İçeriğe atla

Gaius Plinius Secundus

Gaius Plinius Secundus Maior
DoğumM.S. 23 veya 24
Novum Comum, İtalya, Roma İmparatorluğu
ÖlümM.S. 79 (55 veya 56 yaşında)
Stabiae, İtalya, Roma İmparatorluğu
MilliyetRomalı
EğitimRetorik, dilbilgisi
Tanınma nedeniNaturalis Historia
Çocuk(lar)Genç Plinius
(yeğeni, daha sonra evlatlık oğlu)
Ebeveyn(ler)Gaius Plinius Celer (babası)
Marcella (annesi)

Gaius Plinius Secundus Maior ya da Büyük Plinius (LatincePlinius maior) veya Yaşlı Plinius[a] (d. M.S. 23 – ö. 24 Ağustos 79) Como doğumlu, Romalı tarihçi, bilgin, avukat, yazar, doğa bilimci, komutan ve filozoftur. Naturalis Historia (Doğa Tarihi) adlı kitabın yazarı olmasıyla tanınır. Gençlik yıllarında 10 yılı aşkın bir süre Roma ordusu'nda görev yapmıştır. Vespasianus döneminde Galya, Afrika ve İspanya'da praetorluk (vekillik) yapmıştır. Savaş, retorik, hitabet, gramer ve tarih alanlarında da kitaplar yazmıştır ancak o kitapları günümüze ulaşamamıştır. Günümüze ulaşabilmiş olan en önemli eseri Naturalis Historia (Doğa Tarihi) adlı eser olup, 37 kitaptan oluşmaktadır; eserini Titus'a ithaf etmiştir (M.S. 77). Vezüv Yanardağı'nın patlaması sırasında Stabiae'da hayatını kaybetmiştir.

Hayatı

Plinius MS 35 yılında babası tarafından Roma'ya getirildi ve babasının arkadaşı olan Pomponius Secundus'dan şiir ve askeri yöneticilik eğitimi aldı. Remmius Palaemon ve Arellius Fuscus'un gramer ve retoriğinden etkilenen Plinius muhtemelen onların öğrencisiydi. M. İlin - E. Segal "İnsan nasıl İnsan oldu" isimli kitabın 332. ve 333. sayfalarında Plinius hakkında şunlar anlatılmaktadır;

İnsanlığın deneyimlerini, kitaplarında damla damla toplamış olan eskiçağ bilginlerini unutmak büyük nankörlük olur. Tembelliğini ve açgözlülüğünü örnekleriyle gördüğümüz aynı Roma'da gecesini gündüzünü bilime veren çalışkan insanlar da vardı. Bir tabiat bilgini, amiral ve devlet adamı olan Plinius bunlardan biriydi.

İnsan nasıl İnsan oldu

Plinius az uyur, az yerdi. Gün ve gecelerini, coğrafyacıların, astronomların, tabiat bilginlerinin ve doktorların kitaplarını okumakla geçirirdi. Kitap üstüne kitap okur, not tutar, düşünür, kıyaslamalar yapardı. Gezilerinde ve savaşlarında çok şey görmüştü. Birçok konuda bildiklerini Naturalis Historia adlı eserinde derlemiştir.

Ayrıca eser, birçok kültürel mirası da beraberinde taşımaktadır. Örneğin bugün Türkiye'de mezarlıklara sıklıkla dikilen Akdeniz servisinin neden özellikle mezarların başucuna dikildiğine ya da Batı Uygarlığında yılbaşı kutlamalarında Ökseotu'nun (Viscum album L.[1] neden önemli bir yer tuttuğuna dair cevapları Naturalis Historia'da okumak mümkündür.

1753 yılında literatüre alınan Plinia L.[2] cinsi onun adını taşımaktadır.

Naturalis Historia
Como'daki S. Maria Maggiore Katedrali'nin cephesinde yaşlı Pliny Heykeli

Notlar

  1. ^ M.S. 62–115 yılları arasında yaşamış ve bir ara Roma'nın Bitinya valisi olarak görev yapmış yeğeni Gaius Plinius Caecilius Secundus'tan ayırt edilebilmesi için Plinius maior (Yaşlı Plinius) olarak anılır.

Kaynakça

  1. ^ Linnaeus, 1753: Sp.Pl. II. s. 1023
  2. ^ Linnaeus, 1753: Sp. Pl. s. 516

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tacitus</span>

Gaius Cornelius Tacitus, MS 56-120 yılları arasında Roma'da yaşamış hatip, avukat, senatör ve tarihçidir. Roma senatosundaki görevleri, Roma tarihi ve imparatorluğun kuzeyindeki Cermenler üzerine yazdığı eserleriyle tanınır. Tacitus, modern akademisyenler tarafından en büyük Roma tarihçilerinden biri olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Jean Hardouin</span> Fransız filozof (1646-1729)

Jean Hardouin,, Fransız Cizvit rahibi, nümismatik, tarihçi.

<span class="mw-page-title-main">Suetonius</span> Romanın en dikkat çeken tarihçisi ve biyografi yazarı

Gaius Suetonius Tranquillus, yaygın adıyla Suetonius, erken Roma İmparatorluk döneminde yaşamış Romalı tarihçiydi. Suetonius'un günümüze ulaşan en önemli eseri, Julius Caesar'dan Domitianus'a kadar 12 Roma hükümdarının biyografilerinden oluşan De vita Caesarum eseridir. Suetonius'un diğer eserleri Roma'da günlük yaşam, siyaset, hitabet ve şairler, tarihçiler ve gramerciler gibi ünlü yazarların yaşamlarını konu almaktadır. Bu kitaplardan bazıları kısmen günümüze ulaşabilmiş olsa da, büyük kısmı kaybolmuştur.

Çeruskerler, ilkçağda bugünkü Almanya'nın Aşağı Saksonya Eyaleti'nde yaşamış olan kabiledir.

<i>Bacchus</i> (Michelangelo)

Bacchus, (1497) İtalyan Yüksek Rönesans heykeltıraş, ressam, mimar ve şairi Michelangelo'nun bir mermer heykelidir. Heykel, bir dereceye kadar doğal büyüklüğün üzerinde de olup Roma şarap tanrısı Bacchus' ü betimlemektedir. Heykel Michelangelo'nun Pietà' sı ile sanatçının kesin olmamakla birlikte Roma'daki ilk dönemindeki sadece iki heykelinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Gonio Kalesi</span>

Gonio Kalesi veya eski adıyla Apsarus veya Apsaros, Batum'un 15 kilometre güneyinde, Çoruh'un ağzında bulunan Roma dönemi kalesidir. Türkiye Gürcistan sınırının 4 km kuzeyinde konumlanmıştır. Kalenin adı, Kolhis prensesi Medea ve kardeşi Absyrtos'tan bahseden mitle bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zeuksis</span>

Zeuxis, MÖ 5. yüzyıl'da çalışmalar yapmış Heraclalı ressam.

<span class="mw-page-title-main">Pomponius Mela</span>

Pomponius Mela, Algeciras, İber Yarımadası'nda doğmuş Romalı coğrafyacıdır. Doğum tarihi tam olarak bilinmemektedir. 45'te ölmüştür.De situ orbis libri III. adlı yaklaşık 100 sayfalık eseri anlatım özellikleriyle dikkat çeken Latince eseridir. Plinius Naturalis Historia adlı çalışmasında Mela'dan etkilenmiştir. L. Annaeus Mela, Yaşlı Seneca ve Seneca'nın kardeşi kendisinden eserlerinde bahsederler. Strabon'un coğrafi görüşlerine katıldı. Dünyayı beşe bölerek sadece ikisinde yaşam bulunabileceğini söyledi. Kitabı antik çağdan sonra 1471'de Milano'da basıldı. 1998'de de İngilizce yayımı yapılmıştır. Türkoloji açısından önemli bir kaynak olan eseri Azak Denizi'nin doğusunda yaşayan Türkleri batıda tarif eden ilk kayıttır.

<i>Historiae animalium</i> (Gessner) 14.yüzyılda yayımlanmış Rönesans zoolojisinin ansiklopedik envanteri

Historiae animalium Conrad Gesner'in hazırladığı ve Zürih'te 1551-58 ila 1587 yıllarında yayımlanmış Rönesans zoolojisinin ansiklopedik bir envanteridir. Gesner tıp doktoruydu ve Zürih Üniversitesi'nin öncülü olan Collegium Carolinum'da profesörlük yapmaktaydı. Historia animalium bilinen tüm hayvanları tanımlamaya gayret eden ilk modern zoolojik metin olmasının yanı sıra doğa tarihi metinlerinin de ilk bibliyografyasıdır. Hayvanların doğasını anlatan beş ciltlik eser 4.500'den fazla sayfa içerir.

Sanniler Strabon, Gaius Plinius Secundus ve Flavius Arrianus tarafından Trabzon yakınlarında yaşamış insanlar olarak bahsedilmiş bir topluluktur. MS 1. ve 2. yüzyıllarda, Sanniler yaşadığı bölgenin kuzeydoğu sınırlarını Ophis Nehri oluşturmaktaydı. Hem sahile yakın bölgeleri, hem de sahile yakın dağlık yerlerde yaşıyorlardı. Pliny, Trabzon bölgesinde yaşamış Sanniler ve Heniochilerin tek bir millet olduğunu iddia etmiştir. Pliny aynı zamanda, Kolhis'e bağlı sahil şeridindeki Rioni Nehri'nden ileride yaşayan bir Sanni topluluğundan daha bahseder.

Conventus juridici, Roma İmparatorluğu bölgesel organizasyonu içerisindeki idari birimlerdir. Conventus juridiciler genellikle eyaletlerde bulunan yönetim sistemlerinin küçük alt birimleridirler. Conventus juridicinin örneklerine Dalmaçya, Hispania ve Asya eyaletlerinde rastlanabilmektedir. Birçok conventus ve bu conventusların bağlı olduğu bölgeler tarihçi Gaius Plinius Secundus'un eseri Historia Naturalis sayesinde bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Cavares</span>

Cavares, Galyalı bir kabiledir. Cavares muhtemelen aşağı Rhône Nehri vadisinde yaşayan halkların kurduğu ittifaka verilen bir isimdi. Kabilenin merkezi ve müstahkem şehirleri Avennio, Arausio ve Cabellioydu. Cavares halkının çok erken dönemde Roma etkisiyle kendi kimliğini yitirdiği tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hanno (denizci)</span> Kartacalı kaşif

Hanno Kartacalı bir gezgin ve amiraldir. MÖ 470 yılında Afrika kıyısı boyunca seyrederek, yeni ticari ilişkiler kurmak amacıyla Gine Körfezi'ne değin yelken açmıştır. Bu seyahate dair yazdığı gezi yazısı Grekçe olarak günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jeoloji tarihi</span>

Jeoloji tarihi, bir doğa bilimi olan jeolojinin paleontoloji, mineraloji ve petrografi gibi yer bilimlerinin gelişimi ile paraleller gösteren tarihsel gelişimi.

Fenestella, M.Ö. 52 ile M.S. 21 yılları arasında, imparator Tiberius döneminde yaşamış tarihçi ve ansiklopedisttir. Eserleri sadece fragmanlar halinde günümüze ulaşmıştır. En az 22 kitaptan oluşan Annales adlı eseri; Asconius, Plinius ve Gellius tarafından alıntılanmıştır. Plinius, Naturalis Historia'da, Fenestella'nın özellikle zeytin ağaçları hakkındaki metinlerinden faydalanmıştır.

<i>Doğa Tarihi</i> Yaşlı Plinius tarafından MS 77-79 yılları arasında yayımlanan ansiklopedi

Naturalis Historia, Büyük Plinius'un eserlerinden biridir. Roma İmparatorluğu'ndan günümüze ulaşan en büyük eserlerden olan Naturalis Historia'nın döneminin tüm bilgilerini kapsadığı iddia edilmektedir. Her ne kadar kitabın ismi doğa bilimi anlamına gelse de, içerik doğa tarihi ile sınırlı değildir; Plinius, kitabın kapsamını "doğal dünya veya yaşam" olarak tanımlamıştır. Kitabın içeriği ansiklopediktir, ancak yapısı günümüz ansiklopedilerine benzemez. Plinius'un yayınladığı son eser olan Naturalis Historia, Plinus'un günümüze ulaşan tek eseridir. İlk 10 kitabı MS 77'de yayınlamış, ancak MS 79'daki Vezüv volkan patlamasında öldüğü için eserin son halini yayınlayamamıştır. Kitabın son hali, Plinius'un yeğeni Gaius Plinius Caecilius Secundus tarafından yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Templum Pacis</span> Romada tapınak

Templum Pacis, Roma'da antik bir tapınaktır. Aemilia bazilikasının kuzeyinde, Forum Pacis'te bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Concordia Tapınağı</span> Romada tapınak

Concordia Tapınağı Roma antik kentinde,Roma şehrinin tanrıçası Concordia'ya adanmış ve Roma Forumu'nun batı ucuna dikilmiş bir dizi mabet veya tapınak anlamına gelir. En eski tapınağın MÖ 367'de Marcus Furius Camillus tarafından tanrıçaya adandığına inanılıyor, ancak MÖ 218'de L. Manlius tarafından da inşa edilmiş olabilir. Tapınak MÖ 121'de ve ayrıca MÖ 7 ile MS 10 arasında da İmparator Tiberius tarafından yeniden inşa edildi.

Dipoinos ve Skyllis, 6. yüzyılda yaşadığına inanılan Giritli heykeltıraşlar. Roma İmparatorluğu dönemine ait yazılı kaynaklardan varlığı bilinen bu kişiler, bilhassa Mora Yarımadasında aktif olarak çalışmışlardır. Haklarında en ayrıntılı yazılar Plinius Secundus ve Pausanias tarafından kaleme alınmıştır.