
• Kricher, John (2006), Galapagos: A Natural History, New Jersey: Princeton University Press, pp. 9,51,91,200, ISBN 978-0-691-12633-3
• Darwin (1839), Narrative of the surveying voyages of His Majesty's Ships Adventure and Beagle between the years 1826 and 1836, describing their examination of the southern shores of South America, and the Beagle's circumnavigation of the globe. Journal and remarks., London: Henry Colburn, p. 488
• Madrigal, Alexis (2009-01-05). "Pink Iguana That Darwin Missed Holds Evolutionary Surprise". Wired Science. Wired. Retrieved 2009-01-06.
• Gentile, Gabriele; Anna Fabiani, Cruz Marquez, Howard L. Snell, Heidi M. Snell, Washington Tapia, and Valerio Sbordonia (2009), "An overlooked pink species of land iguana in the Galapagos", Proceedings of the National Academy of Sciences (National Academy of Sciences) 106 (2): 507, doi:10.1073/pnas.0806339106, PMC 2626733, PMID 19124773.
• İngilizce Wikipedia sürümünün kompozisyon düzeni.

Wikimedia Commons'ta Galapagos kara iguanası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.