İçeriğe atla

Gürcü milliyetçiliği

Gürcistan bayrağı

Gürcü milliyetçiliği, Gürcistan'ın Rus İmparatorluğu'na bağlı olduğu 19. yüzyılın ortalarında gelişmeye başlayan bir milliyetçilik akımıdır. Rus İmparatorluğu ve Sovyetler Birliği dönemlerinde kültür milliyetçiliği formunda olan Gürcü milliyetçiliği, 1980'lerin sonlarında ve Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan ettiği dönemde radikal etnik milliyetçiliğe dönüştü. 2000'lerin ortalarında vatandaşlık odaklı bir milliyetçilik formuna evrildi. Bununla birlikte, birçok Gürcü arasında etnik milliyetçiliğin izleri vardır.[1]

Ortaya çıkışı

Gürcü istisnacılığının kökeni Orta Çağa dayansa da, modern Gürcü milliyetçiliği 19. yüzyılın ortalarında Rusya'nın Gürcistan'ı ilhakına tepki olarak ortaya çıktı. Rusya'nın bölgeyi işgal etmesi bağımsız Gürcü prensliklerini tek bir otorite altında birleştirdi. Ulusal canlanmaya ilk ilham verenler, vatan sevgisi temalı ağıtlar yazan aristokrat şairler oldu. 1832'deki başarısız darbe planı başta olmak üzere birçok başarısız isyanın ardından, Gürcü yöneticiler Rus yönetimiyle uzlaşırken, ulusal uyanış çağrıları kültürel çabalarla yeniden başladı. 1860'larda Rus üniversitelerinde eğitim gören ve Avrupa'da ortaya çıkan düşünce akımlarını öğrenen Gürcü aydınlar, İmparatorluğun asimilasyon politikalarına karşı Gürcü kültürünü desteklediler. İlia Çavçavadze gibi edebiyatçılar tarafından yönetilen akım, soyluların eski gücünü kaybetmesi ve kapitalizmin ilerlemesiyle daha milliyetçi bir hale büründü. Rus bürokrasisinin Gürcistan'daki egemenliği ve Ermeni orta sınıfının Tiflis'teki ekonomi ve demografiyi domine etmesi milliyetçiliği daha da körükledi. Çavçavadze ve arkadaşları, tüm Gürcülere birlik çağrısında bulundular ve ulusal çıkarlarını sınıf ve bölge ayrımlarının üzerine koydular. Hedefleri bağımsızlıkla sonuçlanacak bir isyan çıkarmak değildi, ancak daha fazla kültürel özgürlük, Gürcüceye teşvik ve Gürcü eğitim kurumları ve Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin desteklenmesi talep ediyorlardı.[2]

İlk Gürcü milliyetçileri Gürcistan'ın kent merkezlerindeki Rus ve Ermeni egemenliğine karşı Gürcü kültürünü savunmalarına rağmen, etnik gruplar arasındaki çatışmalara karşı çıkan kapsayıcı bir yaklaşımı tercih ettiler. Niko Nikoladze gibi yazarlar, Kafkas halklarının özgür, merkezi olmayan ve kendi kendini yöneten bir federasyon kurmasını destekliyordu.[2]

Rus devleti içindeki Kafkas federasyonu fikri, 19. yüzyılın son yıllarında Gürcü sosyal demokrat ideologlar tarafından da dile getirildi. Başlangıçta Gürcü sosyal demokratlar milliyetçiliğe karşı çıktılar ve onu rakip bir ideoloji olarak gördüler, ancak kendi kaderini tayin hakkını savunmaya devam ettiler.[2] Gürcü sosyal demokratlar, Rusya Sosyalist hareketinde çok aktifti ve partinin 1905'teki bölünmesinden sonra, görece liberal fikirlere bağlı kalan Menşeviklerin yanında yer aldılar.[2]

İlk Gürcü cumhuriyeti

Yeni kurulan Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti bir dizi yerel ve uluslararası zorlukla karşı karşıya kalırken, enternasyonalist Sosyal-Demokrat hükûmet ulusal sorunlara daha fazla odaklanmaya başladı. [2] [3] Milliyetçiliğe yeniden yönelimle birlikte, Gürcistan cumhuriyeti milliyetçilik-sosyalizm hibriti bir ideolojiyle yönetilmeye başlandı.[4] Hükûmetin eğitim ve idareyi daha Gürcü yapma çabaları, etnik azınlıkların protestolarına yol açtı. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle protestolar daha da şiddetlendi ve devrimi destekleyen Bolşevikler tarafından siyasi amaçları için sömürüldü. Abhazlar ve Osetler gibi etnik azınlıklar da dahil olmak üzere hükûmetin muhalefete tepkisi sıklıkla şiddetli ve aşırı oldu.[4] Genel olarak, Gürcü Menşevikler otoriterliğe ve teröre başvurmadılar.[5] Bununla birlikte, o dönemde yaşanan çatışmalar, Gürcistan'ın son günlerindeki etnik çatışmalara dahil olan tüm taraflardaki klişeleri pekiştirmede önemli rol oynadı.[6][7]

Sovyet Gürcistanı

1921'de Gürcistan'ın sovyetleşmesi ve 1924'te yeni rejime karşı çıkan silahlı isyanın bastırılmasından sonra, birçok Gürcü milliyetçi aydın Avrupa'ya sürgün edildi. Sovyetler Birliği'nde Gürcü milliyetçiliği, dil, eğitimin teşviki, eski anıtların korunması, edebiyat, film ve spora odaklanarak gizli kapaklı yapılmaya başlandı veya kültürel bir hareket haline geldi. Yerel milliyetçiliğin her türlü açık tezahürü Sovyet devleti tarafından bastırıldı, ancak kültürel aktivitelere izin verildi ve korenizatsiya politikasının parçası olarak Gürcülerin Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde “itibari bir milliyet”e dönüşmesine yardımcı oldu. [2] [4] Böylece, Sovyet rejimi, Gürcü milliyetçiliğinin odak noktasını kültürel meselelere odaklayarak 1980'lerin perestroyka dönemine kadar Gürcü milliyetçiliğinin siyasi bir hareket haline gelmesini engelleyebildi.[4]

1970'lerin sonlarında, Sovyet güçleriyle çatışan Gürcü milliyetçiliğinin yeniden ortaya çıktığı görüldü. Gürcücenin Sovyet Gürcistan'ındaki resmi dili statüsünün gözden geçirilmesiyle ilgili planlar 1978'in başlarında Kremlin'de hazırlanmıştı, ancak sert ve benzeri görülmemiş bir halk direnişinden sonra Sovyetler Birliği hükümeti bu planları terk etti. Aynı zamanda Ermeni ve Azerbaycan SSC'lerindeki resmi diller için de benzer revizyon planlarından da vazgeçildi.

Mihail Gorbaçov'un Glasnost politikası nedeniyle SSCB'nin zayıfladığı yıllarda Gürcü milliyetçiliğine daha fazla hoşgörü gösterildi. Sovyet hükûmeti 1990'ların başında Gürcü bağımsızlık hareketine karşı koymaya çalıştı.

Kaynakça

  1. ^ Georgia: A Political History Since Independence. I.B. Tauris. 2013. s. 21. 28 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2019 – Google Books vasıtasıyla. 
  2. ^ a b c d e f Sabanadze 2010.
  3. ^ Suny 1994.
  4. ^ a b c d Jones 2009.
  5. ^ Suny (27 Ocak 2006). "A tolerant nationalism". St. Petersburg Times. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2016. 
  6. ^ Jones 1997.
  7. ^ Cornell 2000.

Kaynaklar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan tarihi</span>

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti , kısaca Gürcistan SSC olarak da bilinir, eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinden biriydi. 25 Şubat 1921'de, Kızıl Ordu'nun Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti'ni işgal etmesinin ardından Gürcistan SSC adıyla kuruldu. 12 Mart 1922'den 5 Ekim 1936 tarihine kadar, Ermenistan SSC ile Azerbaycan SSC ile birlikte Transkafkasya Federal Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti veya kısaca Abhazya ÖSSC, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı 1931'den 1996'ya kadar varlığını sürdürmüş özerk Sovyet sosyalist cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali</span>

Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali, Rus–Gürcü Savaşı ya da Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali olarak da bilinir, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Kızıl Ordu'nun Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Menşevik hükûmetinin yerine Bolşevik rejimini kurmak amacıyla giriştiği askerî işgaldir. İşgal, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Olayı</span>

Gürcistan Olayı, Rus İmparatorluğu'nda gerçekleşen Ekim Devrimi ve Rus İç Savaşı'nın ardından 1922 yılında Gürcistan topraklarında sosyalizmin gerektirdiği sosyal ve siyasi değişikliklerin nasıl gerçekleştirileceğine dair Bolşevik önder kadro arasında çıkan siyasi anlaşmazlık ve bunu izleyen olayları kapsar.

Sol milliyetçilik, eşitliğe, halk egemenliğine ve self determinasyona dayalı bir milliyetçilik akımıdır. Kökleri Fransız Devrimi'ndeki jakobenizme dayanır. Sol milliyetçilik anti emperyalizmi benimser. Sol milliyetçilik, etnik milliyetçiliği ve faşizmi reddeder; buna rağmen sol milliyetçiliğin bazı minör formları tahammülsüzlük ve ırksal önyargıyı içerisinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Ağustos Ayaklanması</span>

Ağustos Ayaklanması, 28 Ağustos ve 5 Eylül 1924 tarihleri arasında Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde gerçekleşen Sovyetler Birliği karşıtı bir ayaklanmadır. Ayaklanma başarısız olmuş ve Sovyet Hükûmeti ülkeye egemen olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1956 Gürcistan protestoları</span>

1956 Gürcistan protestoları, 1956 Tiflis ayaklanması veya 9 Mart Katliamı, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Nikita Kruşçev'in destalinizasyon politikalarına karşı Josef Stalin'i destekleyen Sovyet Gürcülerin düzenlediği protestolar dizisi. Eylemlerin merkezi cumhuriyetin başkenti Tiflis'te idi. Stalin'in ölümünün üçüncü yıldönümünde gerçekleştirilen spontan mitinglerde Kruşçev'in gizli söylevi yoğun şekilde protesto edildi ve hızla kontrol edilemez kitle gösterilerine dönüştü ve ortaya çıkan isyan dalgası kentin yaşamını felç etti. Protestolarda Sovyetler Birliği hükûmetinin değişmesi gerektiği ve Gürcistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etmesi gibi siyasi talepler ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan komplosu (1832)</span>

1832 Gürcü komplosu, Gürcü kraliyetini ve soyluluğunu Gürcü devletini ve Bagrationi hanedanı monarşisini yeniden kurma amacını taşıyan bir komplo idi.

1921 Svaneti Ayaklanması, Gürcistan'da yeni kurulan Bolşevik rejime karşı çıkan, başarısızlıkla sonuçlanmış bir isyandır. Ayaklanma, Gürcistan'ın batısındaki bir dağlık bölge olan Svaneti'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinden ve devamında Gürcistan SSC'nin kurulmasından hemen sonra patlak verdi.

<span class="mw-page-title-main">Kakutsa Çolokaşvili</span> Gürcü asker

Kaihosro "Kakutsa" Çolokaşvili, Gürcü subayı ve Gürcistan'daki Anti-Sovyet gerilla hareketinin komutanıydı. Gürcistan'da ulusal kahraman olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">İakob Gogebaşvili</span>

İakob Gogebaşvili, Gürcistan'daki bilimsel pedagojinin kurucusu olarak kabul edilen Gürcü eğitimci, çocuk yazarı ve gazeteci. Çocukların Gürcüce okuma yazma öğrenmesi için 1876 yılında hazırladığı Deda Ena isimli kitabı, değiştirilmiş bir biçimde 1880'den beri Gürcü okullarında ders kitabı olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rus milliyetçiliği</span>

Rus milliyetçiliği, Rus kültürel kimliğini ve birliğini destekleyen bir milliyetçilik biçimidir. Rus milliyetçiliği ilk olarak 19. yüzyılın başlarında öne çıktı ve ortaya çıktığı Rus İmparatorluğu döneminden Sovyetler Birliği'ne ve sonraki süreçte pan-Slavizm ile yakından ilişkili hale geldi. Bununla birlikte, çağdaş tartışmada Rus milliyetçiliği ya bir etnik milliyetçilik biçimi ya da çok ırklı milliyetçilik olarak görülüyor.

<span class="mw-page-title-main">Hevi</span>

Hevi kuzeydoğu Gürcistan'da küçük bir tarihi-coğrafi bölgedir. Günümüz Kazbegi semtinde, Mtsheta-Mtianeti bölgesinde (mhare) yer almaktadır. Büyük Kafkas dağlarının kuzey yamaçlarında yer alan Truso, Tergi (Terek) ve Snostzkali nehirlerinin üç boğazı burada bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Bağımsızlık Komitesi</span>

Gürcistan Bağımsızlık Komitesi, Parti Komitesi, 1920'lerin başlarında Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin topraklarında faaliyet göstermiş yeraltı anti-Sovyet örgütüdür. Gürcü halkı arasında daha çok "Damkom" kısaltmasıyla tanınmıştır. Komite, 1924 yılının Ağustos ayında Gürcistan'da gerçekleşen Ağustos ayaklanmasının hazırlanmasında ve gerçekleştirilmesinde liderlik etmiştir ve daha çok bu ayaklanma ile tanınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Rus İmparatorluğu'nda Gürcistan</span>

Rusya İmparatorluğu'nda Gürcistan, Gürcistan tarihinde 19. yüzyılın tamamını ve 20. yüzyılın başlarını kapsayan dönemdir. Gürcistan aşamalı olarak Rus İmparatorluğu'nun bir parçası olmuştur, Çar I. Aleksandr'ın beyannamesi ile önce Kartli-Kaheti Krallığı'nın ilhakıyla başlayan ilhak süreci 1877-1878 savaşında güney Gürcistan'ın tarihi bölgelerinin Osmanlılardan alınmasıyla sona ermiştir. Rusya İmparatorluğu'nda kalınan süre boyunca Gürcistan'da feodalizmin yerini kapitalizm aldı, nüfus arttı, şehir hayatı gelişti, eğitim imkanları gelişmiş ve demiryolu yapılmıştır. Rusya tarafından nüfusun Ruslaştırılması devam ediyordu, Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin otosefalliği (bağımsızlığı) kaybedildi, köylülerin silahlı gösterileri ve ayaklanmaları durdurulamadı. Ekim 1917 Bolşevik Devrimi'nden sonra Gürcistan ve Transkafkasya bir bütün olarak Rus hegemonyasından kurtularak bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Irakli Tsereteli</span> Amerikalı siyasetçi (1881 – 1959)

Irakli Tsereteli, Gürcü bir politikacıydı ve Rus Devrimleri döneminde Gürcistan Sosyal Demokrat Partisi'nin ve daha sonra Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin (RSDLP) önde gelen sözcülerinden biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Tshakaya</span> Sovyet politikacısı (1865-1950)

Mihail Grigoryeviç Tshakaya, diğer adıyla Barsov, Gürcü devrimci ve Eski Bolşevik. Barsov, Gürcistan'daki Bolşevik hareketin üst düzey bir lideriydi ve 1880'den beri devrimci politikada aktifti. Sovyetler Birliği'ni oluşturan belgenin beş imzacısından biriydi.