Galaktik düzlem ya da galaksi düzlemi, galaksinin disk şeklinde uzandığı ana oluşum kitlesidir.
Galaktik kutbun yönü, galaktik düzlem noktasına diktir. Bâzı galaksiler düzensizdir ve herhangi bir iyi tanımlanmış düzlemleri yoktur. Yıldızlar, düzlemde mükemmel olmadığında ve Samanyolu gibi spiral bir galaksinin durumunda galaktik düzlemi tanımlamak zordur.
| Biçimler | |
|---|---|
| Yapı | |
| Aktif çekirdek | |
| Enerjik Galaksiler | |
| Düşük etkinlik | |
| Etkileşim | |
| Listeler | |
| Ayrıca bakınız | |
Galaksi veya gök ada, kütle çekimi kuvvetiyle birbirine bağlı yıldızlar, yıldızlararası gaz, toz ve plazmanın meydana getirdiği yıldızlararası madde ve şimdilik pek anlaşılamamış karanlık maddeden oluşan maddesel bir sistemdir. Tipik galaksiler 10 milyon ile bir trilyon arasındaki miktarlarda yıldız içerirler ve bir galaksinin içerdiği yıldızların hepsi o galaksinin kütle merkezini eksen alan yörüngelerde döner. Galaksiler uzayda tek yönlü hareket ederler, galaksilerin yörüngeleri yoktur. Galaksiler çeşitli çoklu yıldız sistemlerini, yıldız kümelerini ve çeşitli nebulaları da içerebilirler. Çevresinde gezegenler ve asteroitler gibi çeşitli kozmik cisimler dönen Güneş, Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızlardan yalnızca biridir.
Cetus ya da Balina takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Kuzey gökkürededir. Cetus adı, her ne kadar günümüzde sıklıkla balina dense de, Yunan mitolojisi'ndeki bir deniz canavarı olan Cetus´tan gelmektedir. Balina, Kova, Balık ve Irmak takımyıldızları gibi diğer suyla ilgili tasvir edilen takımyıldızlarla birlikte, Su olarak bilinen gökyüzü bölgesindedir.
Galaktik Cumhuriyet, Yıldız Savaşları serisindeki evrende gezegenler arası kurulmuş olan bir devlet yönetim biçimidir. Bu cumhuriyet, daha sonra çeşitli oyun, kaos, kriz,kötülük ve entrikalarla Yüce şansölye Palpatine tarafından Galaktik İmparatorluk'a dönüştürülmüştür. Galaktik Cumhuriyet 25.000 yıllıktır. Palpatine Sith Lordu olduğunu gizleyerek yönetimde en uzun kalan kişidir.
Cumhuriyeti Yeniden Kurma İttifakı olarak da bilinen Asiler daha çok Asi İttifakı olarak tanınmış olup, Yıldız Savaşları bilimkurgu serisinin geçtiği evrendeki hayali kurumlardan biridir.
Klon Savaşları, hayalî Yıldız Savaşları evreninde Klon Savaşı veya Büyük Klon Savaşı ismi de verilen Galaktik Cumhuriyet ile Bağımsız Sistemler Konfederasyonu arasındaki büyük galaktik savaş.
Yıldız kümeleri veya yıldız bulutları, öz kütleçekimiyle bir arada tutulan büyük yıldız gruplarıdır. İki ana yıldız kümesi türü belirlenmiştir: Küresel kümeler, kütleçekimsel olarak bağlı on bin ila milyonlarca yaşlı yıldızın oluşturduğu sıkı gruplardır, açık kümeler ise genellikle birkaç yüzden az üye içeren, daha gevşek kümelenmiş ve çoğunlukla çok genç yıldızların oluşturduğu gruplardır. Açık kümeler, gökada içinde hareket ederken dev moleküler bulutların çekim etkisiyle zamanla dağılır, fakat küme üyeleri artık çekimsel olarak bağlı olmasalar da uzayda genel olarak aynı yönde hareket etmeye devam ederler; bunlara yıldız topluluğu, bazen de hareketli grup denir.
Bir gökada kümesinde bulunan gökadalar arasındaki etkileşimler nispeten sıklık göstermekte olup, evrimlerinde önemli bir rol oynarlar. Etkileşime geçmiş iki gökada çarpışmasa da “gelgit etkileşimleri”nden dolayı hem birtakım eğrilip bükülme deformasyonlarına uğrar, hem de aralarında bir miktar gaz ve toz alışverişi olur. İki gökada arasında çarpışma, birbirlerinin tam üzerine geldikleri ve birleşmelerine imkân tanımayacak ölçüde bir devim niceliğine sahip oldukları zaman meydana gelir. Bu denli etkileşime girmiş gökadalardaki yıldızlar, birbirleriyle çarpışmadan, birbirlerinin arasından geçerler. Bununla birlikte gaz ve tozları etkileşime geçerler. Bu da, yıldızlararası ortamın bozulup ve parçalanıp sıkışmış hale gelmesiyle "yıldız doğumları"nın patlak vermesine neden olur. Gökadaların çarpışması birinde ya da her ikisinde ciddi anlamda, çubuk, halka veya kuyruk benzeri eğilip bükülme bozulmalarına yol açar.
Klon askerleri, George Lucas tarafından yaratılan kurgusal Star Wars evreninde yer alan askerlerdir. Klon askerleri, Klon Savaşları boyunca Büyük Cumhuriyet Ordusunda Jedi'ların komutası altında Galaktik Cumhuriyet'e hizmet etmiş ve özel olarak üretilmiş askerlerdir.
Stormtrooper'lar George Lucas tarafından yaratılan kurgusal Star Wars evreninde yer alan askerlerdir. Stormtrooper'lar ilk defa orijinal Star Wars üçlemesinin ilk filmi olan Yıldız Savaşları Bölüm 4: Yeni Bir Umut filminde Galaktik İmparatorluğun askerleri olarak görünür. Standart bir Stormtrooper askerinin temel donanımı beyaz zırhları, ikonik kaskları ve siyah lazer silahlarıdır. Bunun dışında özel görev ve roller için özel olarak eğitilen farklı Stormtrooper askeri çeşitleri de mevcuttur.
Galaktik koordinat sistemi, Güneş'i merkez alarak, ana yönü Samanyolu Gökadası'nın yaklaşık merkeziyle hizalı ve temel düzlemi galaktik düzleme paralel olan bir gökyüzü koordinat sistemidir. Sağ el kuralını kullanır, yani koordinatlar temel düzlemde kuzeye ve doğuya doğru pozitiftir.
Jacobus Cornelius Kapteyn, Hollandalı astronomdur. En bilinen çalışması Samanyolu galaktik döngüsü için ilk kanıtların bulunmasıdır.
Galaktik astronomi, esas olarak gökadamız Samanyolu'nu ve içerdiği her şeyi inceleyen bir astronomi dalıdır. Bu, diğer tüm gökadalar da dahil olmak üzere gökadamızın dışındaki her şeyin incelenmesi olan ekstragalaktik astronominin tersidir.
Seyfert Galaksileri, kuasarlar içinde aktif galaksiler içinde en büyük iki gruptan birini teşkil eder. Bunlar, kuasarlardan farklı olarak, ev sahibi galaksileri kolayca tespit edilebilen, yüksek iyonizasyon emisyon hatları ortaya çıkartan spektrumları olan oldukça yüksek yüzey parlaklıkları ile kuazar benzeri çekirdeklere sahiptirler.
Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması ya da SDSS, New Mexico Apache Point Gözlemevi, Amerika Birleşik Devletleri’nde, 2,5 metre, geniş açılı optik teleskop kullanılarak yapılan çok filtreli görüntüleme ve spektroskopik kızıla kayma araştırmasıdır. Proje adını projeye önemli bir bağış yapan Alfred P. Sloan Kuruluşu’ndan almıştır. 2000 yılında başlayan veri toplama sürecinde nihai görüntüleme verileri 500 milyon civarında cismin fotometrik gözlemi ve 1 milyondan fazla cismin spektrumu ile gökyüzünün %35’ten fazlasını kapsamaktadır. Asıl örnek gezegenin z=0,1’in orta redshift’ine sahiptir; parlak kırmızı galaksiler için z=0,7 olduğu sürece redshift vardır ve z=5 olduğu sürece kuasarlar da vardır; ve z=6’nın ilerisindeki redshiftlerdeki kuasarları gözlemlemek için görüntüleme anketlerde katıldılar. Ocak 2011’de yayınlanan 8. veri sürümü (DR8) SDSS görüntüleme kamerasıyla yapılan gökyüzünün 14.555 kare derecesini kapsayan bütün fotometrik gözlemleri içermektedir. 31 Temmuz 2012 tarihinde yayınlanan 9. veri sürümü Baryon Salınım Spektroskopik Araştırması’ndan (BOSS) gelen 800.000 den fazla yeni spektrum içeren ilk sonuçları kapsamaktadır. Bunların içinde 500.000'den fazla spektrum evrende 7 milyar yıl önce var olan nesnelere aittir. 31 Temmuz 2013 tarihinde halka açıklanan 10. veri sürümü (DR10) önceki sürümlerde yayınlanan tüm verileri ve APO Galaktik Evrim Deneyi (APOGEE) spektrografından gelen, Samanyolu Galaksisi’nin yıldızlarının 57.000'den fazla yüksek çözünürlüklü (kızılötesi) spektrumunu içeren verileri kapsamaktadır. Ayrıca DR10 verileri uzak evrendeki galaksilerin ve kuasarların 670.000'den fazla yeni BOSS spektrumunu içermektedir.
Açık yıldız kümeleri, birkaç bin yıldızdan oluşan bir yıldız grubudur. Açık yıldız kümesini oluşturan yıldızlar aynı dev moleküler buluttan oluşmuşlardır ve yaklaşık olarak aynı yaştadırlar. Açık yıldız kümesi galaktik küme olarak da bilinir. Samanyolu Galaksisi'nde 1100'den fazla açık yıldız kümesi keşfedilmiştir ve daha fazla olduğu düşünülmektedir. Açık yıldız kümeleri karşılıklı yerçekimi etkisiyle birbirlerine gevşek bir biçimde bağlıdırlar. Açık yıldız kümeleri diğer kümelerle ve gaz bulutlarıyla yakın temaslarda bulunarak bozulmuş hale gelirler. Bu bozulmalar hem galaksinin ana bölümüne doğru yer değiştirmelere hem de küme elemanlarının yakın temasların içine doğru kaybıyla sonuçlanır.
Astrobiyoloji ve gezegensel astrofizikte, galaktik yaşanabilir bölge, galaksinin gelişmesine en elverişli arazi olarak tanımlanır. Daha detaylandırırsak, galaktik yaşamsal bölge kavramı pek çok etken içerir. Metal oranları, süpernova gibi büyük felaketlerin oluşma oranı, gibi pek çok faktör bölgeyi etkiler. Hangi bölgelerin galaksinin gelişimine uygun, çorak gezegenlerin belli bir müddet sonra hayat geliştirmeye olanaklı olacağını hesaplamak için, gelişime ve varoluşa el verişli bir ortam bulunmalıdır. Ağustos 2015'te yayınlanan bir makaleye göre, çok büyük galaksiler belki yaşanabilir gezegenler barındırmak açısından küçük galaksilere nazaran daha yatkın olabilirler. Örneğin Samanyolu Galaksisi. Samanyolu Galaksisinin inanılan galaktik yaşamasal bölge, en dış yarıçapı 10 kiloparsek ve iç yarıçapı galaksi merkezine yakın olan kısımlar arasında kalan arazilerden. Bunlar uç sınırlardır.
Samanyolu Galaksi'si gibi galaksilerin yerçekimsel alanına maruz kalan cisimlere etki eden gelgit dalgaları galaktik gelgit olarak bilinmektedir. Galaktik çarpışmalar, cüce galaksi ya da uydu galaksileri ve Samanyolu Galaksisi'nin Güneş Sistemimizde bulunan Oort bulutundaki gelgit etkisi yaratmaktadır.
Bir Galaksiler arası yıldız, kümeler arası yıldız, haydut yıldız veya göçmen yıldız olarak da bilinir, herhangi bir gökadaya kütleçekim bakımından bağlı olmayan bir yıldızdır. 1990'da büyük tartışma konusu olsa da, artık diğer yıldızlar gibi galaksilerde oluştukları ama gökadaların çarpışması veya bir yıldız sisteminin bir kara deliğe çok yakınlaşması sonucu oluştukları genel kabul görmüştür.
Kaçınma Bölgesi, Samanyolu tarafından gizlenmiş bir gökyüzü alanıdır.
