İçeriğe atla

Gümrü

Koordinatlar: 40°47′22″K 43°50′51″D / 40.78944°K 43.84750°D / 40.78944; 43.84750
Gümrü
Գյումրի
Şehir ve kentsel topluluk
Üstten aşağıya, soldan sağa;
Abovyan Caddesi • Belediye Binası • Gümrü Katedrali • Dzitoghtsyan Ulusal Mimarî Müzesi • İstiklal Meydanı • Gümrü silüeti
Gümrü bayrağı
Bayrak
Gümrü arması
Arma
Takma ad:
Hayrakağak ("Baba-şehir")
Armenia üzerinde Gümrü
Gümrü
Gümrü
Koordinatlar: 40°47′22″K 43°50′51″D / 40.78944°K 43.84750°D / 40.78944; 43.84750
ÜlkeErmenistan Ermenistan
MarzŞirak
Kumayri ismiyle Urartular tarafından5. yüzyıl
Aleksandropol ismiyle I. Nikolay tarafından1837
İdare
 • TürBelediye başkanı-meclis
 • Belediye başkanıSamvel Balasanyan
Yüzölçümü
 • Toplam54 km²
Rakım1,509 m
Nüfus
 (2011)
121,976
 • Yoğunluk2,300/km²
Zaman dilimiUTC+4 (AMT)
Posta kodu
3101-3126
Alan kodu(+374) 312
Plaka kodu45 am
Resmî site
gyumricity.am

Gümrü (Ermenice: Գյումրի, eskiden Александрополь Aleksandropol), Şirak ilinin en büyük şehridir. Başkent Erivan'nın 120 km kuzeybatısında yer alır, Ermenistan'nın ikinci büyük şehridir. (nüfusu (2001): 150.917)

Tarihi boyunca ismi pek çok kere değişmiştir. Bilinen ilk ismi Kumayri veya Gyumri'dir, (1840-1924) yılları arasında Alexandropol, Rus Komünist Devrimi'nden sonra Leninakan (1924-1990), Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Gyumri ismini tekrar aldı.

Tarih

Bugün Modern Gümrü'nün yerinde bulunduğu yerdeki en eski yerleşim biriminin Yunan Kolonistler tarafından MÖ 5. yüzyılda kurulmuş olduğu düşünülüyor. Bir başka görüşse şehrin Kimmerler tarafından MÖ 6. yüzyılda kurulduğudur. Sonra sırasıyla Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar tarafından yönetilen şehir MS 11. yüzyılda Selçuklu Hanedanı'larla birlikte Türk egemenliği altına girdi. 24 Aralık 1638'de imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması'yla Safevi Devleti yönetimine girdi.

1837-1924 arasında Aleksandropol olan kentin adı, önce Leninakan, bağımsızlığın kazanılmasından sonra (1991) Kumayri'ye (Gümrü) dönüştürüldü. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye ile Sovyet Ermenistan arasındaki savaş ve onu izleyen barış antlaşması bu kentte imzalandı (3 Aralık 1920).

Kardeş şehirler

Gümrü haritası

Gümrü şehri tablodaki şehirlerle kardeş şehir ilan edilmiştir.[1][2][3]

Tarih Şehir Ülke
1990AlexandriaAmerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri
1998AshfieldBirleşik Krallık Birleşik Krallık
2004FilibeBulgaristan Bulgaristan
2006OsaskoBrezilya Brezilya
2009CréteilFransa Fransa
2011MozdokRusya Rusya
2012PiteştiRomanya Romanya
2013Nardòİtalya İtalya
2013BiałystokPolonya Polonya
2013ŞianÇin Çin
2014DomodedovoRusya Rusya
2015GlendaleAmerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri
2019Petah Tikvaİsrail İsrail
2020HalleAlmanya Almanya
2022TverRusya Rusya

Kaynakça

  1. ^ "Sister cities". Gyumri. 22 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  2. ^ "Hauptausschuss für Städtepartnerschaft mit Gjumri in Armenien" (Almanca). Du bist Halle. 20 Mayıs 2020. 2 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  3. ^ "Armenian Genocide Memorial to be unveiled in Israel". Armenpress. 10 Ekim 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kâzım Karabekir</span> 5. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı

Musa Kâzım Karabekir, Türk asker ve siyasetçi. "Alçıtepe Kahramanı" namıyla tanınır. Türk Kurtuluş Savaşı'nı başlatan komutanların arasında yer alarak Doğu Cephesi'nde gösterdiği başarılardan dolayı Kırmızı-Yeşil şeritli İstiklâl Madalyası ile taltif edildi. Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk muhalif partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurucuları arasında yer alıp, genel başkanı oldu. Afşar Türklerinden olup soyu Karamanoğulları'na dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Köstence</span> Romanyada belediye ve şehir

Köstence, Romanya'nın Dobruca bölgesinde, Karadeniz kıyısındaki en büyük liman şehri.

<span class="mw-page-title-main">Batum</span> Gürcistan, Acarada Karadeniz kıyısındaki bir liman kenti

Batum, Gürcistan'ın Özerk Cumhuriyeti Acara'nın başkenti olan Karadeniz kıyısındaki liman kenti. Nüfusu 169.100 olan Batum, önemli bir liman ve ticaret merkezi olarak hizmet vermektedir. Subtropikal bir bölgede yer almaktadır. Narenciye ve çay gibi tarımsal ürünler bakımından zengindir.

Gümrü Antlaşması, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında 3 Aralık 1920'de imzalanan antlaşmadır. Ayrıca TBMM'nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1921)</span> Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile TBMM Hükûmeti arasında 16 Mart 1921de imzalanan antlaşma

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi</span> Türk Kurtuluş Savaşının bir cephesi

Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919-1921 yılları arasında Türk-Ermeni Savaşı dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da gerçekleşen muharebelerden meydana gelen cephe.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Türkiye ilişkileri</span> ikili ilişkiler

Ermenistan-Türkiye ilişkileri, Ermenistan ile Türkiye'nin 1918 yılından bu yana sürdürdüğü uluslararası politikaları içerir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920)</span> 1918-20 Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki toprak çatışmaları serisi

1918–1920 Azerbaycan–Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile savaş başlamış oldu (1920).

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan tarihi</span>

Ermenistan tarihi, günümüzdeki Ermenistan Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir. Antik Ermenistan tarihsel olarak Ermeni krallığı olarak biliniyordu. İmparatorluk Büyük Dikran hükümdarlığı altında zirveye ulaştı. Ermenistan, MS 300 yılında dünyada Hıristiyanlığı kabul eden ilk ülke oldu.

Gümrü Muharebesi, 7 Kasım 1920'de Ankara Hükûmeti ile Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti arasında yapılan savaştır. Savaş Türk Ordusu'nun Gümrü'yü almasıyla sonuçlanmış fakat daha sonra Sovyet Rusya'yla yapılan Kars Antlaşması'yla bu kent Ermenilere geri verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Polis (şehir)</span> Eski Yunanistanda şehir devleti

Polis, Eski Yunanistan'da bir şehir veya şehir devleti. Kelimenin bir diğer anlamı ise böyle bir şehrin vatandaşlar topluluğu idi. Klasik Atina ve aynı dönemdeki şehirler için bu terim çoğu zaman "şehir devleti" olarak çevrilir. Aynı kavramın Latincesi civitas tır.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandr Tamanyan</span> Ermeni asıllı Rus mimar (1878-1936)

Aleksandr Tamanyan, Ermeni neoklasik mimar ve kentbilimci.

<span class="mw-page-title-main">Hemedan</span> İranın Hemedan eyaletinde bulunan bir şehir

Hemedan, İran'ın aynı isimli Hemedan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı'nda Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri</span> Türk-Sovyet politik ve askeri ilişkileri

Türk Kurtuluş Savaşı'nda Sovyetler Birliği-Türkiye ilişkileri, Türk Kurtuluş Savaşı döneminde Sovyetler Birliği ve Türkiye hükûmetleri arasındaki politik ve askerî ilişkilerdir. 1917'deki Ekim Devrimi sonrasında kurulan Sovyetler Birliği dünyadaki tüm komünist ayaklanmalara destek vermiş, bununla birlikte sömürgeci ve emperyalist müdahalelere karşı da mücadele etmiştir. Ekim Devrimi'nin ardından Sovyetlerde Rus İç Savaşı (1918-1922) sürerken aynı yıllarda Anadolu'da Türk Kurtuluş Savaşı (1919-1922) devam etmekteydi. Bu dönemde yeni kurulan Sovyetler, kendi gibi İtilaf Devletlerinin önde gelenleriyle savaşan Türkiye heyeti ile diplomatik ilişkiler geliştirdi ve Türkiye'ye para, silah ve mühimmat yardımı gönderdi.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kars-Gümrü-Tiflis demiryolu</span> Türkiye, Ermenistan ve Gürcistanda bir demiryolu hattı

Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu, Türkiye'nin Kars şehrinden başlayarak önce Ermenistan'ın Gümrü şehrine, oradan da Gürcistan'ın Tiflis şehrine giden demiryolu hattıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Kurtarıcı Kilisesi, Gümrü</span>

Kutsal Kurtarıcı Kilisesi, Ermenistan'ın Gümrü şehrinde 19. yüzyıldan kalma bir kilisedir. Gümrü'nün merkezindeki Vartanants Meydanı'nın güney tarafında yer alır. 1858 ve 1872 arasında inşa edilmiş ve 1873'te kutsanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Vartanants Meydanı</span>

Vartanants Meydanı veya Vardanants Meydanı, Gümrü, Ermenistan'da yer alan büyük merkezi şehir meydanıdır. Batıdan Abovyan Caddesi, kuzeyden Gai Caddesi, doğudan Shahumyan Caddesi ve güneyden Vahan Cheraz Caddesi ile sınırlanmıştır. Dikdörtgen bir şekle sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan-Rusya ilişkileri</span>

Ermenistan ile Rusya Federasyonu arasındaki ikili ilişkiler 3 Nisan 1992'de kuruldu, ancak Rusya 19. yüzyılın başlarından beri Ermenistan'da önemli bir aktör oldu. İki ülkenin tarihi ilişkisinin kökleri, Kaçar İranı ile Rus İmparatorluğu arasındaki 1826-1828 İran-Rus Savaşı'na dayanır ve ardından Doğu Ermenistan Rusya'ya devredilir. Üstelik Rusya, Ermeniler de dahil olmak üzere Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Hristiyan tebaaların koruyucusu olarak görülüyordu.

Aleksandropol Uyezdi veya 1924'ten sonraki bilinen adıyla Leninakan Uyezdi, Rus İmparatorluğu'nun genel valiliklerinden olan Kafkasya Genel Valiliği'nin altındaki Erivan Guberniyası'na bağlı uyezdlerden biriydi. Uyezdin güneyinde Eçmiyazin ve Novo-Bayezet uyezdleri, kuzeyinde Tiflis Guberniyası'na bağlı Borçalı Uyezdi ile Ahılkelek Uyezdi, doğusunda Yelizavetpol Guberniyası'na bağlı Kazah Uyezdi, batısında da Kars Oblastı yer almaktaydı. Uyezd günümüzdeki ismiyle Gümrü şehri etrafına merkezlendirilmişti.