İçeriğe atla

GN-z11

Koordinat:Sky map 12sa 36d 25,46s; +62º 14' 31,4″
GN-z11
GN-z11'in GOODS'un kuzey araştırmasının bir görüntüsü üzerine bindirilmiş resmi
Gözlem verisi (Dönem J2000[1])
TakımyıldızBüyük Ayı[1]
Sağ açıklık (α)12sa 36d 25,46s[1]
Dik açıklık (δ)+62° 14′ 31,4″[1]
Galaksi sınıfıDüzensiz
Boyut4.000 ± 2.000[2]
Özellikler
Kırmızıya kayma (z)11,09+0,08
-0,12[2]
Mesafe[dönüştürme: geçersiz sayı]
Kütle (m)~1×109 M☉
Katalog belirtmeleri
GN-z10-1[2] • GND J-625464314 • GNS 2996
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam

GN-z11, Büyükayı Takımyıldızı'nda bulunan yüksek derecede kırmızıya kaymış bir galaksidir.[3] GN-z11, yaklaşık 32 milyar ışık yılı (9,8 milyar parsek) gerçek mesafeye karşılık gelen z= 11,09'luk bir spektroskopik kırmızıya kaymaya sahiptir.[4] 13,4 milyar yıl önce, büyük patlamadan sadece 400 milyon yıl sonra var olduğu haliyle gözlemlendi.[2][5][6] Sonuç olarak, GN-z11'in uzaklığı bazen uygun olmayan bir şekilde[7] 13,4 milyar ışık yılı, yani ışığın aldığı yol mesafesinin ölçümü olarak belirtilir.[8][9]

Temmuz 2022'de GLASS-z13'ün keşfine kadar gözlemlenebilir evrende tanımlanmış en yaşlı ve en uzak bilinen gökadaydı. GN-z11 Hubble Uzay Teleskobu'nun CANDELS ve GOODS-Kuzey anketleri verilerini inceleyen bir ekip tarafından tespit edilmiştir.[10][11]

Yale Üniversitesi'nden çalışma ortak yazarı Pascal Oesch'e göre şu anda dünyanın bu galaksinin yaklaşık 32 milyar ışık yılı uzaklıkta olduğu tahmin ediliyor.[12]

Hubble'ın geniş alan kamerası 3'ü kullanan araştırma ekibi, GN-z11'e olan mesafeyi spektroskopik olarak ölçebilmek için kâinatın genişlemesi sebebiyle meydana gelen kırmızıya kaymayı ölçmek üzere ışığı bileşen renklerine ayırdı.[13]

GN-z11, Samanyolu'ndan 25 kat daha küçük olup Samanyolu Galaksisi yıldız kütlesinin %1'ine sahiptir. GN-z11, Samanyolu Galaksisi'nin bugün yaptığının yaklaşık 20 katı kadar bir hızla yıldız meydana getirmektedir.[13]

Çalışmanın yazarları şunları söyledi: “Bu kadar büyük bir galaksinin ilk yıldızların oluşmaya başlamasından ancak 200-300.000.000 yıl sonra var olması şaşırtıcı”, “O kadar erkenden bir milyar Güneş kütleli (bir Güneş kütlesi Güneş'in kütlesine eşittir) bir galaksi meydana getirmesiyle gerçekten büyük oranda yıldız üreterek hızlı bir büyüme sergilyor."[13]

“Böyle büyük bir mesafede bu beklenmedik parlak galaksinin keşfi, galaksilerin oluşumu için mevcut teorik modellerin bazılarını zorluyor”, “Böyle parlak galaksilerin kâinatta çok erken tarihte gerçekten ne kadar yaygın olduğunu ölçebilmek için daha büyük alan veri kümelerine şimdi ihtiyaç var.”[13]

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Hubble Team Breaks Cosmic Distance Record - Fast Facts". HubbleSite. 3 Mart 2016. STScI-2016-07. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2016. 
  2. ^ a b c d Oesch, P. A.; Brammer, G.; van Dokkum, P. (Mart 2016). "A Remarkably Luminous Galaxy at z=11.1 Measured with Hubble Space Telescope Grism Spectroscopy". The Astrophysical Journal. 819 (2). 129. arXiv:1603.00461 $2. Bibcode:2016ApJ...819..129O. doi:10.3847/0004-637X/819/2/129. 
  3. ^ Klotz, Irene (3 Mart 2016). "Hubble Spies Most Distant, Oldest Galaxy Ever". Discovery News. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
  4. ^ Drake, Nadia (3 Mart 2016). "Astronomers Spot Most Distant Galaxy—At Least For Now". National Geographic. No Place Like Home. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2016. 
  5. ^ Amos, Jonathan (3 Mart 2016). "Hubble sets new cosmic distance record". BBC News. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
  6. ^ Griffin, Andrew (4 Mart 2016). "Most distant object in the universe spotted by Hubble Space Telescope, shattering record for the farthest known galaxy". The Independent. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2017. 
  7. ^ Wright, Edward L. (2 Ağustos 2013). "Why the Light Travel Time Distance should not be used in Press Releases". University of California, Los Angeles. 1 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2016. 
  8. ^ Borenstein, Seth (3 Mart 2016). "Astronomers Spot Record Distant Galaxy From Early Cosmos". Associated Press. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2016. 
  9. ^ "GN-z11: Astronomers push Hubble Space Telescope to limits to observe most remote galaxy ever seen". Australian Broadcasting Corporation. 3 Mart 2016. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2016. 
  10. ^ "Hubble breaks cosmic distance record". SpaceTelescope.org. 3 Mart 2016. heic1604. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
  11. ^ "Hubble Team Breaks Cosmic Distance Record". HubbleSite.org. 3 Mart 2016. STScI-2016-07. 11 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2016. 
  12. ^ "Astronomers Spot Most Distant Galaxy—At Least For Now". Phenomena. 18 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2016. 
  13. ^ a b c d "Shattering the cosmic distance record, once again". Yale News. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Galaksi</span> kütle çekimiyle bir arada duran yıldız ve gök cismi öbeği

Galaksi veya gök ada, kütle çekimi kuvvetiyle birbirine bağlı yıldızlar, yıldızlararası gaz, toz ve plazmanın meydana getirdiği yıldızlararası madde ve şimdilik pek anlaşılamamış karanlık maddeden oluşan maddesel bir sistemdir. Tipik galaksiler 10 milyon ile bir trilyon arasındaki miktarlarda yıldız içerirler ve bir galaksinin içerdiği yıldızların hepsi o galaksinin kütle merkezini eksen alan yörüngelerde döner. Galaksiler uzayda tek yönlü hareket ederler, galaksilerin yörüngeleri yoktur. Galaksiler çeşitli çoklu yıldız sistemlerini, yıldız kümelerini ve çeşitli nebulaları da içerebilirler. Çevresinde gezegenler ve asteroitler gibi çeşitli kozmik cisimler dönen Güneş, Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızlardan yalnızca biridir.

<span class="mw-page-title-main">Samanyolu</span> Güneş Sistemini de içeren galaksi

Samanyolu veya Kehkeşan, Güneş Sistemi'ni içeren bir galaksidir. Dünya'dan görünümünü açıklayan tanımıyla: gece gökyüzünde görülen ve çıplak gözle tek tek ayırt edilemeyen yıldızlardan oluşan puslu bir ışık şerididir. Yerel Küme'nin bir parçası olan çubuklu sarmal türdedir. Gözlemlenebilir evrende bulunan sayısız galaksiden sadece bir tanesidir. 23 Ekim 2015 Cuma günü Ruhr-Universität Bochum üyesi Alman astronomlar tarafından 46 milyar piksellik "855.000X54.000" çözünürlükte Samanyolu galaksisi haritası yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda Galaksisi</span> Andromeda Takımyıldızında bulunan sarmal bir galaksi

Andromeda Galaksisi, Andromeda Takımyıldızı'nda bulunan sarmal bir galaksidir. Mitolojik bir kavram olan Andromeda'nın Türkçedeki karşılığı, zincire vurulmuş kız anlamına gelmektedir. Ayrıca Messier 31, M31 ve NGC 224 olarak da bilinir. Galaksi, Spitzer Uzay Teleskobu'ndan elde edilen verilere göre bir trilyon yıldıza ev sahipliği yapmaktadır. Samanyolu galaksisi ile arasındaki uzaklık yaklaşık olarak 2,54 milyon ışık yılıdır. 2006 ölçümlerine göre Samanyolu, Andromeda'nın kütlesinin ancak ~80%'ine sahiptir. Andromeda'nın bir diğer özelliği ise çıplak göz ile Dünya'dan görülebilen en uzak gök cismi olmasıdır. Ayrıca Samanyolu'na en yakın büyük galaksidir.

<span class="mw-page-title-main">Hubble düzeni</span> Edwin Hubble tarafından geliştirilmiş bir gökada sınıflandırma düzenidir

Hubble düzeni, Edwin Hubble tarafından 1925 yılında geliştirilmiş bir gökada sınıflandırma düzenidir. Biçimi dolayısıyla çatal olarak da anılır.

<span class="mw-page-title-main">Galaksiler listesi</span> Vikimedya Liste Maddesi

Aşağıda dikkate değer gökadaların bir listesi bulunmaktadır.

Bu sayfa bazı Galaksi kümelerini listeler.

<span class="mw-page-title-main">Stephan Beşlisi</span>

Stephan Beşlisi, Kanatlıat takımyıldızı yönünde beş gökadadan oluşan görsel bir gökada grubudur. Keşfedilen ilk gökada grubuydu. Fransız gök bilimci Édouard Stephan tarafından 1877'de Marsilya Gözlemevi'nde keşfedildi. Karmaşık bir etkileşim süreci içinde olan diğer dört gökada bir süre sonra birbirleriyle birleşecekler. Bu grup, üzerinde en çok çalışılan yoğun gökada grubudur. Görsel grubun en parlak üyesi, aktif yıldız oluşumunun meydana geldiği kırmızı lekeler olarak tanımlanan geniş H II bölgelerine sahip olan NGC 7320'dir. Yaklaşık olarak 44,68 MIy (13,7 Mpc)uzaklığıyla NGC 7320'nin bize diğerlerinden sekiz kat daha yakın olduğu 1961 yılına kadar keşfedilememişti. HCG 92 olarak tanımlanan ve etkileşim halinde gerçek bir grup oluşturan diğer dört gökada, muhtemelen birleşeceklerdir.

XMMXCS 2215-1738, yaklaşık 10 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunan galaksi kümesi. 2006 yılında XMM Cluster Survey ile keşfedilmiştir

Evrenin genişlemesi, gözlemlenebilir evrenin kütleçekimsel olarak bağlı olmayan herhangi iki parçası arasındaki mesafenin zamanla artmasıdır. Bu, uzay ölçeğinin bizzat değiştiği içsel bir genişlemedir. Evren hiçbir şeyin "içine" genişlemez ve "dışında" var olmak için uzaya ihtiyaç duymaz. Teknik olarak ne uzay ne de uzaydaki cisimler hareket etmez. Bunun yerine ölçek içinde değişen şey metrikdir. Evrenin uzay-zaman metriğinin uzaysal kısmı ölçek içinde arttıkça, cisimler giderek artan hızlarda birbirlerinden uzaklaşır.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Macellan Bulutu</span> galaksi

Büyük Macellan Bulutu, bir zamanlar Samanyolu gökadasının uydusu olduğu düşünülmüş olan yakın bir gökadadır. 50 kiloparsekten(≈160,000 ışık yılı) birazcık daha az mesafedeki Büyük Macellan Bulutu, Samanyolu merkezine yakın uzanan Yay Eliptik Cüce Gökadası (~ 16 kiloparsek) ve Büyük Köpek Cüce Gökadalarından (~ 12.9 kiloparsek) sonra Samanyolu'na en yakın üçüncü gökadadır. Güneş kütlesinin yaklaşık 10 milyar katı (1010 güneş kütlesi) büyüklüğünde bir kütleye sahiptir, bu da Samanyolu'nun yaklaşık yüzde biri kütleye sahip olduğunu gösterir. Büyük Macellan Bulutu, Yerel Grup'taki en büyük gökada Andromeda Gökadası (M31), ikinci sıradaki Samanyolu Gökadası ve üçüncü sıradaki Üçgen Gökadası'ndan (M33) sonra Yerel Grup'taki dördüncü en büyük gökadadır.

<span class="mw-page-title-main">MCG+08-11-002</span>

MCG+08-11-002, Arabacı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 256 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan etkileşim hâlindeki bir sarmal galaksi.

<span class="mw-page-title-main">Andromeda-Samanyolu çarpışması</span>

Andromeda-Samanyolu çarpışması, Yerel Grup bünyesinde bulunan Andromeda ile Dünya'yı da içinde barındıran Samanyolu gökadalarının yaklaşık 4 milyar yıl içerisinde çarpışacaklarının öngörüldüğü galaksi çarpışmasıdır.

Boşluk galaksisi, evrenbilimsel boşluklar içinde yer alan galaksilerdir. Boşluklarda az sayıda galaksi yer alır, çoğu galaksi ise boşlukları ve süper-boşlukları çevreleyen; levhalar, duvarlar ve iplikçikler içinde yer alırlar. Boşluk galaksilerinin çoğu, boşluk iplikçikleri ile birbirlerine bağlıdırlar. Bu iplikçikler, çevre iplikçiklerin etkisinin yetersizliği nedeniyle, düzenli benzerlerine göre genellikle daha düz olurlar. Bu tür iplikçikler bile zayıf galaksi grupları oluşturabilecek kadar zengin olabilir. Boşluk galaksilerinin galaktik evrimin bozulmamış örneklerini temsil ettikleri, çok az komşusu olduğu ve muhtemelen saf galaksiler arası gazdan oluştuğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">UDFj-39546284</span>

UDFj-39546284, 2009 yılında Hubble Uzay Teleskobu tarafından kızılötesi Hubble ultra derin alan (HUDF) gözlemleri sırasında keşfedilen yüksek kırmızıya kayma gösteren bir Lyman kesiği gökadasıdır. Ocak takımyıldızında bulunan nesne, 2009 ve 2010 yılları arasında G. Illingworth, R. Bouwens ve HUDF09 Ekibi tarafından tanımlanmıştır. Hubble ve Spitzer Uzay Teleskobu fotometrik verileri kullanılarak z~ 10'luk bir kırmızıya kayma değeriyle rapor edilmiş, fakat 2012'de yapılan daha sonraki çalışmalar bu değerin z = 11,9 kadar yüksek olabileceğini öne sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">MACS J1149 Lensed Star 1</span>

Icarus olarak da bilinen MACS J1149 Lensed Star 1, kütle çekimsel merceklenme yardımıyla gözlemlenen bir mavi süperdev yıldızdır. Dünya'ya olan yaklaşık 14 milyar ışık yılı uzaklığıyla şimdiye kadar tespit edilen ikinci en uzak tekli yıldızdır. Yıldızın ışığı, Büyük Patlama'dan 4,4 milyar yıl sonra oluşmuştur. Kaşiflerden Patrick Kelly'ye göre bu yıldız, şimdiye kadar keşfedilmiş en uzak yıldız olan SDSS J1229+1122'den en az yüz kat daha uzakta yer almakta ve ayrıca gözlemlenmiş ilk büyütülmüş tekli yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">Galaksilerarası yıldız</span>

Bir Galaksiler arası yıldız, kümeler arası yıldız, haydut yıldız veya göçmen yıldız olarak da bilinir, herhangi bir gökadaya kütleçekim bakımından bağlı olmayan bir yıldızdır. 1990'da büyük tartışma konusu olsa da, artık diğer yıldızlar gibi galaksilerde oluştukları ama gökadaların çarpışması veya bir yıldız sisteminin bir kara deliğe çok yakınlaşması sonucu oluştukları genel kabul görmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Baby Boom (gökada)</span>

Baby Boom Gökadası, 12,2 milyar ışıkyılı uzaklıkta bulunan, yıldızlarla dolup taşan bir gökadadır. NASA'nın California Teknoloji Enstitüsü'ndeki Spitzer Bilim Merkezi tarafından keşfedilen galaksi, çok uzak evrendeki en parlak yıldız patlaması galaksisinin rekorunu elinde tutuyor ve parlaklık, aşırı yıldız oluşum oranının bir ölçüsüdür. Baby Boom Galaxy, yılda 4.000'e varan oranda yıldız ürettiği için "ekstrem yıldız makinesi" olarak adlandırıldı. Dünya'nın içinde bulunduğu Samanyolu galaksisi ise, yılda ortalama sadece 10 yıldıza çıkıyor.

<span class="mw-page-title-main">WHL0137-LS</span>

Earendel olarak da bilinen WHL0137-LS, bilinen en uzak bireysel yıldızdır. Hubble Uzay Teleskobu tarafından görüntülenen yıldız, yerçekimi merceğinden gözlendi ve 6,2±0,1 kırmızıya kaymaya sahip olduğu belirlendi. Yıldızdan gelen ışık, Büyük Patlama'dan 900 milyon yıl sonra yayıldı ve Dünya'ya seyahat etmesi 12.9 milyar yıl sürdü. WHL0137-LS muhtemelen büyük bir yıldızdı, muhtemelen 50 güneş kütlesinden fazlaydı. Büyük kütlesi nedeniyle, yıldız muhtemelen uzun zaman önce bir süpernova olarak patladı.

<span class="mw-page-title-main">GLASS-z13</span> Gökada

GLASS-z13, Temmuz 2022'de James Webb Uzay Teleskobu kullanılarak Grism Lens-Amplified Survey from Space (GLASS) gözlem programı kapsamında keşfedilmiş bir gökadadır. Büyük Patlama'dan sadece 300 ila 400 milyon yıl sonra oluşmuş, şimdiye kadar keşfedilen en yaşlı gökadalardan birisidir. Tahmini kırmızıya kayma değeri yaklaşık olarak z= 13'tür. Bundan önce keşfedilen en yaşlı gökada olan GN-z11'le kıyaslanabilecek bir yaşta olduğu tahmin edilen GLASS-z11 ile birlikte keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">Hyperion ön-süperkümesi</span> gökada süperkümesi

Hyperion ön-süperkümesi, evrenin şu anki yaşının %20'sinde görülen ve Samanyolu'nun 5.000 katı kütleye sahip, bilinen en büyük ve en erken dönemdeki ön-süperkümedir. 2018 yılında Şili'deki Very Large Telescope ile gözlenen 10.000 gök cisminin kırmızıya kaymalarının analizi sonucunda keşfedilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.