İçeriğe atla

Gagavuzya Cumhuriyeti

Gagauz Respublikası
Gagavuz Cumhuriyeti
1990-1994
bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Gagauzya Cumhuriyeti'nin Doğu Avrupa'daki konumu
Gagauzya Cumhuriyeti ve önemli şehirleri
TürTanınmayan devlet
BaşkentKomrat
Yaygın dil(ler)Gagavuzca
Rusça
Moldovca
Resmî din
Hristiyan Ortadoksluk
HükûmetCumhuriyet
Başkan 
• 1990-1994
Stepan Topal
Tarihçe 
• Kuruluşu
19 Ağustos 1990
• Dağılışı
23 Aralık 1994
Para birimiSovyet rublesi
Moldova kuponu
Moldova leyi
Öncüller
Ardıllar
Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
Moldova
Gagavuzya

Gagavuzya Cumhuriyeti (Gagavuzca: Gagauz Respublikası, Rusça: Республика Гагаузия romanize: Pespublika Gagauziya) Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'den ayrılan ve 1990 – 1994 yılları arasında bağımsız olduktan sonra barışçıl bir şekilde Moldova'ya katılan devlet. Günümüzde Gagavuz Özerk Bölgesi olarak adlandırılmaktadır.

Tarihçe

Gagavuz halkının ilk düşünce kulüpleri 1980'li yılların sonunda oluşmaya başladı. 21 Mayıs 1989 tarihinde Gagavuz halkının temsilcilerinin ilk kongresi yapıldı. Örgütlenen sosyal hareket dağılmaya başlayan Sovyetler Birliğinden ayrılarak bağımsızlığın ilan edilmesini hedefliyordu. Güney Moldova'da 19 Ağustos 1990 günü toplanan kongre Gagavuz Cumhuriyetini ilan etti. Bölgenin Moldova'dan ayrılmasını istemeyen merkezi yönetim cumhuriyete çok sayıda silahlı kuvvet ile Moldovalı gönüllü gönderdi.[1] Bölge kanlı bir savaşın eşiğine gelse de müdahil olan Sovyet Kızılordusu sayesinde gerginlik durduruldu. Dört yıl boyunca tanınmayan bir devlet olarak varlığını sürdüren Gagavuz Cumhuriyeti, 23 Aralık 1994 tarihinde yapılan referandumda Moldova'nın otonom bir bölgesi olması kararının çıkması üzerine şu an özerk bir bölge olarak tarihteki yerini koruyor.[]

Silahlı kuvvetler

Moldova ile Gagauz hükûmetleri arasındaki gerilim yükselmeye devam ederken Gagavuzya, Moldova işgali ihtimaline karşı paramiliter birlikler kurmaya başladı.[2] En bilinen birlik İvan Burgucu'nun önderliğindeki Bucak Batalyonu'ydu (Gagavuzca: Bucak Batalyonu; Rumence: Batalionul Bugeac).[3]

Kaynakça

  1. ^ Добров Л. «Памятник Гагауз Йери или КГБ против СССР» — Комрат, 2007
  2. ^ justitiarul (2 Mart 2018). "Premisele și metodele războiului hibrid din Republica Moldova (1990-1992)". Justitiarul - revista de investigatii (Rumence). 5 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022. 
  3. ^ "Битва за Бессарабию /АНАЛИТИКА/". Eurasianews | Информационно-аналитический портал (Rusça). 22 Mayıs 2015. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2022. 

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Moldova</span> Doğu Avrupada bir ülke

Moldova veya resmî adıyla Moldova Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'da yer alan Ukrayna ile Romanya arasında kalan bir ülkedir. Başkenti Kişinev'dir ve 1991 yılında SSCB'nin dağılmasının ardından bağımsızlığını kazanmıştır. İçinden Prut ve Dinyester nehirleri geçmektedir. Dinyester Nehri'nin doğu kıyısını bir şerit hâlinde kapsayan bölgede tek taraflı bağımsızlığını ilan eden de facto bir cumhuriyet olan Transdinyester bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Besarabya</span> Güneydoğu Avrupada tarihî bölge

Besarabya, Prut ve Dinyester nehirlerinin arasında yer alan ve günümüzde Moldova'nın yer aldığı tarihî bölgedir. Terim aynı zamanda Ukrayna'nın Bucak bölgesini de kapsayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzlar</span> Güney Moldova ve güneybatı Ukraynanın Türk etnik grubu

Gagavuzlar ya da Gagauzlar, bugünkü Moldova Cumhuriyeti'nde, başta Gagavuzya olmak üzere kuzeydoğu Bulgaristan, Ukrayna, Romanya ve Yunanistan'da yaşayan, çoğunluğu Ortodoks Hristiyan olan bir Türk halkı. Ayrıca Trakyanın yerli halkı Müslüman Gacalların ve Marmara, Batı Karadeniz'in yerli halkı olan Manavların Yörük olmayan katmanının nüfusunun Gagavuzlardan geldiğine inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzya</span> Moldovaya bağlı özerk Türk cumhuriyeti

Gagavuzya veya Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi, Moldova'ya bağlı bir özerk devlet. Ülkeye ismini veren Gagavuzlar, Oğuz Türkü kökenlidir ve Gagavuz kelimesinin Gök-oğuzdan türediği düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Komrat</span> Moldovada şehir

Komrat, Moldova'ya bağlı özerk bir cumhuriyet olan Gagavuzya’nın başkentidir. Kent yerleşimi, Yalpuk deresi etrafına toplanmıştır. Ayrıca ülkenin üç ana yerleşim biriminden biri olan Komrat dolayının da merkezidir. 2004'teki sayıma göre nüfusu 47.000'dir.

<span class="mw-page-title-main">Çadır Lunga</span> Moldovada şehir

Çadır Lunga veya Çadır, Moldova'ya bağlı özerk cumhuriyet olan Gagavuzya'daki bir şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzca</span>

Gagavuzca veya Gagauzca, çoğunluğu Moldova'daki Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yaşayan Gagavuzların konuştuğu Batı Oğuz grubuna bağlı bir Türk dili. Gagavuzca, Balkan Gagavuzcasından bir dereceye kadar farklı bir dildir. Kimi Türkologlar ise Gagavuzca'yı ayrı bir dil veya lehçe saymayarak Türkiye Türkçesinin Rumeli ağızlarına dahil etmişlerdir. Yaklaşık 300.000 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Tiraspol</span> Moldovada şehir

Tiraspol, Moldova'nın en büyük ikinci şehri ve Transdinyester Cumhuriyeti'nin başkentidir. Şehir Dinyester nehrinin doğusunda bulunmaktadır. Tiraspol, mobilya ve elektrik üretimi gibi hafif sanayinin bölgesel merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Moldova bayrağı</span> Ulusal bayrak

Moldova Cumhuriyeti'nin devlet bayrağı mavi, sarı ve kırmızı üç dikey şeritten ve ortadaki şeritte yer alan bir devlet armasından oluşmaktadır. Bayrağın boyunun enine oranı 1:2'dir. Aksi durumlar dışında Moldova Devlet Bayrağı, ulusal bayrak olarak, sivil veya savaş bayrağı ve sancak olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Irina Vlah</span> Gagavuz siyasetçi

Irina Vlah Moldovalı siyasetçi. 2005-2009 yılları arasında ve 2014-2015 yılları arasında Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu üyesi olarak görev yaptı. 15 Nisan 2015'ten 19 Temmuz 2023'e kadar Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi Valisi (Başkan) olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzya bayrağı</span>

Gagavuzya bayrağı 1995 yılından bu yana Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nin resmi sembolü olarak kullanılmakta ve Moldova tarafından bölgesel bir sembol olarak kabul edilen bayraktır. "Gökyüzü Bayrağı" olarak bilinen bayrak, mavi-beyaz-kırmızı kabile renklerine, üçgen şeklinde düzenlenmiş üç sarı yıldız içeren bir tasarıma sahiptir. Bayrağın tasarımı günümüzde tartışılmaktadır; ancak yıldızlar Moldova'daki üç Gagavuz belediyesini temsil ettiği bilinmektedir. Üç renk, Gagavuzya'da da popüler olan Rusya bayrağı andırmaktadır; bu konu Gagavuz ve Moldova siyasetçileri arasında tartışma konusu olmuştur.

Gagavuzya-Türkiye ilişkileri, Ortodoks Hristiyan, Türkî halk olan Gagavuzların yaşadığı Moldova'nın özerk bölgesi Gagavuzya ile Türkiye arasındaki ikili ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzya tarihi</span>

Gagavuzya tarihi eskilere dayanmaktadır. 1906 yılında bir grup Gagavuz'un ayaklanması sonucu ortaya çıkan altı günlük de-facto bağımsız Komrat Cumhuriyeti dışında Gagavuzlar Rus İmparatorluğu (1812-1917), Romanya, Sovyetler Birliği ve Moldova tarafından yönetilmiştir.

Gagavuzya Başkanı ve ya Gagavuzya Cumhurbaşkanı, Moldovya Cumhuriyeti'ne bağlı Gagavuzya Özerk Cumhuriyeti'nin başkanı'nın unvanıdır. Şimdi görevde İrina Fyodorovna Vlah vardır.

Gagavuzya demografisi bölgeyi Moldova Cumhuriyeti'nin demografisinden ayıran bazı farklı özelliklere sahiptir. Ayrıca Gagavuzya, Moldova'da Moldovalı olmayan etnik çoğunluğa sahip iki özerk bölgeden birisidir. 2004 nüfus sayımına göre, Moldova nüfusunun %4,8'i Gagavuzya'da yaşamakta. Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi, Moldova'nın toplam alanının %5.5'ini kapsamaktadır.

Vladimir Kıssa Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi Parlamento Başkanı. 7 Haziran 1980'de Sovyetler Birliği'ne bağlı Moldova SSC'nin Komrat şehrinde doğdu. Etnik olarak Bucak köyüne mensuptur. Babası Mikhail Kıssa'dır. Ortaokulu Bucakskaya Ortaokulu'nda okudu. Bucakskaya Ortaokulu'ndan 1995'te mezun oldu. Üniversiteyi ise Komrat Devlet Üniversitesi'nde okudu. Komrat Devlet Üniversitesi'nden de 2003'te mezun oldu. 30 Ağustos 2003'te Elena Kıssa ile evlenmiştir ve halen evlidir. Elena Kıssa ile olan evliliğinden Ruslik Kıssa adında bir oğlu olmuştur ve oğlu şu an 18 yaşındadır. Asıl mesleği avukatlık olan Vladimir Kıssa, 2008 yılında Bucak Seçim Bölgesi'nde bağımsız aday olarak yarıştı. Gagavuzya Halk Meclisi Gençlik İşleri,Spor ve Turizm Komisyonu Başkanlığı yaptı. 2012 yılında milletvekili olarak atandı ancak aynı zamanda Komrat Devlet Teşebbüsü 'Registru' Araç Tescili ve Sürücü Yeterlilik Dairesi başkanı görevini de yerine getirdi. Kasım 2016'da Moldova Demokrat Partisi listesinde üçüncü bir vekil vekilliği aldı. Şubat 2017'de Ulusal Meclis Başkanlığına seçildi. 2019 parlamento seçimlerinde Moldova Cumhuriyeti Parlamentosu eski milletvekili Nicolai Dudoglo için kampanya yürüttü. Ancak Temmuz 2019'da Vladimir Plahotniuc ülkeyi terk ettikten kısa bir süre sonra Moldova Demokrat Partisi'nden ayrıldı.

<span class="mw-page-title-main">Mariya Maruneviç</span>

Mariya Maruneviç Eski Gagavuzya Kültür ve Eğitim İşleri Bakanı, Gagavuz Türklerinin kültürü ve tarihi ile ilgili çalışmalar yapmış ve Gagavuzya'ya özerk statü kazandırmakta büyük rol oynamış bilim insanı ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Beşgöz</span> Moldovada ilçe

Beşgöz Moldova Cumhuriyeti'nin Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yer alan bir köydür Çadır dolayında bir köydür.

Mihail Kendigelan Moldova Cumhuriyeti'nde bir Gagavuz siyasetçisidir.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzya çatışmaları</span>

Gagavuzya çatışmaları, Moldova SSC'si ile ve Moldova'da daha fazla özerklik isteyen Gagavuz nüfusu arasında bir çatışmaydı. Sovyetler Birliği içinde kalmak amacıyla Moldova'dan ayrı Gagavuz Cumhuriyeti'nin ilanıyla doruğa ulaştı; ancak Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Gagavuz Cumhuriyeti fiilen bağımsız bir devlet haline geldi. Gagavuzya'nın resmi olarak ülke içinde bir özerk bölge olarak tanındığı 1995 yılında Moldova'ya resmen yeniden entegre edildi.