İçeriğe atla

Gümrük

Gümrük, eşya ve malların ülke sınırlarından giriş ve çıkışlarında denetimlerinin yapıldığı ve vergilerin ödendiği kamu kurumudur. Gümrük vergisi'nin toplanması, bir ülkeye giren ve çıkan kişiler ve hayvanlar, nakliye araçları, kişisel eşyalar ve tehlikeli maddeler dahil olmak üzere malların akışını kontrol eder. Gümrük kuru sınırlarında, deniz limanları ve hava alanlarında bulunur. Geleneksel olarak gümrük, ithalat ve ihracatta gümrük vergilerini ve diğer vergileri alan mali konu olarak kabul edilmiştir. Gümrük şimdi üç temel konuyu kapsıyor: vergilendirme, güvenlik ve ticaretin kolaylaştırılması.

Köken bilimi

Lehçe-i Osmânî adlı kitapta "gümrük" kelimesi, Rumcadan alınmış ve "emtiaya ilişkin rüsumun idare mahallinin ismidir" diye tanımlanmış ise de "Gümrük" kelimesinin Rumca'dan alınma olmayıp, Latincede ticaret manasına gelen "Commercium" kelimesinden alınmış olduğu anlaşılmaktadır. Zira, gümrük resminin ticaret eşyasından alınan bir vergi olduğu göz önüne alındığında, kelimenin manaya uygunluğu ortaya çıktığından, bu adlandırmanın esasen daha uygun bulunduğu açıktır. Fransızlar "Gümrük"e "Douane" derler. İtalyanca "Dogana" kelimesinden alınmıştır ki, Venedik ve Cenova Cumhuriyetinin Birinci Hakimi'nin unvanı olan "Doge" adına, hazineye gelir temin etmek için, Venedik'te uygulamaya konulan verginin ismi olmuştur.[1]

Tarihçe

Gümrük ve gümrük vergisi, muhtemelen tarihte birbirinden ayrı yaşayan toplumlar, şehir devletleri, devletler, imparatorluklar var olduğu sürece var idi.[] Gümrük, devletlerin egemenlik alanlarının bir ifade biçimi ve hazinelerinin önemli bir gelir kaynağı olmuştur.[] Ülkeler, topraklarına giren kişiler, ticari mallar ve her tür maddeleri ülkenin güvenliği, ekonomisi, hükümranlık, halkın sağlığı gibi faktörleri korumak ve vergi sağlamak amaçlarıyla sınırlarda denetlemeye tabi tutmuşlardır. Bugün de gümrük vergileri, devletin maliye kapsamında topladığı vergilerden sonra en büyük gelir kaynağı olabilmektedir.[]

Ülkelerine göre gümrük hizmetleri

Ülke Adı Kendi dilindeki adı web sitesi
Amerika Birleşik Devletleri ABDABD Gümrük ve Sınır KorumaU.S. Customs and Border Protection< www.cbp.gov 13 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
ABD Göçmenlik ve Gümrük MuhafazaU.S. Immigration and Customs Enforcement www.ice.gov 10 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Almanya AlmanyaFederal Gümrük İdaresiBundeszollverwaltung www.zoll.de 6 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Avusturya AvusturyaAvusturya Gümrük İdaresiÖsterreichische Zollverwaltung www.bmf.gv.at/zoll/ 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Azerbaycan AzerbaycanAzerbaycan Cumhuriyeti Devlet Gümrük KomitesiAzərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsi www.customs.gov.az 23 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Belçika BelçikaGümrük ve Tekel İdaresiAdministratie der Douana en Accijnzen
Administration des Douanes et Accises
Zoll- und Akzisenverwaltung
fiscus.fgov.be/interfisc/home_du.htm
Belarus BelarusBeyaz Rusya Cumhuriyeti Devlet Gümrük KomitesiГосударственный таможенный комитет Республики Беларусь
Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь
www.gtk.gov.by 5 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Birleşik Krallık Birleşik KrallıkBirleşik Krallık Sınır AjansıUK Border Agency ukba.homeoffice.gov.uk 23 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İngiliz Gelir ve Gümrükler İdaresiHer Majesty's Revenue and Customs www.hmrc.gov.uks[]
Çekya ÇekyaÇek Cumhuriyeti Gümrük İdaresiCelní správa České republiky www.celnisprava.cz 29 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Fransa FransaGümrükler ve Dolaylı Vergiler Genel MüdürlüğüDirection générale des douanes et droits indirects www.douane.gouv.fr 23 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hollanda HollandaVergi ve Gümrük İdaresiBelastingdienst www.belastingdienst.nl 22 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
www.douane.nl 15 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İsviçre İsviçreFederal Gümrük İdaresiEidgenössische Zollverwaltung
Administration fédérale des douanes
Amministrazione federale delle dogane
www.ezv.admin.ch 24 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Sınır Muhafaza BirlikleriGrenzwachtkorps
Corps des gardes-frontière
Grenzwachtkorps
www.gwk.ch 29 Eylül 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İsveç İsveçGümrük İdaresiTullverket www.tullverket.se 25 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İtalya İtalyaGümrük AjansıAgenzia delle Dogane www.agenziadogane.it
Finans MuhafazaGuardia di Finanza www.gdf.it 16 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kazakistan KazakistanKazakistan Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı Devlet Gümrük Kontrol KomitesiҚазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті
Комитет таможенного контроля Министерства финансов Республика Казахстан
www.customs.kz
Lüksemburg LüksemburgGümrük ve Tekel İdaresiAdministration des Douanes et Accises
Zoll- und Akzisenverwaltung
www.do.etat.lu 9 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Mısır MısırMısır Gümrük Kurumuلمصلحة الجمارك المصرية www.customs.gov.eg 13 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Norveç NorveçGümrük İdaresiTollvesenet www.toll.no 25 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Polonya PolonyaGümrük ServisiSłużba Celna www.mf.gov.pl/?const=2 9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Rusya RusyaRusya Federasyonu Federal Gümrük ServisiФедеральная таможенная служба Российской Федерации www.customs.ru 19 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Slovakya SlovakyaSlovakya Cumhuriyeti Gümrük İdaresiColná správa Slovenskej republiky www.colnasprava.sk 19 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Türkiye TürkiyeGümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğühttps://muhafaza.ticaret.gov.tr/ 17 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Gümrükler Genel Müdürlüğühttps://ggm.ticaret.gov.tr/ 5 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ukrayna UkraynaUkrayna Devlet Gümrük ServisiДержавна митна служба України www.customs.gov.ua 20 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yeni Zelanda Yeni ZelandaYeni Zelanda Gümrük ServisiNew Zealand Customs Service
Te Mana Arai o Aotearoa
www.customs.govt.nz 30 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Gümrükler Genel Müdürlüğü". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2007. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması, uluslararası ticareti, haklar ve sorumluluklar açısından düzenleyen çok taraflı bir anlaşmadır.

Zekât, İslâm'ın beş şartından biridir. Terim olarak şeriatta "asli ihtiyaçlar" dışında nisab miktarı mala sahip olan ve bu sebeple zengin sayılan Müslüman'ın, bu zenginliği üzerinden bir tam yıl geçtiğinde dinî yükümlülük gereği zekât olarak vermesi gereken miktarın adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Baltalimanı Antlaşması</span> Osmanlı ile Britanya arasında imzalanmış serbest ticaret antlaşması

Baltalimanı Ticaret Konvansiyonu, Osmanlı İmparatorluğu'nun Birleşik Krallık ile İstanbul'un Baltalimanı semtinde, 16 Ağustos 1838 tarihinde imzaladığı ticaret antlaşması.

Katma Değer Vergisi veya kısaca KDV, yapılan mal ve hizmet teslimlerinde, mal ve hizmeti teslim edenin ödediği ancak teslim alana yüklenen bir harcama vergisidir. %1'den %20'ye kadar değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Birliği müktesebatı</span> Avrupa Birliği hukukunun temeli

Avrupa Birliği Müktesebatı, temel Avrupa Birliği anlaşmalarında ve diğer yardımcı hukuk kaynaklarında yer alan kural ve kurumlar bütününü ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İthalat</span>

İthalat, başka bir ülkeden mal veya hizmet satın alımıdır. Bir ithalatçı ülke ise ihracatı gerçekleştiren bir ülkeden çıkan mal veya hizmeti alan ülkedir. İthalat ve ihracat, uluslararası ticarette kullanılmakta olan finansal işlemlerdir. İthalat, başka bir ülkede üretilen mal veya hizmetlerin satın alınmasını, kullanılmasını veya yararlanılmasını içeren bir dış ticaret etkileşimidir. Bu tür mal ve hizmetlerin satıcısına ihracatçı, yabancı alıcısına ise ithalatçı adı verilir.

Gümrük vergisi, dış ticaret yapan iki veya daha fazla ülke arasında ve hizmetlerin ülkeye girişlerinde o ülke ekonomisinin aldığı vergidir. Bir ülke başka ülkeye ihracat yaptığında karşı ülke malın ülkeye girişinde gümrük vergisi adında belli oranlarda ve mal çeşidine göre çeşitlenmiş para alır.

Ticaret Bakanlığı'nda ithalat rejimi, ihracat rejimi, dahilde işleme rejimi vb. dış ticaret işlemlerinde belge ve/veya eşya analizi, ticaret politikası önlemleri, gözetim uygulamaları, vergi tahakkuku, usulsüzlük cezaları vb. hukuki ve idari işlemlerin tümüyle görevli kamu çalışanlarıdır. Gümrükler Genel Müdürlüğü'nün 2004/6 sayılı genelgesiyle Gümrük Muayene Memurları "Muayene Kurulları" şeklinde çalışmaya başlamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Birliği tarihi</span>

Avrupa Birliği'nin temelini, II. Dünya Savaşı sonrasında sanayi bakımından özellikle önemli iki temel hammadde olan kömür ve çelik sektörünü güçlendirmek ve bunları uluslarüstü bir otorite ile kontrol ederek barışı sürdürmek amacıyla 1951'de kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu oluşturmaktadır. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, 18 Nisan 1951'de Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya arasında imzalanan Paris Antlaşması (1951) ile kurulmuştur. Yine bu ülkelerin imzaladığı 25 Mart 1957 tarihli Roma Antlaşması ile bir başka topluluk daha, Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) eklendi ve bu anlaşmayla, aynı tarihte Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kurulmuş oldu. 1958'de yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye ülkeler arasında önce gümrük birliğini, yani malların gümrük vergisi ödenmeksizin üye ülkeler arasında serbestçe alınıp satılmasını öngörmüştür. Bu yapının oluşturulmasının öncüleri Fransız Planlama Teşkilatı Başkanı Jean Monnet ve Dışişleri Bakanı Robert Schuman olmuştur. Jean Monnet ve ekibinin titizlikle hazırlamış olduğu ve Robert Schuman'ın 9 Mayıs 1950'de ilan ettiği metin "Schuman Bildirgesi" adını alacak ve daha sonraları 9 Mayıs, Avrupa Günü olarak kabul edilecekti.

Dış ticaret politikası, bir ülkenin doğrudan doğruya bir ticaretin sınırlandırılması, engellenmesi; yapılış, uygulanış biçimlerinin belirlenmesine yönelik sistematik olarak almış olduğu yöntem ve kararları oluşturur. Küreselleşen dünyada, tüm ülkelerin ekonomi politikalarını etkiler.

Uluslararası ticareti serbestleştirme çabalarını bir bölümünü oluşturan uluslararası birleşme ya da diğer ifadesiyle uluslararası ekonomik entegrasyonların tanımı entegrasyon kavramı çerçevesinde yapılabilir. Ekonomik birleşme, birleşmeye giden ekonomilerde mal ve hizmet akımlarına serbesti sağlayıp, ticarete engel olan kısıtlamaları kaldırarak, bir ortak pazar yaratmak şeklinde tanımlamaktadır. Bugün için dünyadaki bölgesel ekonomik entegrasyonlara verilebilecek en önemli örnek; temelleri 1957 yılında atılan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET)'dir.

<span class="mw-page-title-main">Serbest bölge</span>

Serbest bölge veya serbest limanlar; bulunduğu ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sanayi ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı, fiziki olarak veya idari kararla ülkenin diğer kısımlarından çitle çevrilerek ayrılan özel ekonomik bölgelerin bir alt türü olarak malların ithal edilebildiği, depolanabildiği, işlenebildiği, üretilebildiği veya re-export edilebildiği planlı yatırım alanlarıdır.

Gayrisafi millî hasıla (GSMH), bir ülke vatandaşlarının verilen bir yıl için ürettikleri toplam mal ve hizmetlerin, belli bir para birimi karşılığındaki değerinin toplamıdır. Vatandaşlık ayrımının yapılmasındaki sebep, GSMH'nin gayrisafi yurt içi hasıladan (GSYİH) farklı olduğunu belirtmek içindir. GSYİH, o ülkede faaliyet gösteren yabancı ülke yurttaşlarının ürettiği nihai mal ve hizmetleri de kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik tarihi</span>

Osmanlı İmparatorluğu'nun ekonomik tarihi, iki alt döneme ayrılır. Birincisi, oluşturulan kapalı tarım ekonomisinin imparatorluk içinde bölgesel fark gösterdiği klasik çağ (genişleme); ikincisi ise devlet ve kamu işlevleri üzerine, idari ve politik düzenlemeler ile başlayan devlet örgütlü reformları kapsayan reform dönemidir. Askerî reformlar ile başlayan değişim; kamu ve zanaatkar loncalarına uzanmıştır.

Vergilendirme Türkiye ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye'nin GSYİH'ye oranı %41,65'tir (2021). Vergiler genelde hükûmet tarafından alınır, ancak bazı özel vergiler belediyeler aracılığıyla alınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gümrük kontrol noktası</span>

Gümrük kontrol noktası genellikle iki ülkenin sınır noktalarında yolcu ve mal geçişlerini kontrol etmek için oluşturulan yerler. Bir ülkenin sınırlarından içeri girebilmek için genellikle bir geçiş izni istenir. Gümrük kontrol noktaları sınırların belli bölgelerinde ve az sayıda noktaya yerleştirilmektedir. Kontrol noktalarındaki kontroller bir taraftan Schengen Antlaşması gibi antlaşmalar ile gevşetilirken iken, tam tersine gümrük ve göçmen hareketliliği nedeniyle de ağırlaştırılmaktadır.

Türkiye'deki vergi mükellefiyeti, Türk vergi sisteminde yer alan vergi mükellefiyeti kavramını inceler.

<span class="mw-page-title-main">Ticaret Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyenin resmi Ekonomi bakanlığı

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, ticaret işlerinden sorumlu bakanlık.

Belli bir ülkede belli bir dönemde uygulanan vergilerin bütününe ilişkin hukuki rejim vergi sistemi olarak nitelendirilir. Türk vergi sistemi ise, Türkiye'de belli bir dönemde uygulanan vergileri inceler. Türkiye'de şu an çok vergili sistem geçerli olup, birden fazla kaynak üzerinden alınan birden fazla vergi bulunmaktadır.