Gün batımı sarısı

Gün batımı sarısı
Adlandırmalar
	IUPAC adı Disodyum 6-hidroksi-5-[(4-sülfofenil)azo]-2-naftalinsülfonat
	Diğer adlar Orange Yellow S; FD&C Yellow 6; C.I. 15985; E110
Tanımlayıcılar
CAS numarası	2783-94-0 ;
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü;
ChemSpider	11431290;
ECHA InfoCard	100.018.629
E numaraları	E110 (renkler)
PubChem CID	5359810;
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID6021456 ;
	InChI InChI=1/C16H12N2O7S2.2Na/c19-15-8-1-10-9-13(27(23,24)25)6-7-14(10)16(15)18-17-11-2-4-12(5-3-11)26(20,21)22;;/h1-9,19H,(H,20,21,22)(H,23,24,25);;/q;2*+1/p-2/b18-17+;;;
	SMILES [Na+].[Na+].[O-]S(=O)(=O)c1ccc(cc1)/N=N/c2c3ccc(cc3ccc2O)S([O-])(=O)=O;
Özellikler
Kimyasal formül	C16H10N2Na2O7S2
Molekül kütlesi	452,37 g mol−1
Erime noktası	300
Tehlikeler
NFPA 704; (yangın karosu)	2 1 0
	Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Günbatımı sarısı (Sunset yellow FCF), bir gıda katkı maddesi grubu olan gıda boyalarındandır. pH 1'de yaklaşık 480 nm'de ve pH 13'te 443 nm'de pH'a bağlı maksimum absorbsiyona (emilime) sahip olup, 500 nm'de bir omuza sahip petrol türevi bir turuncu azo boyadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde FD&C Yelow 6 olarak bilinirken, Avrupa'da E110 numarasıyla tanınmaktadır.^[1]^[2]^[3]

Fiziksel ve kimyasal özellikleri

Kimyasal formülü:C ₁₆ H ₁₀ N ₂ Na ₂ O ₇ S _2.

IUPAC adı: Disodyum 6-hidroksi-5-[(4-sülfofenil)azo]-2-naftalinsülfonat.

Molar kütlesi:452,36 g·mol ⁻¹ .

Erime noktası: 300 °C (572 °F; 573 K) şeklindedir.^[4]

Toz- granül halinde olup, kırmızı portakal rengindedir. Asitler ile reaksiyona girdiği zaman rengi değişmemektedir. Sunset yellow FCF maddesine kalay klorür ilave edildiği zaman rengi 2 dakika içinde açılabilmektedir. Farklı bir madde olan "sodyum perborat" eklendiğinde ise oluşan çözeltinin portakal rengi koyulaşmaktadır. En az %85 suda çözünebilmektedir. Çok az miktarda etonolde çözünebilen Sunset yellow'un kurutmadaki kaybı en fazla %15'tir.^[5]^[6]

Biyolojik ve toksikolojik özellikleri

Sunset yellow FCF ile ilgili farklı çalışmalar mevcuttur.

Örneğin; yapılan bir çalışmada bir grup ratlara (sıçanlara) verilen 0–20 mg/kg Sunset yellow FCF boyasının 4 tanesinde meme tümörü olduğu gözlemlenmiştir. Başka bir grup sıçana 20–30 mg/kg Sunset yellow FCF verilmiş ve bunun sonucunda diare (ishal), sekum (kör bağırsak genişlemesi) görülmüştür.

30 dişi ve erkek grubundan oluşan bir sıçan grubuna ise 80 hafta süreyle 4–16 mg/kg Sunset yellow FCF verilmesiyle genel olarak "lyphoma"lar (lenf dokusunda gelişen tümör), reticulumcell neoplasm'lar (reticulum-hücre tümörler) ve akciğer adenomları (akciğerde gelişen iyi huylu tümör) geliştiği gözlemlenmiştir. Bu boyanın verilmediği kontrol gruplarında ise olumsuz giden bir sonuca ulaşılmamıştır. Bu çalışmada sıçanlara yüksek dozda verilen Sunset yellow FCF miktarı malignant (kötü huylu) tümör, yumurtalıklarında da granulosa cell tümör (Graaf follikülündeki granülosa hücrelerinden gelişen tümör) gözlemlenmiştir. Düşük dozda Sunset yellow FCF verilen grupta ise göğüste kötü huylu tümör oluştuğu gözlenmiştir.^[7]^[8]

Bir başka çalışmada Sunset yellow FCF (E110), kuluçka başlangıcında olan yüksek konsantrasyon da hava kamarasına enjekte edildiğinde kanatlı merkezi lenfoid organları olan tavuk timus ve bursa Fabriciisinin embriyonik gelişimini baskıladığı görülmektedir. Her ne kadar, bu çalışmada elde edilen morfolojik bulguların fonksiyonel bulgularla desteklenmesine gerek duyulsa da, son yıllarda çocuklarda alerjik rahatsızlıkların artış göstermesi dikkate alındığında, gıda katkı maddelerinin ve özellikle de gıda boyalarının tek başlarına veya kombine etkilerinin bu artıştan sorumlu olabileceği düşünülmektedir. Konunun aydınlatılmasında memeli hayvan modeli üzerinde daha detaylı araştırmalara gerek olmakla birlikte; en azından ergenlik öncesi çocuklarda ve erken gebelikte sentetik gıda katkı maddesi ve özellikle gıda boyaları içeren hazır gıdaların kullanılmaması veya kullanımının sıkı denetim altına alınması gerektiği önerilebilmektedir.^[9]

Kullanımı

Sunset yellow FCF, gıdalarda, kondomlarda, kozmetik ve ilaç sektöründe kullanılmaktadır. Yalnız başına kullanıldığında sarı, sarı- turuncu renk verme özelliğine sahiptir. Örneğin şekerlemelerde, tatlılarda, atıştırmalıklarda, soslarda ve konserve meyvelerde renk verme amacıyla kullanılmaktadır.^[10]

Sunset yellow FCF, hem çikolatalarda hem de karamelde genelde "Amaranth (E123)" ile kullanılmaktadır. Sunset yellow FCF, yaz sıcaklığı, güneş ışınları gibi doğal koşullara maruz bırakıldığında rengini kaybedebilmektedir.^[11]

Güvenlik

DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) Sunset yellow'un kullanımında maksimum alım miktarını 200mg/ kg olarak belirlemiştir. Ayrıca 1982 yılında ADI (günlük alım miktarı) değeri JECFA (Gıda Katkı Maddeleri Uzman Komitesi / Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives ) ve SCF (Bilimsel Gıda Komisyonu ) tarafından 0- 2,5 mg/ kg/ gün olarak belirlemiştir. 2011 yılına gelindiğinde ise ADI değeri vücut ağırlığı başına 0-4 mg/kg olarak kabul görmektedir.

Gıda katkı maddesi olarak

Avrupa

Sunset yellow FCF, 2000 yıllarında Norveç, Finlandiya ve İsveç'te gıda katkı maddesi olarak kullanımı kısıtlandı veya yasaklanmıştır.

2008 yılında, Birleşik Krallık Gıda Standartları Ajansı, gıda tüketicilerine "Tartrazin, Allura Red, Ponceau 4R, Quinoline Yellow WS, Sunset Yellow ve Carmoisine " olmak üzere altı gıda boyasını gönüllü olarak bırakmaları için çağrıda bulunmuştur. Daha sonra da bu boyaların diğer farklı boyalarla değişimini sağlayacak yardımcı bir belge sunmuştur.

2010'da gıda üreticilerinin Southampton 6'yı içeren gıdalara "çocukların dikkat ve aktivite eksikliği üzerinde etkisi olabilir" şeklinde bir etiket koyulmasını AB yürürlüğünde faaliyete girmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri

Sunset yelow FCF, ABD'de FD&C Yellow No. 6 olarak bilinmektedir. Kabul edilebilir günlük 3,75 mg/kg alımı ile gıda, ilaç ve kozmetiklerin renklendirilmesinde kullanım için onay almıştır.

Türkiye

Türkiye'de kullanımı, kullanım alanına göre maksimum alım miktarı değişiklik göstermektedir. mg/l veya mg/kg başına 5,10,30, 50,100, 200 değer aralıklarında (birlikte kullanıldığı diğer boyalarla toplam değeri), birlikte kullanılacağı farklı gıda boyalarıyla farklı değerlerle verilmektedir.^[12]^[13]

Toplum ve kültür

1970'lerden ve Benjamin Feingold'un duyurulan ve savunuculuğunu yaptığı dönemden bu yana, gıda boyalarının çocuklarda DEHB ve benzeri davranışlara neden olabileceği hakkında kamuoyunda büyük bir endişe var olmaktadır. Bu endişeler FDA ve gıda güvenliği yetkililerinin literatürlerini gözden geçirmesine neden olmuştur. Ardından Birleşik Krallık FSA'nın Southampton Üniversitesi'ndeki araştırmacılar tarafından "Southampton 6" ve sodyum benzoat karışımının etkisiyle ilgili bir çalışma başlatmasına da yol açmıştır. 2007'de yapılan çalışmada, çocuklarda "bu yapay renklerin tüketimi ile sodyum benzoat koruyucu ve artan hiperaktivite arasında olası bir bağlantı" ilişkisini bulmuştur. Ancak çalışmayı değerlendiren FSA'nın danışma yetkilileri bu çalışmanın sınırlığını göz önünde bulundurarak bunun genel popülasyona yansıtılamayacağını ve daha fazla çalışma yapılmasının gerektiğini önermiştir.^[14]^[15]

Avrupa düzenleyici topluluğu, ihtiyat ilkesine daha fazla vurgu yaparak, gıda boyaları için etiketleme gerektirerek, kabul edilebilir günlük alım miktarını (ADI) geçici olarak azaltmıştır. İngiltere FSA, gıda üreticileri tarafından renklendiricilerin gönüllü olarak kullanılmamasına davet etmiştir.

Ancak, 2009'da EFSA (European Food Safety Authority /Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi ) eldeki verileri yeniden değerlendirmiştir. Sonucunda "mevcut bilimsel kanıtların renk katkı maddeleri ile davranışsal etkiler arasında bir bağlantıyı doğrulamadığını" belirlemiştir. 2014'te verilerin daha fazla gözden geçirilmesinden sonra EFSA önceki ADI seviyelerini geri yüklemiştir.^[16]^[17]

ABD FDA, Southampton çalışmasının yayınlanmasının ardından değişiklik yapmamıştır. Ancak 2008 yılında Kamu Yararına Bilim Merkezi tarafından sunulan ve FDA'nın çeşitli gıda katkı maddelerini yasaklamasını talep eden bir vatandaş dilekçesinin ardından FDA, mevcut gıda katkı maddelerini incelemeye başlamıştır. Ancak verilerde elle tutulur bir kanıt ve düzenleme yer almamaktadır.^[15]

Kaynakça

^ Abbey J (2013). Yasmine Motarjemi; Gerald Moy; Ewen Todd (eds.). Colorants. Encyclopedia of Food Safety. 2: Hazards and Diseases. Academic Press. pp. 459–465.
^ Committee on Food Chemicals Codex (2003). Food chemicals codex (5th ed.). Washington, DC: National Academy Press.
^ Wood, Roger M. (2004). Analytical methods for food additives. Boca Raton: CRC Press.
^ "Sunset Yellow FCF - Wikipedia". 11 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Sunset Yelow FCF" (PDF). 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ Anonim (2002a): Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı, Türk Gıda Kodeksi, Gıda Maddelerinde Kullanılan Renklendiricilerin Saflık Kriterleri Tebliği, (No:2001/27), Resmi Gazete.
^ ÖZCAN M, AKGÜL A (1995). Gıdalar için Doğal Renk Maddeleri-I, Gıda, 20(4), 209-213.
^ YAMAN M (1996). Bazı Gıda Maddelerine Katılan Sentetik Boyaların Miktarlarının Araştırılması, Doktora Tezi, Gazi Üniv. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Besin Analizleri ve Beslenme Bilim Dalı, Ankara YENTÜR G., KARAKAYA, A.E. (1985). Kullanımı Yasaklanan Aromatik Azo Yapısındaki Gıda Boyalarının Bazı Gıda Maddelerinde Araştırılması, Gıda, 10(6), 371-376
^ "Sunset Yellow Çalışmaları" (PDF). 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^ "NedirNeDemek". 5 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Gıda bilinci-sunset yellow fcf". 25 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^ "T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi". 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2021.
^ "E110 / Sunset Yellow FCF". 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Sarah Chapman of Chapman Technologies on behalf of Food Standards Agency in Scotland. March 2011 [Guidelines on approaches to the replacement of Tartrazine, Allura Red, Ponceau 4R, Quinoline Yellow, Sunset Yellow and Carmoisine in food and beverages]
^ ^a ^b "FDA (U.S. Food and Drug Administration)" (PDF). 31 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "Scientific Opinion on the re-evaluation of Sunset Yellow FCF (E 110) as a food additive". 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Reconsideration of the temporary ADI and refined exposure assessment for Sunset Yellow FCF (E 110)". 15 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.