İçeriğe atla

Güneş ve gezegen dişlisi

1785'in Whitbread Motoru

Güneş ve gezegen dişlisi, ileri geri hareketini bir dönme hareketine dönüştürme yöntemidir ve ilk döner kirişli motorlarda kullanılmıştır.

Boulton ve Watt'ın bir çalışanı olan İskoç mühendis William Murdoch tarafından icat edilmiştir, ancak patenti Ekim 1781'de işvereni James Watt tarafından alınmıştır.[1] Halihazırda James Pickard'a ait olan krank üzerindeki patenti devre dışı bırakmak için icat edilmiştir.[2] Sanayi Devrimi'nde rotasyon için cihazların geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır.

Çalışması

Meccano kullanılarak Sun & Planet teçhizatının animasyonu. Diş oranı 1:1 olduğunda, gezegenin her dönüşü için güneş ve volanın iki kez döndüğüne dikkat edin.

Güneş ve gezegen dişlisi, bir buhar motoru tarafından tahrik edilen bir kirişin dikey hareketini, motorun biyel kolunun (kirişe bağlı) ucuna sabitlenmiş bir dişli çark olan bir 'gezegen' kullanarak dairesel harekete dönüştürür. Kirişin hareketiyle bu, tahrik miline sabitlenmiş ikinci bir dönen dişli olan 'güneş'in etrafında tur attırılarak döndürülür ve böylece devir hareketi oluşturulur. Bu düzenlemenin ilginç bir özelliği, basit bir krankla karşılaştırıldığında, hem güneş hem de gezegen aynı sayıda dişe sahip olduğunda, tahrik milinin kirişin her çift vuruşu için bir yerine iki devir tamamlamasıdır. Planet dişli biyel koluna sabitlenmiştir ve bu nedenle kendi ekseni etrafında dönmemektedir.

İki dişlinin akslarının genellikle birbirine, iki dişliyi birbirine bağlı tutan ancak tahrik torkuna katkıda bulunmayan serbestçe dönen bir bağlantıyla (animasyonda gösterilmemiştir) bağlandığına dikkat edin. Bu bağlantı, ilk bakışta bir kranka benziyor gibi görünür, ancak tahrik onun aracılığıyla iletilmez. Böylece, krank patentine aykırı bir durum oluşmamıştır.

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. ^ "JAMES WATT Patents". web.archive.org. 11 Aralık 2017. 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2023. 
  2. ^ Catalogue of the Mechanical Engineering Collection in the Science Division of the Victoria and Albert Museum, South Kensington, Read books, 2007, s. 35, ISBN 978-1-4067-8053-6 

Dış bağlantılar

Şablon:Steam engine configurations

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bisiklet</span> pedal çevirerek kas gücü ile çalışan kara aracı

Bisiklet ya da popüler olmayan eski adıyla velespit, motorsuz veya elektrik motorlu, iki veya üç tekerlekli, pedallı, insan gücü ile ilerleyen bir ulaşım aracıdır. 19. yüzyıl sonlarında bisiklet anlamında Arapça derrâce sözcüğünün kullanıldığı da belirtilmektedir. Halk dilinde bisiklet anlamında demirat, teker, yelatı gibi sözcüklerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Bisikletin eş anlamlısı olarak ise çiftteker ve çalınga sözcükleri bulunmaktadır. Ulaşım ve eğlencenin yanı sıra bisiklet sporunda da kullanılır. BMX, Dağ bisikleti, şehir (hibrit) bisikleti, tandem, tur bisikleti, yol bisikleti gibi türleri vardır. Vitesli ve vitessiz türleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Makine</span> herhangi bir enerji türünü başka bir enerjiye dönüştürmek, belli bir güçten yararlanarak bir işi yapmak veya etki oluşturmak için dişliler, yataklar ve miller gibi çeşitli makine elemanlarından oluşan düzenekler bütünü

Makine, bir iş yapmak için kuvvet uygulamak ve hareketi kontrol etmek için güç kullanan fiziksel bir sistemdir. Terim genellikle motor kullanan yapay cihazlara veya moleküler makineler gibi doğal biyolojik makromoleküllere de uygulanır.

<span class="mw-page-title-main">Dişli çark</span>

Dişliler ya da dişli çarklar, tork ve hız iletmek veya dönüştürmek üzere başka uyumlu dişli çark parçasıyla birbirine geçen kesilmiş dişlere veya bazı durumlarda sonradan eklenmiş dişlere sahip dairesel bir makine elemanıdır. Dişlilerin çalışmasındaki temel prensip kaldıraçların temel prensibine benzemektedir. Dişli çarklar, bir güç kaynağının hızını, torkunu ve yönünü değiştirebilmektedir. Farklı boyutlardaki dişliler, dişli oranı sayesinde torku etkileyerek mekanik bir avantaj yaratabilmektedir ve bu yüzden de bir basit makine olarak tanımlanmaktadır. Birbirine geçen iki dişlinin dairesel hızları ve torkları, çap ölçüleriyle orantılı olarak farklılık göstermektedir. Birbirine geçen iki dişlinin tüm dişlerinin yapısı birbiriyle aynıdır.

<span class="mw-page-title-main">Piston</span> pistonlu motorların bir silindir tarafından tutulan ve piston segmanları tarafından gaz sızdırmaz hale getirilen hareketli bileşeni

Piston veya itenek, bir silindir içine 1000'de 7 boşluk olacak şekilde yerleştirilmiş disk şeklinde parça. Motor, pompa ve kompresör gibi makinelerde silindirden dışarı uzanan (biyel) piston koluna bağlı olarak kullanılır. Motorlu araçlarda kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye çeviren düzenektir.

<span class="mw-page-title-main">Wankel motoru</span> Felix Wankel tarafından bulunmuş "Döner Motor" olarak da bilinen ekzantrik döner tasarıma sahip, yanma basıncını döner harekete çeviren içten yanmalı bir motor

Wankel motoru; ekzantrik döner tasarıma sahip, yanma basıncını döner harekete çeviren içten yanmalı bir motordur. Bu motorlarda diğer içten yanmalı motorlardan farklı olarak, kenarları yayvanlaştırılmış üçgen şeklinde döner pistonlar kullanılır. Güç iletiminin doğrudan piston üzerine bağlı mil yardımı ile gerçekleştirilmesi sayesinde yapıları diğer motorlara göre daha az karmaşıktır. Pistonlu motorların aksine tüm parçalar aynı yönde döner. Bu motorun diğer avantajları harekette akıcılık, kompaktlık ve daha yüksek güç-ağırlık oranıdır.

Değişken Zamanlamalı Supap Kontrol Sistemi Değişken supap zamanlaması, motor işletim sisteminin hangi devire göre hangi supap zamanlamasının kullanılacağını belirlenmesi ve her devirde en verimli çalışmayı sağlamasıdır Böylece motor düşük devirlerde az yakıt tüketirken yüksek devirlerde de iyi bir performans sunmaktadır. Motor devri yükseldikçe kayar pimli eksantrik milleri subaplara daha büyük bir kam lobuyla hareket iletmekte ve hava yakıt oranının yeniden düzenlenmesine imkân tanımaktadır. Bu motor teknolojisini Honda bulup geliştirmiştir ve onun tarafından kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Marş motoru</span> içten yanmalı bir motoru çalıştırmak için kullanılan motor

Marş motoru otomobillerde ilk hareketi sağlayan parçadır. Araçta marşa basıldığı anda marş motorunun dişlisi ile krank miline bağlı volan dişlisi birbiriyle kavraşarak marş motorunun oluşturduğu dönme momenti, volan dişlisi aracılığı ile krank miline aktarılır. Böylece motora ilk hareket verilmiş olur.

<span class="mw-page-title-main">Debriyaj</span>

Debriyaj, motorla vites kutusu arasındaki irtibatı keserek vites değiştirme olanağı sağlayan güç aktarma organlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Volan</span>

Krank miline bağlı krankın hareketi ile direkt dönen ve ateşleme zamanında aldığı gücü diğer zamanlarda motorun dönmesi için harcayarak hareketinin devamlılığını sağlayan büyük silindirik dişlidir.Krank mili ile birlikte motorun dengesini sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Yarı paletli araç</span>

Yarı paletli araç, ön kısmında yönlendirme için tekerlek veya kızak çifti, arka kısmında ise tahrik ve yükünün büyük kısmını taşımak için palet bulunduran, sivil veya askeri amaçlı olarak kullanılan taşıttır. Yarı paletli taşıtlarda tank ve benzeri paletli araçlardaki yol dışı seyir ve yük taşıma faydaları ile tekerlekli bir taşıttaki sürüş karakteristikleri bir arada bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pervane</span>

Pervane ya da uskur, döner bir milin üzerine yerleştirilmiş, uygun bir aerodinamik ya da hidrodinamik biçim verilmiş palalardan oluşan; itme veya çekme gücü sağlayan alet. Pervaneler hava ve su taşıtlarında kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Şanzıman</span> şanzıman veya vites kutusu, baskı balata (kavrama) yolu ile motordan aldığı hareketi istenilen tork değerinde şaft veya diferansiyele ileten aktarma organıdır

Şanzıman veya vites kutusu, baskı balata (kavrama) yolu ile motordan aldığı hareketi istenilen tork değerinde şaft veya diferansiyele ileten aktarma organıdır.

<span class="mw-page-title-main">Biyel kolu</span>

Biyel kolu, pistonla krank milini birbirine bağlayan parçadır. Bir ucu perno yardımıyla pistona ve diğer ucu veya büyük tarafı ise krank pimi ile krank miline bağlanan biyel kolları, pistonun silindir içinde yaptığı eksenel hareketi dönme hareketine çevirerek krank milinin dönmesini sağlar. Motorun piston pernosu ile birlikte mekanik olarak en çok yüklenen parçalarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Palet (mekanik)</span> birden fazla sıralı tekerlek ya da çarklar ile bunların çevresine gerili bir kayıştan oluşan taşıt tahrik sistemi

Palet veya yürüyüş takımı, birden fazla sıralı tekerlek ya da çarklar ile bunların çevresine gerili bir kayıştan oluşan taşıt hareket düzeneğidir. Kayışın yere temas eden yüzeyinin tek bir tekerlekten çok daha büyük olması çok düşük yüzey basıncıyla birlikte yere daha iyi ağırlık aktarımı sağlar, bu sayede paletli bir taşıtın yumuşak yüzeylere saplanıp batma riski tekerlekli taşıta göre çok daha azdır.

<span class="mw-page-title-main">Zincir dişlisi</span>

Zincir dişlisi, cer dişlisi veya tahrik dişlisi bir zincir, palet ya da diğer delikli ya da girintili maddeye hareket aktarmak üzere tasarlanmış, dişleri olan bir çark veya tekerlektir. 'Zincir dişlisi' adı genellikle radyal çıkıntılarının üzerinden geçen bir zincire geçtiği herhangi bir tekerleği tanımlar. Pürüzsüz olan makaralara kıyasla zincir dişlileri zincir veya paletle eşleşmesini sağlayan çıkıntılara sahiptir. Dişli çarklarden farklı olarak zincir dişlileri birbirleri ile doğrudan eşleşmezler.

<span class="mw-page-title-main">Zincirli tahrik</span>

Zincirli tahrik, mekanik gücü bir yerden diğerine zincirle aktarmanın bir yoludur. Genellikle bir aracın tekerleklerine, özellikle de bisikletlere ve motosikletlere güç iletmek için kullanılır. Araçların yanı sıra çok çeşitli makinelerde de kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Planet dişli seti</span>

Planet dişli seti, bir dişlinin merkezi diğerinin merkezi etrafında dönecek şekilde monte edilmiş iki dişliden oluşan bir dişli takımıdır. Bir taşıyıcı, iki dişlinin merkezlerini birbirine bağlar ve diğerinin etrafında, güneş dişlisi veya güneş tekerleği adı verilen, planet dişlisi veya planet pinyonu adı verilen bir dişliyi taşımak için döner. Planet ve güneş dişlileri, eğim daireleri kaymadan yuvarlanacak şekilde birbirine geçer. Planet dişlisinin eğim dairesi üzerindeki bir nokta, episikloid bir eğri izlemektedir. Bu basitleştirilmiş durumda, güneş dişlisi sabitlenir ve planet dişliler, güneş dişlisinin etrafında dönerler.

<span class="mw-page-title-main">Kamera motoru</span>

Kamera(Kam) motorlarında, diğer içten yanmalı motorlarından farklı olarak bağlantı çubukları ve krank mili yoktur, bunun yerine piston hareketinin, normal krank yerine bir kam ve silindir vasıtasıyla yapıldığı bir motordur.

<span class="mw-page-title-main">Dişli pompa</span>

Dişli pompa, sıvıyı yer değiştirmeyle pompalamak için dişlilerin birbirine geçmesini kullanır.

<span class="mw-page-title-main">William Murdoch</span>

William Murdoch İskoç kimyager, mucit ve makine mühendisidir.