Günter Schabowski

Günter Schabowski (d. 4 Ocak 1929; Anklam, Pomeranya, Weimar Cumhuriyeti – ö. 1 Kasım 2015; Berlin, Almanya), Alman gazeteci ve politikacı. 1978'den 1985'e kadar Alman Demokratik Cumhuriyeti'ndeki Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands) (SED) merkezi yayın organı Neues Deutschland (Yeni Almanya) gazetesinin Genel Yayın Yönetmeni ve ardından 1989'a kadar SED Doğu Berlin Bölge Komitesi'nin ilk sekreteriydi. Schabowski, 1981'den 1989'da Doğu Almanya’nın dağılmasına kadar SED Merkez Komitesi ve SED Politbüro üyesiydi.

Schabowski, 9 Kasım 1989 akşamı bir basın toplantısı düzenledi ve Doğu Almanya vatandaşlarının Batı ülkelerine seyahat etmeleri için yeni bir düzenlemeden söz etti. Bir muhabirin sorusuna, bildiği kadarıyla, bu düzenleme “derhal, gecikmeden” yürürlüğe girecek, diyerek yanlış yanıt verdi. Halkın beklentilerini hükûmetin planladığından çok daha hızlı bir şekilde artması ile, binlerce Doğu Berlinli'nin, Batı Berlin sınırına bu ani ve büyük kitlesel akını sonucunda, Doğu Almanya Sınır Birlikleri'nin sınırı açmasıyla, Berlin Duvarı da dahil olmak üzere, Almanlar arası sınırın ortadan kalkmasına neden olduğu için dünya çapında ün kazandı.

Schabowski, 4 Ocak 1929'da o zamanlar Pomeranya'nın Anklam kasabasında (günümüzde Mecklenburg-Vorpommern) bir tesisatçının oğlu olarak doğdu. Hitler Gençliği'nin bir üyesiydi. Üyelik 1936'dan sonra zorunlu olduğundan, hem Batı hem de Doğu Almanya'daki birçok üst düzey liderin Hitler Gençliği'nin üyesi olması şaşırtıcı ve nadir görülen bir şey değildi. Berlin'in Friedrichshain semtindeki Andreas Lisesi'nden 1946'da mezun oldu. II. Dünya Savaşı'ndan sağ çıktıktan sonra komünist harekete ilgi duymaya başladı. Aynı yıl Hür Alman Sendikalar Konfederasyonu'na (Freier Deutscher Gewerkschaftsbund) (FDGB) katıldı. 1947'den itibaren sendikanın yayın organı olan Tribüne gazetesinin editörlüğünü yaptı.

Schabowski, 1950'de Özgür Alman Gençliği'ne (Freie Deutsche Jugend) (FDJ) katıldı ve 1952'de Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) üyesi oldu. 1953'te Tribüne gazetesinin Yazı İşleri Müdür Yardımcılığı'na terfi etti ve 1962'de Leipzig'deki Karl Marx Üniversitesi'nde gazeteci olarak eğitim çalışmalarını tamamladı. Siyasi ilerlemesinin bir işareti olarak, 1967'den 1968'e kadar Moskova'daki SBKP Parti Okulu'nda okudu. Öğreniminden sonra Schabowski, Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin merkezi yayın organı Neues Deutschland (Yeni Almanya) gazetesinde önce Baş Editör Yardımcısı olarak, 1978'den 1985'e kadar da Baş Editör olarak çalışmak üzere görevlendirildi. Aynı zamanda Doğu Almanya’daki GDR Gazeteciler Derneği'nin (Verband der Journalisten der DDR) (VDJ) Merkez Yönetim Kurulu Üyesi olarak çalıştı. 1981'de Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) Merkez Komitesi'ne kabul edildi. 1984'te SED Merkez Komitesi Politbürosu üyesi olarak atandı. 1985 yılında SED'in Doğu Berlin'deki Bölge Komitesi'nin ilk sekreteri olarak atandı. Schabowski, 1981'den 1990'a kadar Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin en büyük yasama organı olan Halk Meclisi'nın de (Volkskammer) bir üyesiydi.

Doğu Almanya'da huzursuzluğun başlaması, Politbüro'nun önde gelen üyelerinden Günter Schabowski'yi artan bir baskı altına sokuyordu. 4 Kasım 1989’da, Berlin Alexanderplatz'da Doğu Almanya tarihindeki, muhaliflerin düzenlediği en büyük gösteride, Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) Merkez Komitesi Üyesi Günter Schabowski, konuşması sırasında ve Markus Wolf'un yanında kalabalık tarafından yuhalanır. Göstericilerin ana talebi, Doğu Almanya rejiminin demokratikleştirilmesi ve vatandaşların konuşma ve toplanma özgürlüğünü garanti altına alan Doğu Almanya Anayasası'nın 27. ve 28. maddelerine devletin uymasıydı. İki gün sonra, 6 Kasım 1989'da, Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) Merkez Komitesi Sekreterliği pozisyonu oluşturuldu (bir bakıma hükümet sözcüsünün eşdeğeri) ve Schabowski bu makama getirildi.

Doğu Almanların Macaristan ve Çekoslovakya üzerinden Batı Almanya’ya kitlesel bir şekilde “kalıcı olarak” gitmesi bir kriz yaratmıştı ve bu durum Hükûmet tarafından savunulamaz olarak görülüyordu.

Doğu Almanya İçişleri Bakanlığı'nda Pasaport ve Kayıt Dairesi Başkanı olan Gerhard Lauter, 8 Kasım 1989'da, İçişleri Bakanı Friedrich Dickel'den Macaristan ve Çekoslovakya aracılığıyla sürekli olarak Batı Almanya'ya giden Doğu Alman vatandaşlarının durumunu değiştirmek için bir kararname hazırlama emri aldı. Düzenleme, yalnızca Doğu Almanya'dan nihai ayrılışı ("kalıcı ayrılış") düzenlemeyi amaçlamıştır. Lauter, çalışanları ile yaptığı ön görüşmelerde, Doğu Almanya'da kalmak isteyenlerin yurt dışı seyahat gezilerinin reddedilmesine karşın, yalnızca "kalıcı ayrılma" yani vatandaşlığın kaybı için bir düzenleme taslağı hazırlamanın saçma olduğu sonucuna vardı.

9 Kasım sabahı, İçişleri Dairesi Başkanı Tümgeneral Gotthard Hubrich ve iki Stasi mensubu, Albay Hans-Joachim Krüger ve Albay Udo Lemme, Lauter ile birlikte söz konusu kararnameyi hazırlamak için Lauter'ın ofisine geldiler. Lauter'in önerisiyle, daha sonra Berlin Duvarı'nın yıkılmasının temelini oluşturacak olan "kalıcı ayrılma" düzenlemesinin içine şu paragrafı yerleştirdiler:

Hazırlanan taslak kararname, 9 Kasım 1989 günü öğle saatlerinde Devlet Konseyi Başkanı ve Genel Sekreter Egon Krenz'e, Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED) Merkez Komitesi'ne ve İçişleri Bakanlığı aracılığıyla Doğu Almanya Bakanlar Kuruluna iletildi. SED Politbüro'da olduğu gibi Merkez Komitesi'nde de metne itiraz olmadı. Doğu Almanya'nın 44 bakanının tümü aynı gün saat 18.00'e kadar Lauter tarafından önerilen kararı kabul edecekti. Bununla birlikte Schabowski, Merkez Komite toplantısına saat 17:30'a kadar gelmedi, bu nedenle Merkez Komitesi tarafından onaylanan taslağın tartışılmasını kaçırdı. Alınan önemli kararlardan biri de bu kararnamenin ertesi gün saat 16:00'ya kadar yayınlanmayacağı konusundaydı. Günter Schabowski'ye teslim edildiğinde, itiraz süresi dolmamıştı ve Bakanlar Kurulunun tüm üyeleri onay vermemişti. Egon Krenz, 18:00 - 19:00 saatleri arasında yapılması planlanan basın toplantısının metnini Schabowski'ye şu sözlerle verdi: “Seyahat etme kararını kesinlikle onlara bildirmelisin. Dünya bu haberi bekliyor.” (ama ambargo süresini –ertesi gün saat 16:00 kadar yayınlanmayacağını- belirten sayfadan söz etmeden ve hatta bu süreden sözlü olarak bahsetmeden.) Ayrıca Krenz, saat 18.00'e kadar dağıtılacak olan taslağın Bakanlar Kurulunda onaylanmasını bekliyordu.

Basın açıklamasında yer alan, ertesi gün saat 16:00'ya kadar olan ambargo süresi, basın açıklamasının ikinci sayfasında yer alan tek cümleydi. 9 Kasım 1989'da, akşam 18:54 civarında Doğu Alman televizyonu ve radyosunda canlı yayınlanan basın toplantısında, yeni göreve başlayan medya görevlisi Schabowski, İtalyan gazeteci Riccardo Ehrman'ın, muhtemelen, o zamanlar SED Merkez Komitesi üyesi olan Günter Pötschke'nin bir tüyosuna dayanarak, biraz bozuk bir Almancayla: “Bay Schabowski, hatalardan bahsettiniz. Birkaç gün önce sunduğunuz bu seyahat yasası taslağının büyük bir hata olduğunu düşünmüyor musunuz?” sorusuna, bildiği kadarıyla yeni yönetmeliğin zaten yayınlanmış olmasına şaşırdığını ifade etti. -ki yayınlandığı doğru değildi.- Ardından beraberinde getirdiği belgelerden, yani Egon Krenz'in daha önce kendisine verdiği karar taslağını açıklama yapmadan, engelleme bildirimini dikkate almadan okudu.

“Yurt dışına kişisel seyahatler için ön koşul (seyahat sebebi ve akrabalık şartı) olmaksızın başvuru yapılabilir. İzinler en kısa sürede verilecektir. Volkspolizei'nin Bölge Bürolarına pasaport ve kayıttan sorumlu departmanlara, kalıcı ayrılma için ön koşulların hala yerine getirilmesi gerekmeden gecikmeden kalıcı çıkış için vize verme talimatı verilmiştir. (...) Doğu Almanya'dan Batı Almanya'ya ve Batı Berlin'e kadar olan tüm geçiş noktalarından kalıcı çıkışlar yapılabilir."

Bir Bild muhabiri olan Peter Brinkmann’ın "Bu ne zaman yürürlüğe giriyor?" sorusunu, Schabowski tereddütle "Bildiğim kadarıyla... derhal, gecikmeden yürürlüğe giriyor..." diye yanıtladı.

Bu soruyu kimin sorduğuna dair açıklamalar farklıdır. Hem ANSA Haber Ajansı'nın Berlin muhabiri Riccardo Ehrman, hem de Alman Bild muhabiri Peter Brinkmann, basın toplantısında ön sırada oturuyorlardı ve düzenlemenin ne zaman yürürlüğe gireceğini kendilerinin sorduklarını iddia ettiler.

On binlerce Doğu Alman, hemen Berlin Duvarı boyunca uzanan altı sınır kapısına doğru akın etti ve geçmelerine izin verilmesini talep etti. Canlı televizyon yayını, kapıya gelen Doğu Berlinlilerin sayısının giderek arttığını bildirdi. Kalabalık, zaman kazanmaya çalışan sınır muhafızlarından çok daha fazlaydı. Ancak, hiç kimse ölümcül bir emir vermeye istekli değildi. Sonunda, saat 23:30'da Stasi görevlisi Yarbay Harald Jäger, Bornholmer Straße sınır kapısını açmaya ve insanların Batı Berlin'e girmesine izin vermeye karar verdi. Bu açılan ilk sınır kapısıydı ve bunu diğer sınır kapıları izledi. Sonuç olarak bu durum, Duvarın yıkılmasına ve Almanlar arası sınırın yok olmasına yol açtı.

Berlin Duvarı'nın yıkılması, vatandaşları Doğu Almanya'yı çevreleyen ara ülkelerden kaçarken haftalardır çökmekte olan Doğu Alman rejiminin sona ermesine yol açan kilit olaydı. Gerçekten de, tarihçi Victor Sebestyen daha sonra, kapılar açıldığında Doğu Almanya'nın "varlığının sona erdiğini" yazdı. Ayrıca Schabowski'nin meslektaşlarının çoğunun onun bir Amerikan ya da Batı Alman ajanı olduğundan şüphelendiğini ve "basit bir sahtekarlık" yaptığına inanamadıklarını da yazdı. 2014 yılında eşi, Schabowski'nin basın toplantısında söylediklerinin olası sonuçlarının farkında olduğunu iddia etti. Ayrıca Lauter'ın başlattığı kararnamenin ek paragrafı olmasaydı, Berlin Duvarı 9 Kasım 1989'da bugünkü haliyle bu şekilde yıkılamayacağı da iddialar arasındaydı.

1 Aralık 1989'da Halk Meclisi, Almanya Sosyalist Birlik Partisi'nin (SED) Doğu Almanya anayasasından liderlik vasfını kaldırdı. 3 Aralık 1989'da Merkez Komitesi'nin ve SED Politbürosu'nun feshedilmesiyle, Schabowski'nin siyasi kariyeri de sona erdi. SED'in Olağanüstü Parti Kongresi'nde alınan karar gereğince, 1 Aralık 1989'da Almanya Sosyalist Birlik Partisi (SED), Demokratik Sosyalizm Partisi (PDS) olarak yeniden adlandırıldı.

21 Ocak 1990'da hemen hemen herkes gibi o da Almanya Sosyalist Birlik Partisi’nin (SED) halefi olan Demokratik Sosyalizm Partisi'nden (PDS) ihraç edildi. Oysa aylar önce, ülkenin en prestijli ödülü olan Karl Marx Nişanı ile ödüllendirilmişti. Gerekçe olarak, ilgili kişilerin on yıllardır eski Politbüro'ya ait olduğunu ve "partideki ve ülkedeki varoluşsal krizden sürekli olarak kişisel sorumluluk taşıdığını" belirtildi.

Schabowski, Almanya'nın yeniden birleşmesini takiben, Doğu Almanya'daki (DDR) kendi eylemlerini ve Politbüro üyelerinin yanı sıra genel olarak Marksist-Leninist sosyalizmi sert bir şekilde eleştirdi. Bir beyanında, "Bu dünya görüşünün eski bir destekçisi ve kahramanı olarak, Duvar'da öldürülenleri düşününce suçluluk ve utanç duyuyorum. Kurbanların ailelerinden özür dilerim.” dedi.

Schabowski, sıfırdan mesleğine dönmek zorunda kaldı. 1992'den 1999'a kadar, Batı Alman bir gazeteci ve yayıncı Gerald H. Wenk ile birlikte kurduğu, Hessen eyaletinin Landkreis Hersfeld-Rotenburg bölgesinde küçük bir kasaba olan Rothenburg an der Fulda'da yerel haftalık Heimat-Nachrichten gazetesinde editör olarak çalıştı. Ayrıca Stasi tarafından ülkeden kaçmaya çalıştığı için gözaltına alınan ve ardından üç yıl hapis cezasına çarptırılan diyabetolog Elke Austenat tarafından yayınlanan Diabetes heute dergisinin de baş editör yardımcısıydı.

Schabowski aleyhine, 1989 yılının Mayıs ayında Doğu Almanya'da yapılan yerel seçimleri tahrif etmek suçlamasıyla 1993 yılında açılan dava, 1997'de durduruldu.

Almanya'nın savaş sonrası tarihinin en büyük davalarından birinde, 1992'de açılan sözde “Politbüro davaları”nda Günter Schabowski, Berlin Bölge Mahkemesi tarafından Doğu Almanya (DDR) rejiminin diğer önde gelen isimleriyle birlikte, Doğu Almanların DDR'den kaçmaya çalışırken öldürülmesiyle suçlandı. Uzun bir yargılama sonucunda, 25 Ağustos 1997'de Schabowski, Egon Krenz ve Günther Kleiber ile birlikte Berlin Duvarı'nda kaçmaya çalışanların infazını emretmekten suçlu bulundu ve üç yıl hapis cezasına çarptırıldı. Schabowski, temyize gitmeme kararı aldı ve aleyhindeki karar, 8 Kasım 1999'da kesinleşti. Aralık 1999'da cezasını çekmek için Spandau'daki Hakenfelde Hapishanesi’ne gönderildi, ancak Eylül 2000'de Berlin Belediye Başkanı Eberhard Diepgen tarafından affedildi ve 2 Aralık 2000'de serbest bırakıldı.

Schabowski, Doğu Almanya'da (DDR) meydana gelen olumsuz olaylarda suçlarını alenen kabul eden Almanya Sosyalist Birlik Partisi’nin (SED) birkaç parti liderinden biriydi. Schabowski, SED'in halefi Demokratik Sosyalizm Partisi'ni eleştirdi. Ayrıca yeni rejimin hizmetine giren bir sosyalist olarak, Almanya Hristiyan Demokrat Birliği'ne (CDU) verdiği destek, eski yoldaşlarından bazılarının ona, "dönek" anlamında, komünistlerle alay etmek için popüler bir terim olarak kullanılan, başını neredeyse 180 derece çevirebilen bir kuş olan “Boyunburan” (Almanca: Wendehals (Vogel)) demelerine neden oldu.

Günter Schabowski, bir TV gazetecisi olan, Rus kökenli Irina ile evliydi ve iki oğlu vardı. Karısına göre, Schabowski şeker hastasıydı ve hayatının son yıllarında, bir dizi kalp krizi ve felç geçirdikten sonra Berlin'de bir huzurevinde yaşıyordu. Berlin'de 1 Kasım 2015 sabahı uzun bir hastalıktan sonra 86 yaşında öldü.^[1]

• 1969: Vatansever Liyakat Nişanı (Vaterländischer Verdienstorden) Bronz
• 1974: İşçi Bayrağı (Banner der Arbeit)
• 1977: Vatansever Liyakat Nişanı (Vaterländischer Verdienstorden) Altın
• 1989: Halk Kardeşliği Nişanı (SSCB)
• 1989: Karl Marx Nişanı