İçeriğe atla

Galaktik yaşanabilir bölge

Astrobiyoloji ve gezegensel astrofizikte, galaktik yaşanabilir bölge, galaksinin gelişmesine en elverişli arazi olarak tanımlanır. Daha detaylandırırsak, galaktik yaşamsal bölge kavramı pek çok etken içerir. Metal oranları, süpernova gibi büyük felaketlerin oluşma oranı, gibi pek çok faktör bölgeyi etkiler. Hangi bölgelerin galaksinin gelişimine uygun, çorak gezegenlerin belli bir müddet sonra hayat geliştirmeye olanaklı olacağını hesaplamak için, gelişime ve varoluşa el verişli bir ortam bulunmalıdır. Ağustos 2015'te yayınlanan bir makaleye göre, çok büyük galaksiler belki yaşanabilir gezegenler barındırmak açısından küçük galaksilere nazaran daha yatkın olabilirler. Örneğin Samanyolu Galaksisi. Samanyolu Galaksisinin inanılan galaktik yaşamasal bölge, en dış yarıçapı 10 kiloparsek ve iç yarıçapı galaksi merkezine yakın olan kısımlar arasında kalan arazilerden. Bunlar uç sınırlardır.  

Ancak galaktik yaşamsal bölge teorisi, bir bölgeyi yaşama uygun yapan "vaz geçilmez" faktörlerin hepsi doğru bir şekilde ölçülemeyeceği için, çok fazla eleştirilmiştir. Hatta, yıldızların kendi galaktik merkezleri etrafındaki yörüngelerini ciddi şekillerde değiştirebileceği bilgisayar simülasyonları kullanılarak iddia edildi. Bu nedenle, en azından galaksinin bazı alanları diğerlerinden daha fazla yaşama elverişli olmalıydı.

Arka plan

Yaşamsal Bölge fikri ilk olarak 1953'te Hubertus Strınghold ve Harlow Shapley tarafından, 1959'd da Su-Shu Huang tarafından, gezegenin yıldızı etrafında, yüzeyinde sıvı su bulundurabildiği bölge olarak tanımlanmıştı. 1970'lerde, gezegen bilim adamları ve astrobiyologlar hayatın varlığına neden olan etkenler hakkında düşünmeye başladılar. Hatta uygun yakınlıktaki bir süpernova belli bir anda hayatı destekleyecek bir rol üstlenebilirdi.1981'de Jim Clarke, dünyadan olmayan bazı medeniyetlerin Samanyolu galaksisinde bulunmamasının galaksinin aktif nükleusu tarafından Seyfert ile açıklanabileceğini söyledi. Dünya ise, bu radyasyondan arındırılmış bir alanda bulunuyordu. Aynı yıl, Wallace Hampton Tucker, galaktik yaşanabilirliği daha genel bir anlamda analizledi. Ancak daha sonra çalışması kendi önerileriyle çelişti.

Modern galaktik yaşanabilir bölge anlayışı 1986 da ilk kez L.S. Marochnik and L.M. Mukhin tarafından tanıtıldı ve bu bölgeyi akıllı yaşam formlarının yetişebileceği arazi olarak tanımladılar. Donald Brownlee ve paleontolog Peter Ward bu konsepti, kompelks bir yaşamın oluşmasına izin veren arazi diyerek biraz daha geliştirdiler. Bu fikri de Rare Earth: Why Complex Life is Uncommon in the Universe isimli 2000 basımlı kitaplarında duyurdular. Bu kitapta, yazarlar galaktik yaşamsal bölge kavramını diğer faktörlerle de beraber, zeki yaşam formları evrenin her yerinde yaygın olarak bulunan bir şey olmadığı için, reddettiler.

Galaktik yaşamsal bölge fikri, 2001 yılında Ward ve Brownlee tarafından yayımlanan bir kâğıtta biraz daha geliştirildi. Bu çalışmaya Washington Üniversitesi'nden Guillermo Gonzalez de katılmıştır. Bu kâğıtta, üç isim bu bölgelerin galaktik çukur adı verilen ve yaşanabilir gezegenler yaratmak için gerekli olan ağır elementlerden yoksun bir bölge olacağını söylediler. Dolayısı ile, yaşam elde edebilmek için en son radde, bu çukurlar olacaktır. Galaktik merkeze yok yakın olmaksa, pek çok etkili süpernovaya ve diğer enerjik kozmolojik olaylara çok yakın kalınacağından mümkün olmayacaktı Bu nedenle yazarlar, galaktik yaşanabilir bölge için daha içte yer alan bir şey tasarladılar, galaktik tümseğin hemen dışı.

Daha güncel olarak 2013'te, evrendeki yaşamın hayat kimyasallarından çok daha öteye gidiyor olabilme ihtimali yani yaklaşık Büyük Patlama'dan hemen sonraya, 13.8 Bilyon yıl önce, yaşam evrenin yaklaşık 10-17 milyon yıl öncesine dayanıyordu. Panspermia hipotezine göre, mikroskobik boyutlardaki yaşam, meteorların, astroidlerin ve diğer küçük Güneş Sistemi parçacıklarından evrende olma ihtimali olanlarla ortaya çıkmıştır. Mamafih, dünya evrede yaşam barındırdığını bildiğimiz tek gezegen.

Varsayımlar

Galaksideki bir yeri, galaktik yaşanabilir bölge olarak tanımlayabilmek için, pek çok farklı faktör hesaba katılmalıdır. Bu faktörler yıldızların dağılışı, galaktik nükleusun varlığı ya da yokluğu, var olacak bir süpernova patlamasının hayatın varlığını tehdit edip etmediği, bu bölgenin metal yoğunluğu gibi pek çok farklı parametredir. Bu faktörler değerlendirilmeden, bir galaksi düzgün ve kalıcı bir yaşam yaratamaz.

Kimyasal Evrim

Hayatın var olması için gereken en temel ihtiyaçlardan bir tanesi de bu yıldızın, gezegen olmaya yetecek kadar bir kütle üretebilmesidir. Demir, magnezyum, titanyum, karbon, oksijen, silikon ve diğer elementler gibi pek çok elemen, yaşamsal bir gezegende bulunmalıdır ve bu elementlerin bulunma yoğunlukları ve yüzdeleri de galaksi boyunca değişecektir.

En önemli elemen oranlarından biri demir ve hidrojen arasında olandır. Bu oran, galaksinin yaşamsal bir gezegen yaratma eğilimini belirler. Galaktik merkeze en yakın olan nokta olan galaktik tümsek, -0.2 civarı bir oranlanmaya sahiptir.

Değişik kalıcı elemenlerin oranlarına ek olarak bir de radyonükleuslu tanecikler olan 40K, 235U, 238U, and 232Thda miktarları önemlidir. Bu elemenler gezegenin iç ısının sağlanmasında ve yaşamı destekleyen tektonik ve volkanik hareketlerin oluşmasında rol alan elementlerdi. Uranyum Hidrojen oranı ve Th/H oranları demir ve hidrojen oranına bağlıdır. Fakat,40K miktarı herhangi bir veri varlığı bile bulunamaz.

Hatta bir gezegen iç ısısını sağlamak için yeterinde radyoizotopa sahip olsa bile, bazı prebiyotik moleküllerin varlığına, yaşamı sağlamak için hala ihtiyaç duyar. Bu nedenle, bu moleküllerin galaksideki dağılımı oldukça önemlidir ve galaktik yaşamsal bölgenin yerinin belirlenmesinde büyük rol oynar. 2008'de Samantha Blair ve meslektaşları tarafından yapılan bir araştırmada formaldehit ve karbonmonoksit yayılımının, Samanyolu'nda dağılmış devasa molekül bulutlarından kaynaklandığını ve bunun galaktik bölgenin sınırlarını belirleyeceğini ileri sürmüştür. Fakat bu tamamlanamamıştır.

Yüksek metallik yaşanabilir gezegenler yaratılması için yararlı olurken, fazlası yaşam için risk oluşturabilir. Fazla metallik verilmiş bir sistem içerisinde dev gazlara (ki bu gazlar Jüpiter'deki gibi bir anda ısının yükselmesine neden olabilir) ve hatta yaşamsal bölgede yer alan diğer gezegenleri dahi etkileyebilir. Bu nedenle Goldilock Prensibi metalliği olabildiğince uygun tutmayı uygular. Düşük metalli sistemler, çorak gezegenlere sahip olabilirler ve çok yüksek metalli sistemler de, pek çok gaz devinin gelişmesine neden olabilir. İki durumda da, sistemin ve gezegenlerin dengesi bozulacaktır.

Afetler

Galaksi de ne kadar iyi konumlanılmışsa, yaşam oluşturmak için gerekli kimyasal avantajlar o kadar kolay yaratılır. Bir yıldız aynı zamanda meydana gelen büyük miktarlardaki kozmik afetlerden de korunabilmelidir. Örneğin yakın bir süpernova, gezegenin üzerindeki yaşamı bitirme kapasitesine sahiptir. Artan frekanslarda, mesela felaketlerde, bu tarz olaylar, galaksiyi bilyonlarca yıl boyunca sterilize edebilecek kapasiteye sahip olabilir. Örneğin galaktik çukur, bir yıldız bozunumundan kaynaklı bir ilk dalgaya maruz kalırsa, bu alan için tekrar gelişmeye başlamak yaklaşık 5 bilyon yıl kadar bir zaman alacaktır.

Süpernovalara ek olarak, gamma ışınları ciddi miktarlarda radyasyon salar. Pek çok farklı olay, galaksideki yaşamı etkileme ihtimaline sahiptir. Bu, bu tarz önerilerin kuyruklu yıldızlardan, soğuk objelere ve hatta kara maddeye kadar pek çok şeyi barındırması anlamına geliyor. Bunlar, organizmalardan geçiyor ve genetik mutasyonlara neden oluyor. Fakat, bu tarz olayların etkilerinin niceliğini belirlemek zor olabilir.

Galaktik Morfoloji

Pek çok morfolojik özellik, galaksilerin yaşamsal potensiyellerini etkileyebilir. Örneğin spiral arm'lar, yıldız bozunumunun lokasyonudur. Ancak bunlar yüksek sayıda dev gaz bulutları içerebilirler. Bu yoğunluktan, heyelan gibi kuytuklu yıldız ve astroid parçalarını, herhangi bir gezegene doğru fırlatabilirler. Ek olarak, yıldızların yüksek yoğunluğu ve yüksek ölçekli yıldız formasyonlarının sayısı, herhangi bir yıldızı ufak deformasyonlandan, süpernovaya kadar götürecek etkiler yaratabilir. Bu da yaşamsal olasılığın düşmesine neden olur. Bu etkileri göz önüne alarak, Güneş'in avantajlı bir şekilde galaksiye yerleşmiş olduğunu söyleyebiliriz çünkü spiral arm'ın dışında olmasının yanı sıra, spiral arm kesişimini engelleyen yörüngesi bile maksimum aralıkta.

Spiral arm'lar aynı zamanda, iklimsel değişiklik yaratma potansiyeline de sahiptirler. Galaktik spiral arm'lardan geçen molekül bulutlarının yoğunluğu, yıldızsal rüzgarlar hidrojen katmanını, yörüngede dolanan gezegenin üstüne katmanlayabilir ve bu atmosferin bir Dünya Kartopu Senaryosuna dönüşmesine neden olur.

Bir galaktik bar da, galaktik yaşanabilir bölgenin boyutunu belirlemekte etkilidir. Galaktik barların zaman içinde büyüdüğü düşünülüyordu. En sonunda ise galaksi ve yıldızlarla beraber dönecek yarıçapa ulaşıyordu. Güneş gibi yüksek metal, yıldızlar, düşük metalli galaktik çukur ve yüksek radyasyonlu galaktik merkez arasındaki kısımda yer alırlar. Bu tarz bir konumlanma da, galaksinin yaşanabilir bölge tanımını etkilemektedir. Bu nedenle, galaktik yaşamsal bölge gibi kesin bir tanımlamanın yapılmasının imkânsız olabileceği düşünülmektedir.

Sınırlar

2001'de Gonzalez, Brownlee ve Ward tarafından yayınlanan kâğıt da dahil olmak üzere galaktik yaşamsal bölge hakkında yapılan ilk araştırmalarda, özel bir sınır belirtilmemiştir.Sadece metal yoğunluğu, radyasyona maruz kalma oranı ve galaksiye daha fazla kolaylık sağlayacak alanlar değerlendirilmiştir. Fakat, 2004'teki araştırmalara dahil son inceleme, Lineweaver ve meslektaşları tarafından yapıldı ve Samanyolu galaksisinin sınırlarının galaktik merkezden 4 kpc'den 10'kpcye kadar olduğunu söylediler.

Lineweaver aynı zamanda, galaktik yaşamsal bölgenin zamanla evrimleştiğini buldu. Örneğin, galaktik tümseğe yakı bir yıldızın belli bir zaman sonra yaşanabilir gezegenlere sahip olabileceğini keşfetti. Bu zamandan önce ise galaktik tümsek gezegenler, bu ihtimali ortadan kaldıracak süpernovalardan korunmuş olacaktı. Süpernova tehdidi bittikten sonra, yükselen metallik, bu yıldızın dev gezegenlere ev sahipliği yapacağı ve hemen ardından bu yıldızın yaşamsal bölgesinde pek çok gezegenin oluşabileceği bir potansiyele sahip olacak.  2005'te Washington Üniversitesi'nde yapılan simülasyonlar, Jupiter'in durumu da dikkate alındığında, çorak gezegenlerin uzun bir süre o halde kalabildiklerini gösterdi.

Milan Ćirković ve meslektaşları tarafından 2006'da yapılan bir araştırma, zaman tabanlı galaktik yaşanabilir bölge fikrinde farkındalık yarattı çünkü galaktik evrimin bir parçası olarak pek çok felaket derecesindeki afetler (süpernovalar gibi) meydana geliyordu. Bu araştırma, bazen yaşam barındırabilecek gezegenlerin belli ir zaman diliminde, diğer zaman dilimlerinden yaşam barındırma ihtimali açısından daha şanslı olduğunu gösteriyordu. Monte Carlo simülasyonu ve Samanyolu'nun oyuncak bir modelinden gelen sonuçlara dayanarak, takım yaşanabilir gezegen sayısında zamanla artış olması gerektiği yönünde bir eğilim buldular. Her ne kadar doğrusal olarak ilerlemese de.

Sonradan gelen çalışmalar, eski galaktik yaşamsal bölge konseptine farklı bir bakış açısı getirdi. 2008'de, Nikos Prantzos, bir gezegenin süpernovadan kaçabilmesi için galaktik merkezden en fazla 10 kpc olması gerekiyordu ve bu yaşanabilir gezegenlerin, galaksilerindeki yıldız yoğunluğunun dağılımına göre bulunabileceğini gösteriyordu. Çalışma, 2011 yılında Michael Gowanlock tarafından yayımlanan bir kâğıtla desteklendi. Michael, aynı zamanda süpernovların frekansını, hayatta kalmış gezegenlerin galaktik merkezden olan uzaklıklarının zamana bağlı eşitliği ile hesaplamış ve keşfedilmiş gezegenlerin %0,3 ünün kompleks yaşam ya da %1,2'sinin, kompleks yaşam barındırmaya uygun olması gerektiğini belirtmiştir.

Kaynakça

  1. ^ Choi, Charles Q. (21 August 2015). "Giant Galaxies May Be Better Cradles for Habitable Planets". Space.com. Retrieved 24 August 2015 .
  2. ^ Gowanlock, M. G.; Patton, D. R.; McConnell, S. M. (2011). "A Model of Habitability Within the Milky Way Galaxy". Astrobiology 11 (9): 855–873.
  1. ^ Prantzos, Nikos (2006). "On the "Galactic Habitable Zone"". Space Science Reviews 135: 313–322. arXiv:astro-ph/0612316. Bibcode:2008SSRv..135..313P. doi:10.1007/s11214-007-9236-9

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Galaksi</span> kütle çekimiyle bir arada duran yıldız ve gök cismi öbeği

Galaksi veya gök ada, kütle çekimi kuvvetiyle birbirine bağlı yıldızlar, yıldızlararası gaz, toz ve plazmanın meydana getirdiği yıldızlararası madde ve şimdilik pek anlaşılamamış karanlık maddeden oluşan maddesel bir sistemdir. Tipik galaksiler 10 milyon ile bir trilyon arasındaki miktarlarda yıldız içerirler ve bir galaksinin içerdiği yıldızların hepsi o galaksinin kütle merkezini eksen alan yörüngelerde döner. Galaksiler uzayda tek yönlü hareket ederler, galaksilerin yörüngeleri yoktur. Galaksiler çeşitli çoklu yıldız sistemlerini, yıldız kümelerini ve çeşitli nebulaları da içerebilirler. Çevresinde gezegenler ve asteroitler gibi çeşitli kozmik cisimler dönen Güneş, Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızlardan yalnızca biridir.

<span class="mw-page-title-main">Drake denklemi</span>

Drake denklemi, dünya dışı yaşam arayışında önemli bir denklemdir.

<span class="mw-page-title-main">Süpernova</span> Büyük Yıldızların Ölümü

Süpernova, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması durumuna verilen addır. Bir süpernovanın parlaklığı Güneş'in parlaklığının yüz milyon katına varabilir.

<span class="mw-page-title-main">Edwin Hubble</span> Amerikalı gökbilimci (1889 – 1953)

Edwin Powell Hubble, Amerikalı astronom.

<span class="mw-page-title-main">Yıldız kümesi</span> Kütle çekimi altında birbirlerine bağlı yıldızlar topluluğu

Yıldız kümeleri veya yıldız bulutları, öz kütleçekimiyle bir arada tutulan büyük yıldız gruplarıdır. İki ana yıldız kümesi türü belirlenmiştir: Küresel kümeler, kütleçekimsel olarak bağlı on bin ila milyonlarca yaşlı yıldızın oluşturduğu sıkı gruplardır, açık kümeler ise genellikle birkaç yüzden az üye içeren, daha gevşek kümelenmiş ve çoğunlukla çok genç yıldızların oluşturduğu gruplardır. Açık kümeler, gökada içinde hareket ederken dev moleküler bulutların çekim etkisiyle zamanla dağılır, fakat küme üyeleri artık çekimsel olarak bağlı olmasalar da uzayda genel olarak aynı yönde hareket etmeye devam ederler; bunlara yıldız topluluğu, bazen de hareketli grup denir.

<span class="mw-page-title-main">Yıldızlar öbeği</span> Gökadamızda gözlemlenen yıldızlar öbek I ve öbek II adında iki tür olarak sınıflandırılmaktadırlar

Yıldızlar öbeği veya yıldız popülasyonları, 1944 yılında Walter Baade tarafından Samanyolu Galaksisinde yer alan yıldızların gruplandırılmasıdır. Baade, söz konusu çalışmasının özet bölümünde, bu sınıflandırmanın esas itibarıyla Jan Oort tarafından 1926 yılında yapılan sınıflamaya dayandığını kabul etmektedir.

Fermi paradoksu, dünya dışı uygarlıkların var olma olasılığının gayet yüksek olduğuna dair tahminlerin varlığı ile bunu doğrulayacak herhangi bir kanıtın ya da temasın yokluğu arasındaki çelişkiyi ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Ötegezegen</span> Güneş Sistemi dışındaki gezegenler.

Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.

Bu madde, Yıldız Geçidi evrenindeki yıldız gemilerini içeren bir listedir.

Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması ya da SDSS, New Mexico Apache Point Gözlemevi, Amerika Birleşik Devletleri’nde, 2,5 metre, geniş açılı optik teleskop kullanılarak yapılan çok filtreli görüntüleme ve spektroskopik kızıla kayma araştırmasıdır. Proje adını projeye önemli bir bağış yapan Alfred P. Sloan Kuruluşu’ndan almıştır. 2000 yılında başlayan veri toplama sürecinde nihai görüntüleme verileri 500 milyon civarında cismin fotometrik gözlemi ve 1 milyondan fazla cismin spektrumu ile gökyüzünün %35’ten fazlasını kapsamaktadır. Asıl örnek gezegenin z=0,1’in orta redshift’ine sahiptir; parlak kırmızı galaksiler için z=0,7 olduğu sürece redshift vardır ve z=5 olduğu sürece kuasarlar da vardır; ve z=6’nın ilerisindeki redshiftlerdeki kuasarları gözlemlemek için görüntüleme anketlerde katıldılar. Ocak 2011’de yayınlanan 8. veri sürümü (DR8) SDSS görüntüleme kamerasıyla yapılan gökyüzünün 14.555 kare derecesini kapsayan bütün fotometrik gözlemleri içermektedir. 31 Temmuz 2012 tarihinde yayınlanan 9. veri sürümü Baryon Salınım Spektroskopik Araştırması’ndan (BOSS) gelen 800.000 den fazla yeni spektrum içeren ilk sonuçları kapsamaktadır. Bunların içinde 500.000'den fazla spektrum evrende 7 milyar yıl önce var olan nesnelere aittir. 31 Temmuz 2013 tarihinde halka açıklanan 10. veri sürümü (DR10) önceki sürümlerde yayınlanan tüm verileri ve APO Galaktik Evrim Deneyi (APOGEE) spektrografından gelen, Samanyolu Galaksisi’nin yıldızlarının 57.000'den fazla yüksek çözünürlüklü (kızılötesi) spektrumunu içeren verileri kapsamaktadır. Ayrıca DR10 verileri uzak evrendeki galaksilerin ve kuasarların 670.000'den fazla yeni BOSS spektrumunu içermektedir.

Başlangıç kara delikleri, büyük bir yıldızın kütle çekimsel çöküşünden oluşan kara delikler değil; evrenin başlangıçtaki genişlemesi esnasında aşırı yoğun bir maddeden oluşmuş olan varsayımsal kara deliklerdir. Büyük Patlama Modeli'ne göre, Büyük Patlamanın ilk anlarında basınç ve sıcaklık aşırı derece yüksekti. Bu şartlar altında, maddenin yoğunluğundaki küçük dalgalanmalar yerel bölgelerde kara delik yaratacak kadar yoğunlaşmıştır. Buna rağmen,yoğunluğu fazla olan bölgeler evrenin genişlemesi nedeniyle kolayca dağılmış ve başlangıçtan beri var olan kara deliklerin durumlarını şu anda da devem ettirmelerine neden olmuş olurlardı. Başlangıç kara deliklerinin kütle oranlarının 1014 kg ile 1023 kg arasında değiştiği ve karanlık madde olabilecekleri iddia edilmiştir. Bu ihtimal küçük kütlelerin de karanlık madde olabilme ya da karanlık madde gibi davranabilme ihtimalinin olduğu düşüncesini doğurmuştur. Bu düşünce, kara deliklerin kütlelerinin hemen hemen küçük gezegenlerin kütleleri büyüklüğünde olacağından bizim dönemimize kadar varlıklarını sürdüremediklerini ve kütle çekimsel mercek gözlemleri içinde çok büyük olduklarını söyler.

<span class="mw-page-title-main">Açık yıldız kümesi</span>

Açık yıldız kümeleri, birkaç bin yıldızdan oluşan bir yıldız grubudur. Açık yıldız kümesini oluşturan yıldızlar aynı dev moleküler buluttan oluşmuşlardır ve yaklaşık olarak aynı yaştadırlar. Açık yıldız kümesi galaktik küme olarak da bilinir. Samanyolu Galaksisi'nde 1100'den fazla açık yıldız kümesi keşfedilmiştir ve daha fazla olduğu düşünülmektedir. Açık yıldız kümeleri karşılıklı yerçekimi etkisiyle birbirlerine gevşek bir biçimde bağlıdırlar. Açık yıldız kümeleri diğer kümelerle ve gaz bulutlarıyla yakın temaslarda bulunarak bozulmuş hale gelirler. Bu bozulmalar hem galaksinin ana bölümüne doğru yer değiştirmelere hem de küme elemanlarının yakın temasların içine doğru kaybıyla sonuçlanır.

<span class="mw-page-title-main">Yaşanabilir bölge</span> bir gezegenin, yıldızına olan uzaklığının, gezegenin yüzeyinde sıvı su bulundurabilmesine olanak tanıdığı alan

Yaşanabilir bölge, astronomi ve astrobiyolojide, bir gezegenin, yıldızına olan uzaklığının, gezegenin yüzeyinde sıvı su bulundurabilmesine olanak tanıdığı alandır. Yaşanabilir bölgenin sınırları, Dünya'nın biyosferi, Güneş Sistemi'ndeki yeri ve Güneş'ten aldığı ışınımsal enerjin gibi miktarını bildiğimiz nicelikler kullanılarak bulunur. Gezegenin yüzeyinde sıvı su bulunması hayat için çok büyük bir önem teşkil eder. Bu nedenle yaşamsal bölgede bulunan doğal özelliklerin ve objelerin Dünya benzeri akıllı yaşam formlarının yerlerinin belirlenmesinde çok önemli bir yol oynadığına inanılır.

<span class="mw-page-title-main">Nadir Dünya hipotezi</span>

Nadir Dünya hipotezi, gezegen bilimi, astronomi ve astrobiyolojide, hayatın kaynağının ve dünyadaki gibi üremenin, çok çekirdekli organizmaların evriminin biyolojik bir kompleksliğe ulaşmasında, astrofiziksel ve jeolojik durumların ve olayların umulmadık bir birleşimi ile mümkün olabileceğini söyler. Aynı hipotez, dünya dışı akıllı yaşam formlarının varlığının da oldukça az olması gerektiğini ileri sürer. "Nadir Dünya" teriminin özü, Nadir Dünya: Evrende Karmaşık Yaşam Neden Yaygın Değil? (2000) isimli, Peter Ward tarafından yazılan kitaba ve bir astronot ve astrobiyolog olan Donal E. Brownlee'nin yazılarına dayanır.

<span class="mw-page-title-main">Galaktik gelgit</span>

Samanyolu Galaksi'si gibi galaksilerin yerçekimsel alanına maruz kalan cisimlere etki eden gelgit dalgaları galaktik gelgit olarak bilinmektedir. Galaktik çarpışmalar, cüce galaksi ya da uydu galaksileri ve Samanyolu Galaksisi'nin Güneş Sistemimizde bulunan Oort bulutundaki gelgit etkisi yaratmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Karbon gezegeni</span>

Bir Karbon gezegeni, oksijenden daha fazla karbon içeren teorik bir gezegendir. Karbon, evrende hidrojen, helyum ve oksijenden sonra kitlesel olarak dördüncü en bol elementtir.

<span class="mw-page-title-main">Galaksilerarası yıldız</span>

Bir Galaksiler arası yıldız, kümeler arası yıldız, haydut yıldız veya göçmen yıldız olarak da bilinir, herhangi bir gökadaya kütleçekim bakımından bağlı olmayan bir yıldızdır. 1990'da büyük tartışma konusu olsa da, artık diğer yıldızlar gibi galaksilerde oluştukları ama gökadaların çarpışması veya bir yıldız sisteminin bir kara deliğe çok yakınlaşması sonucu oluştukları genel kabul görmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Hiyanus gezegeni</span> hidrojen zengini atmosfere sahip su kaplı gezegen

Hiyanus gezegeni, hidrojen bakımından zengin bir atmosfer altında sıvı su okyanusuna sahip özel bir ötegezegen türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı cüce sistemlerinin yaşanabilirliği</span>

Kırmızı cüce sistemlerinin teorik olarak yaşanabilirliği çok sayıda faktör tarafından belirlenmektedir. Modern kanıtlar, düşük yıldız akısı, yüksek gelgit kilitlenmesi olasılığı ve dolayısıyla muhtemelen manyetosfer ve atmosfer eksikliği, küçük yıldız çevresi yaşanabilir bölgeleri ve kırmızı cüce yıldızların gezegenlerinin yaşadığı yüksek yıldız değişimi nedeniyle kırmızı cüce sistemlerindeki gezegenlerin yaşanabilir olma ihtimalinin düşük olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, kırmızı cücelerin her yerde bulunmaları ve uzun ömürlü olmaları, küçük bir yaşanabilirlik olasılığını gerçekleştirmek için yeterli fırsat sağlayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya benzeri</span>

Dünya analoğu, Dünya ikizi veya ikinci Dünya olarak da adlandırılan Dünya benzeri, Dünya'da bulunanlara benzer çevresel koşullara sahip bir gezegen veya öte uydudur. Dünya benzeri gezegen terimi de kullanılır, ancak bu terim herhangi bir karasal gezegeni ifade edebilir.