İçeriğe atla

Gürün Yazıtları

Gürün Yazıtları, Sivas ilinin antik çağdaki adı Tegarama olan Gürün ilçesinin batısında bulunan Şuğul vadisi boğazında yer alır. Granit kayalıklar üzerinde Luvi hiyeroglifi ile yazılmış yazıtlar ilk olarak 1879 yılında Sir Charles Wilson[1] tarafından fark edilmiştir. Birbirinden ayrı iki yazıt vardır. Daha yukarıdaki büyük olan yazıt altı satır, aşağıdaki ise dört satırdır ve aynı metnin kopyalarıdır. Her ikisi de biraz yıpranmış olsa da büyük olan daha iyi korunmuştur ve Malatya Kralı[2] Runtiya tarafından kurulan bir yerleşkeye ait kayıttır. Runtiya kendisini Kargamış kahramanı Kuzi-Teshubun torunu ve PUGNUS-milinin oğlu olarak tanıtır. Kral Runtiyanın ismi Kötükale yazıtından da bilinmektedir. Anıtın tarihi Kuzi-Teshupa dayandırılırsa MÖ 12. yy.'a, yazı biçimine bakılırsa daha geç bir döneme, yani MÖ 11. veya 10. yy.'a ait olduğu tahmin edilmektedir.[3]

Kaynakça

  1. ^ Charles Wlliam Wilson, Wikipedia.
  2. ^ Malatya Tarihçesi 22 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Malatya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. Erişim tarihi: 22 Mart 2020.
  3. ^ Bilgin, Tayfun. "Anadolu Yazıtları - Gürün Yazıtı 20 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Anadolu Yazıtları. Erişim tarihi: 22 Mart 2020.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Adıyaman (il)</span> Türkiyenin Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bir il

Adıyaman, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Orta Fırat Bölümü'nde bulunan bir ildir. İdari merkezi Adıyaman şehridir. TÜİK 2023 sonu verilerine göre ilin nüfusu 604.978'dir.

<span class="mw-page-title-main">Malatya</span> Malatya ilinin merkezi olan şehir

Malatya, Türkiye'nin Malatya ilinin merkezi olan şehirdir.

<span class="mw-page-title-main">Hititler</span> Tunç Çağında Anadolu yarımadasının büyük çoğunluğunu egemenliği altına alan bir Hint-Avrupa kavmi

Hititler ya da Etiler, Tunç Çağı'nda Anadolu, Levant ve Kıbrıs'ta varlık göstermiş bir halk.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu Medeniyetleri Müzesi</span> Ankaradaki bir tarih ve arkeoloji müzesi

Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara'nın Altındağ ilçesinde bulunan bir tarih ve arkeoloji müzesidir. Müzede, Anadolu'da yaşamış olan uygarlıklardan geriye kalan arkeolojik eserler kronolojik olarak sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Arikanda</span> Finike ilçesi yakınlarındaki antik kent

Arikanda, Antalya il sınırları Finike ilçesi yakınlarındaki Likya antik kent.Elmalı - Finike kara yolunun tam yarısında bulunan Arifköyünün Aykırıçay mahallesine yakın bir ören yeridir. Tarihi Bakır Çağı'na kadar geri gitmektedir ve şehrin adı yerli Anadolu dillerinden olan Luvice'de “yüksek kayaların yakınındaki yer” anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Gürün</span> Sivasın İlçesi

Gürün, Sivas'ın en güneyindeki ilçesi. Kuzeyinde Kangal, doğusunda Malatya'ya bağlı Darende ve Kuluncak ilçeleri, güneyinde Kahramanmaraş'ın Elbistan ve Afşin ilçeleri ve batısında ise Kayseri'nin Pınarbaşı ve Sarız ilçeleri ile sınırı bulunmaktadır. 2022 nüfus istatistiklerine göre toplam nüfusu 18,009 olan Gürün'e bağlı 60 köy ve 19 mahalle bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aigai</span>

Aigai, Manisa ilinin Yunusemre ilçesinde Köseler Köyü'nün 2 km güneyindeki Yunt Dağlarının tepelerinden birisi olan Gün Dağı'nın zirvesinde kurulmuş olan, kısmen ayaktaki harabelerden ibaret bir antik kenttir. Nemrut Kale adıyla da bilinir. Tüm Aiolis bölgesinin en sağlam kalmış kentidir. Denizden 365 metre yüksekliktedir ve çevresi, yüksekliği 1500 metreyi bulan surlarla çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Side</span>

Side, Antalya ilinin Manavgat ilçesine bağlı mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Melid</span> Türkiyede arkeolojik sit alanı

Arslantepe Höyüğü veya Melid, Malatya'nın 7 km. kuzeydoğusunda yer alan bir arkeolojik yerleşimdir. Türkiye'deki en büyük höyüklerden biridir. Höyük, Fırat üzerindeki Karakaya Baraj Gölü'nün batısındadır. Otuz metre yükseklikteki höyük MÖ 5 bin yıllarından MS 11. yüzyıla kadar iskan edilmiştir. Bölge MS 5. ve 6. yüzyıllarda bir Roma köyü olarak, daha sonra da Bizans nekropolü olarak kullanılmıştır. Yerleşim alanı 200 x 120 metre boyutlarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Deniz Kavimleri</span>

Deniz Kavimleri ya da Deniz Halkları Tunç Çağı’nın sonlarına doğru, özellikle MÖ 13. yüzyılda, MÖ 1276 – 1178 yılları arasında Anadolu, Suriye, Filistin, Kıbrıs ve Mısır'a yönelen istila hareketlerinden sorumlu görülen, savaşçı ve denizci halklardır. Bu yıkıcı saldırılar, Bronz Çağı Çöküşü’ne yol açan istilaların bir bölümü olarak Doğu Akdeniz’de tüm krallıkların ve Anadolu’da Hitit İmparatorluğu’nun yıkılmasında belirleyici olmuştur. Antik Mısır ise hem denizde, hem de karada verdiği savaşlarla bu saldırıları püskürtmeyi başarmıştır. Bu istilalar sonucu konuya ilişkin kayıtlar yok olduğundan, olayların kesin kapsamı ve istilacıların kimlikleri, geldikleri bölgeler halen kesin bir biçimde belirlenememiştir. Günümüze ulaşabilen belgeler, Mısır yazıtları ve kabartmaları, Hitit belgeleri, Ugarit belge ve mektupları ile arkeolojik buluntulardır.

<span class="mw-page-title-main">Mira Krallığı</span> Anadoluda kurulmuş eski bir yerel krallık.

Mira Krallığı Batı Anadolu'da Arzava Kralığının Hitit İmparatorluğu tarafından yıkılması ile ortaya çıkan yarı özerk yerel krallıklardan biri.

<span class="mw-page-title-main">İvriz</span>

İvriz, Konya ilinin Halkapınar ilçesinin İvriz mahallesine bağlı, Ereğli ilçesinin 12 km güneydoğusunda bulunan Demir Çağı arkeolojik sit alanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afragola</span> İtalyanın Campania bölgesinde, Napoli iline bağlı ilçe (komün)

Afragola, güney İtalya'da Campania Bölgesi'nde, Napoli iline bagli ve Napoli şehrinin merkezine 15 km uzaklikta bulunan bir kent ve bir komün. Afragola'nın "Şehir " olma statüsü 5 Ekim 1935'te İtalya Kralı II. Vittorio Emmanuele tarafından verine berata dayanmaktadır.

Zincirli Höyük Gaziantep il merkezinin batısında, İslahiye ilçesinin 10 km. kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Amanos Dağları'ndan doğu - batı yönünde geçit veren Beyhan Geçidi'ndeki ovada, küçük bir bataklığın batı kenarındadır. Geç Hitit Dönemi buluntuları ile tanınmıştır. Antik adı Aramice'de Sam'al olup Geç Hitit Dönemi'nin en önde gelen metropollerinden biri ve bir kraliyet merkezi olarak bilinmektedir. Günümüzden 3 bin yıl önce 40 hektarlık bir alana yayılmış bir kentti. Zincirli Höyük kazılarında ele geçen Asur Kralı Esarhaddon'a ait bir kitabe, kentin Sam'al olduğunu doğrulamaktadır. Hitit İmparatorluğu'nun MÖ 1.200'lerden sonra çöküşü ardından Güneydoğu Anadolu Bölgesi - Kuzey Suriye genel yayılımında, tarihçilerin Geç Hitit Devletleri, Kuzey Suriye Krallıkları ya da Suriye - Hitit Devletleri olarak adlandırdıkları devletler kurulmuştu. Bu devletlerin başkentlerinde, kentin merkezini oluşturan yönetsel ve dinsel yapılar bir yükseltide kurulmuş, ayrıca tahkim edilmiş bir kale içinde yer alınmıştır. Kentler, çift sur ile çevrilidir. Zincirli kenti de bu başkentlere bir örnek oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Galatya</span> Orta Anadoluda var olmuş antik bölge

Galatya veya Galatiya günümüz Türkiye'sinin Ankara ve Eskişehir illerini kapsayan, orta Anadolu tepeliklerinde bulunan antik bir bölgedir. Galatya, M.Ö. 279'da Balkanlara göçlerinin ardından, 3.yy.'da Trakya'dan buraya göç edip yerleşen Galya kabilelerinden ismini almıştır. Romalı tarih yazıcıları tarafından bu bölge Doğu Galya ve yerlileri Galli olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tanır Yazıtı</span>

Tanır Yazıtı, Kahramanmaraş ilinin Afşin ilçesinin Tanır kasabasının Yukarı Boğaz mevkiinde bulunan, Hititlerden kalma, Luvice yazılmış doğal sebeplerle oldukça aşınmış bir kaya yazıtıdır. Düzlenmiş bir kaya yüzeyine yerden yaklaşık 2.70 metre yukarıya kazınmıştır. Orta bölümde Malatya şehrinin ismi okunabilmiştir. Sağdaki altı adet okunaklı olmayan hiyeroglif karakter bu şehrin hükümdarlarından birine ait olabilir. Kırık olan sol tarafta ise bu kişiye ait bir unvanın bulunduğu tahmin edilmektedir. Bu yazıt ilk olarak İstanbul Üniversitesi’nden Erkan Konyar tarafından 2009 yılında rapor edilmiştir.

Izgın Steli, Kahramanmaraş ilinin Elbistan ilçesinin Izgın beldesinde bulunan Luvice yazılmış stel formunda bir dikili yapıttır. 1882 yılında belde yakınlarındaki bir mezarlıkta mezartaşı olarak dikili bir şekilde bulunmuştur. Yaklaşık 2.45 metre yüksekliğindeki kireçtaşı stelin 4 yüzü de Luvi hiyeroglifi ile yazılmış bir yazıt ile kaplıdır. Yazıt, stelin Taita adında bir yerleşke kuran Taras adındaki Malatya hükümdarı tarafından dikildiğini belirterek ülkenin/yerleşkenin sınırlarının genişletildiğinden bahseder. MÖ 11-10. yy.'a tarihlenen stel İstanbul Arkeoloji Müzesi'ndedir.

Darende Steli, Malatya ilinde günümüz Darende ilçesinin 2 km batısındaki eski Darende mevkiinde bulunur. Luvice yazılmış bazalt stel 79 x 30 x 20 cm boyutlarındadır. Söylentilere göre 1920'lerde bir cami duvarında bulunmuş ve o sıralarda Sivas Müzesi olarak kullanılan Gök Medrese'ye taşınmıştır. Orijinal yeri bilinmemektedir.

Karakuyu Barajı Yazıtı, Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinin Karakuyu köyü yakınlarındadır. MÖ 13. yüzyıla dayanır. Luvice yazılmış yazıtın olduğu kısım 1930 veya 40’lı yıllarda ana bloktan kesilerek ayrılmıştır ve günümüzde Kayseri Müzesi’nde sergilenmektedir. Üzerinde tamamlanmamış bir yazıt bulunan ikinci bir blok ise halen orijinal yerinde durmaktadır. Taş ustalığı Hattusa’daki imparatorluk dönemine ait yapılarla benzerlik göstermektedir.

Hartapu, MÖ 13. yüzyılda veya MÖ 8. yüzyılda Anadolu'da yaşamış olan bir kraldır. Karaman sınırları içerisindeki Kızıldağ ve Karadağ yazıtları ile Aksaray, Ihlara'daki Burunkaya yazıtlarında adı geçmekte fakat kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir.