Güney Kore tarihi

Kore tarihi MÖ 3000 yılına kadar uzanır. Çin’in eline geçtikten sonra, Budizm ve Çinlilerin etkisinde kaldı. Daha sonraları 7. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar değişik hanedanların idaresi altında bağımsız olarak yaşadı. 1910 yılında Japonlar Kore’yi işgal ederek koloni haline getirdiler. Bu durum, 1945 yılına kadar sürdü. II. Dünya Savaşı'nda Japonya’nın yenilmesinden sonra Güney Kore’yi ABD, Kuzey Kore’yi de SSCB işgal etti. Böylelikle kuzeyde komünist, güneyde kapitalist rejim kurulmuş oldu. SSCB nin yıkılışı ve Komünizmin çöküşüne rağmen iki ayrı ülke durumunda yaşayan halklar tekrar birleşememiştir. Özellikle Kore Savaşı'nda bunun nedenleri belirtilmiştir.

8 Ağustos 1945'te USAMGIK (The United States Army Military Government in Korea) tarafından yönetilmeye başlanmış ve 15 Ağustos 1948'de Kore Cumhuriyeti kurulmuştur.

25 Haziran 1950'de Sovyet subaylarının kumandasındaki Kuzey Kore birlikleri, yarımadanın tamamına komünizmi kabul ettirmek için Güney Kore’ye saldırmıştır. Bunun üzerine BM, Güney Kore’nin kurtarılmasına karar verdi. Bölgeye BM askerleri gönderildi. Bu orduya Türkiye, bir tugayla katıldı. Yapılan görüşmeler neticesinde 27 Temmuz 1953'te ateşkes imzalandı. 38. paralel Güney Kore ile Kuzey Kore arasında sınır kabul edildi.

Savaş sonrası, Başkanlık sistemine dayalı rejime geçildi. Kuzey Kore ile birleşme devamlı gündemde olup, yakın bir zamanda tek devlet haline gelmeleri ümit edilmektedir.

1948 yılında Yi Seungman cumhurbaşkanı seçilmiştir.　3 milyon Korelinin öldüğü savaştan sonra ciddi ekonomik, sosyal ve politik sorunlar ortaya çıktı.

19 Nisan 1960'ta Yi Seungman, öğrencilerin etkili rol oynadığı bir ayaklanma sonucunda cumhurbaşkanlıktan çekilmiştir (4·19혁명). Ağustos 1960'ta demokratik partiden Chang Myon (장면 / 張勉)^[1] başbakan olup hükûmeti kurmuş ve Hoe Jeong (허정 / 許政) cumhurbaşkanlık yetkisini vekaleten kullanmıştır.

1961 yılında 2. Ordu komutan yardımcısı Tümgeneral Park Chung-hee^[2] liderliğinde bir darbeyle devrildi (5·16 군사 정변). Park Devleti Yeniden Yaptırma Yüksek Konseyi (국가재건최고회의 / 國家再建最高會議) adlı cuntayı kurarak yönetimi eline almıştır.

1963'te Park'ın cumhurbaşkanı seçilmesiyle Üçüncü Cumhuriyet dönemi başlamıştır. Bu dönem Kore'nin hızlı bir kalkınma sürecinin başlangıcı oldu. Park chaebolları (재벌 / 財閥: Büyük holdingler) destekleyerek özelleştirilmiş firmaları çoğalttı ve ürettikleri ürünlerin kârı ile hükûmet giderlerini karşılamaya başladı. Ekonomik yönden "Han Nehri Mucizesi" (한강의 기적 Hangang ui gijeok / 韓江의奇蹟) olarak anılan büyük bir büyüme sağlandı.

ABD'nin isteğiyle Güney Kore Vietnam Savaşı'na katılmış ve 1964'te deniz kuvvetleri birliklerini yollamıştır. Ekim 1965'te "Vahşi Kaplan Birliği" (Maengho Budae, 맹호부대 / 猛虎部隊) lakaplı Başkent Mekanize Piyade Tümeni (Sudo Gigyehwa Bobyeong Sadan, 수도기계화보병사단 / 首道機械化步兵師團), "Beyaz At Birliği" (Baengmabudae, 백마부대 / 白馬部隊) lakaplı 9. Piyade Tümeni (Je 9 Bobyeong Sadan, 제9보병사단, 第9步兵師團) ve "Mavi Ejderha Birliği" (Cheongnyong Budae, 청룡부대　/ 靑龍部隊)　lakaplı 2. Deniz Piyade Tugayı (Je 2, 제2해병여단　/ 第2海兵旅團) dahil olmak üzere kara birliklerini de yollamış ve 23 Mart 1973'te Vietnam'dan çekilinceye kadar resmî açıklamasına göre 41.450 Vietnamlı öldürmüştür. Kore askerleri ırza geçme ve katliamlar gibi savaş suçları işlemiş^[3] ve Lai Daihan denilen melez çocukları bırakmışlardır.2001 yılında Güney Kore Devlet Başkanı Vietnam'a bu konuda özür dile getirmiştir.^[4]

17 Ekim 1972 tarihli Anayasa değişikliğiyle Dördüncü Cumhuriyet dönemi başlamıştır. Hükûmeti askeri kurallar ile yönetmeye başladı. Yönetimi boyunca bir sürü gözde görülür yolsuzluk olayları meydana geldi.^[] 1979 yılında grev dalgaları ve eylemleri yoğunlaştı.

15 Ağustos 1974'te Park'ın eşi Yug Yeongsu (육영수 / 陸英修), Seul'un Namsan tepesinde düzenlenen Gwangbokjeol (광복절 / 光復節; Kurtuluş yıldönümü) kutlama töreninde Chongryeon (Tam adı: Jaeilbon Joseonin Chongnyeonhapoe, 재일본 조선인 총련합회 / 在日本朝鮮人總聯合會; Japonya'da ikamet eden Kuzey Korelilerin örgütü)'nin desteklediği Mun Segwang (문세광 / 文世光)'ın giriştiği suikast sonucu vurularak öldürülmüştür (Munsegwang Sageon 문세광 사건).

Cumhurbaşkanı Park 26 Ekim 1979'da KCIA başkanı Kim Jaegyu (김재규 / 金載圭) tarafından vurularak öldürülmüştür (10・26사건). Başbakan Choi Kyuhah (최규하 /崔圭夏) cumhurbaşkanı olmuş ve genelkurmay başkanı Jeong Seunghwa (정승화 / 鄭昇和) komutasında sıkıyönetim ilan edilmiştir.

1979'da 12 Aralık Askerî Darbesi (12·12군사반란) ile Tümgeneral Chun Duhwan (전두환 / 全斗煥) iktidarı ele geçirmiştir. Chun 17 Mayıs 1980'de sıkıyönetimi ilan etmiş ve Kim Dae-jung,^[6] Kim Young-sam^[7] gibi muharefet liderleri ve KCIA'nin ilk başkanı Kim Jongpil (김종필 / 金鍾泌) gibi eski askerî rejimin savunucularını yakalatmıştır.

Park Chung-hee'nin suikastından iki ay sonra ordu iktidara gelerek, öğrenci ve işçi eylemlerini bastırmaya çalıştı. 18 Mayıs 1980'de Gwanju'da üniversite kampüsü kuşatan hava indirme birliği ile öğrenciler arasında çarpışma yaşanmış ve ertesi gün Gwanju halkı da ayaklanmıştır. Askerler silahsız eylemcilere karşı ateş açtılar, birçok eylemciyi tutuklayıp dövdüler ve şiddet uyguladılar. 27 Mayıs'ta halk liderleri vurularak öldürülmüş ve ayaklanma bastırılmıştır.

Dokuz günlük ayaklanma süresince yüzlerce kişi yaralanmıştı ve resmi ölü sayısı ise 240 olarak bildirildi. İnsan hakları grupları bu sayının daha fazla olduğuna inanmaktalar.

9 Ekim 1983'te Myanmar'ın Rangoon (bugünkü Yangon) kentinde

Korean Air Flight 858, Bağdat, Irak ve Seul, Güney Kore arasında tarifeli bir uluslararası yolcu uçuşuydu . 29 Kasım 1987'de, bu rotada uçan uçak, iki Kuzey Koreli ajan tarafından uçağın yolcu kabinindeki baş üstü depolama bölmesine yerleştirilen bombanın patlaması üzerine havada patladı.

Kuzey Kore hükûmetinin emriyle hareket eden ajanlar, cihazı Birleşik Arap Emirlikleri'nin Abu Dabi kentindeki ilk mola sırasında uçaktan inmeden önce yerleştirdiler . Uçak, Andaman Denizi üzerinde Tayland'ın Bangkok kentindeki ikinci durağına uçarken, bomba Kore Havayolları'na ait Boeing 707-3B5C'yi patlattı ve yok etti . Uçaktaki herkes öldürüldü; toplam 104 yolcu ve 11 mürettebat (neredeyse tamamı Güney Koreliydi). Saldırı, 27 Temmuz 1953'te Kore Savaşı'ndaki düşmanlıkları sona erdiren Kore Ateşkes Anlaşması'ndan 34 yıl sonra meydana geldi.

İki bombacı Bahreyn'e kadar takip edildi ve gözaltına alınacağını anladıklarında her ikisi de sigaranın içine gizlenmiş siyanür ampullerini aldılar. Adam öldü ama kadın Kim Hyon-hui hayatta kaldı ve daha sonra bombalamayı itiraf etti. Saldırı nedeniyle yargılandıktan sonra ölüm cezasına çarptırıldı, ancak daha sonra Kuzey Kore'de beyninin yıkandığı kabul edildiği için Güney Kore Devlet Başkanı Roh Tae-woo tarafından affedildi. Kim'in ifadesi, o dönemde Kuzey Kore'nin gelecekteki lideri olan Kim Jong Il'in olayın nihai sorumlusu olduğunu gösterdi. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, KAL 858'in bombalanmasını özellikle "terörist eylem" olarak nitelendiriyor ve 2008 ile 2017 yılları arasındaki dönem hariç, Kuzey Kore'yi Terörizmin Devlet Sponsorları listesine dahil etti.

Saldırıdan bu yana, Kuzey Kore ile Güney Kore arasındaki diplomatik ilişkilerde önemli bir iyileşme olmadı, ancak dört Kore arası zirve şeklinde bir miktar ilerleme kaydedildi. Kim Hyon-hui daha sonra, Kuzey Kore ordusu tarafından yönetilen bir casusluk okulunda eğitim aldığını ve kişisel olarak Kim Jong Il tarafından saldırıyı gerçekleştirmesinin söylendiğini hatırladığı Ruhumun Gözyaşları adlı bir kitap yayınladı. Kuzey Kore tarafından hain olarak damgalandı ve Güney Kore'yi gördükten sonra Kuzey Kore'nin eleştirmeni oldu. Kim şu anda sürgünde ve sürekli sıkı güvenlik altında yaşıyor ve Kuzey Kore hükûmetinin onu öldürmek istediğinden korkuyor.

Cumhurbaşkanı adaylarından emekli orgeneral ve Spor Bakanı No Taeu (노태우 / 盧泰愚), 29 Haziran 1987'de "Demokratikleştirme İlanı" (민주화 선언) açıklamış ve cumhurbaşkanı seçimini kazanmıştır. Kim Youngsam ve Kim Jongpil gibi rakipleri de kendi tarafına alıp işbirliği sağlamıştır.

1997 yılında muhalefet partisinin seçimleri kazanması sonucu iktidarı Yeni Siyaset İçin Ulusal Kongre Partisi lirdi Kim Daejung'a devretti. Bu olay ile ilk defa Güney Kore'de iktidar ile muhalefet barışçıl bir yoldan el değiştirmiş oldu.

1996 yılında, 1979 yılında hükûmeti devirmek ve yüklü oranda rüşvet olayları yüzünden Başkanlar Chun Duhwan ve No Taeu suçlu bulundular. No Taeu aynı zamanda Gwanju Olayından dolayı da suçlu bulunmuştu. Bir yıldan az bir süre zarfından sonra da Başkan Kim Youngsam bir skandal ile ilişkisi olduğu ortaya çıktı.