İçeriğe atla

Gözlem yayı

Gözlemsel astronomide, bir Güneş Sistemi cisminin gözlem yayı (veya yay uzunluğu), cismin yolunu izlemek için kullanılan en erken ve en son gözlemleri arasındaki süredir. Genellikle gün veya yıl olarak verilir. Terim çoğunlukla asteroitlerin ve kuyruklu yıldızların keşfi ve takibinde kullanılır. Yay uzunluğu, bir yörüngenin doğruluğu üzerinde en büyük etkiye sahiptir. Ara gözlemlerin sayısı ve aralığı daha az etkiye sahiptir.

Kısa yaylar

Çok kısa bir ark, yüksek bir belirsizlik parametresi bırakır. Nesne, Dünya'dan birçok mesafede, birçok farklı yörüngeden birinde olabilir. Bazı durumlarda, başlangıçtaki yay, cismin Dünya'nın yörüngesinde mi yoksa asteroit kuşağında mı yörüngede olduğunu belirlemek için çok kısaydı. 1 günlük bir gözlem yayı ile 2004 PR107'nin Neptün ötesi bir cüce gezegen olduğu düşünülüyordu, ancak şimdi 1 km'lik bir ana kuşak asteroit olduğu biliniyor. 3 günlük bir gözlem yayı ile 2004 BX159'un, Dünya için bir tehdit olabilecek Mars'ı geçen bir asteroit olduğu düşünüldü, ancak daha sonra başka bir ana kuşak asteroit olduğu bulundu.

Nispeten mütevazı bir gözlem yayı, çok daha uzun bir yay ve daha kesin bir yörünge sağlayarak daha eski bir "kurtarma" fotoğrafının bulunmasına izin verebilir.

30 günden daha kısa bir gözlem yayı, bir İç Güneş Sistemi nesnesini, son gözlemden bir yıldan fazla bir süre sonra kurtarmayı zorlaştırabilir ve küçük bir gezegenin kaybolmasına neden olabilir. Güneş'ten daha uzak olmaları ve gökyüzünde yavaş hareket etmeleri nedeniyle, gözlem yayları birkaç yıldan daha kısa olan Neptün ötesi cisimlerinin yörüngeleri genellikle zayıf bir şekilde sınırlandırılmıştır.[1]

Genel bir kural olarak, şu anda Güneş'ten daha uzaktayken keşfedilen nesneler, eğer gözlem yayları kısaysa, başlangıç yörüngelerinde daha büyük belirsizliklere sahip olacaktır.

Güneş'ten 100+ AB iken keşfedilen ve 2 yılda yalnızca 9 kez gözlemlenen 2018 AG37,[2] yörünge periyodu ve günöte (Güneş'ten en uzak mesafe) belirsizliklerini gidermek için birkaç yıllık bir gözlem yayı gerektirecektir.

1999 DP8'in bir gün boyunca sadece 4 gözlemle[3] belirsizlikleri o kadar büyük ki hata grafikleri gerçekten anlamlı değil ve sadece belirsizliklerin çok büyük olduğunu gösteriyor. Keşif tarihinde 1999 DP8'in Dünya'dan 52±1500 AB olduğu tahmin ediliyor.[3]

Oort bulutu kuyruklu yıldızı C/2017 K2, 2,6 günlük kısa bir gözlem yayına sahip olduğu, Güneş'ten 20 AU (3,0 milyar km) uzaklıkta olduğu ve 2027'de Güneş'ten 10 AB civarında günberiye geleceği tahmin edildiğinde duyuruldu.[4] Ancak şimdi biliniyor ki C/2017 K2, Güneş'ten 16 AB iken keşfedildi ve 19 Aralık 2022'de Güneş'ten 1.8 AB günberiye gelecek.

Oort bulutu kuyruklu yıldızı C/2013 A1'in (Siding Spring) Mars etkisini dışlamak yaklaşık 200 günlük bir gözlem yayı aldı.[5]

Yıldızlararası nesneler

Yıldızlararası nesneler genellikle, bir araya girenin birkaç km/s'den fazla hiperbolik aşırı hıza (yıldızlararası hız) sahip olduğunu doğrulamak için yüzlerce gözlem kullanan 2-3 haftalık bir gözlem yayına ihtiyaç duyar. Comet C/2008 J4 (McNaught) 15 günlük bir gözlem yayında yalnızca 22 kez gözlendi ve yetersiz sayıda gözlem nedeniyle, 3.9 km/s gibi düşük bir yıldızlararası hıza neden oluyor, ancak eksantriklikteki belirsizlikler kolayca ile kapalı bir yörünge üretiyor[6] Bir günlük neredeyse anlamsız bir gözlem yayı olan C/1999 U2 Kuyruklu Yıldızı (SOHO), 17 km/s'lik çok şüpheli bir yıldızlararası hız gösterir, ancak 0,7 kadar düşük bir eksantriklik ile kolayca kapalı bir yörüngeye sahip olabilir.[7]

Dünya'ya yaklaşma

Son ~ 20 yılda gözlemlenmemiş olan, şu anda Uranüs'ten daha uzak olan kuyruklu yıldızların
Dünya'ya yaklaşma mesafesindeki belirsizlik
Comet Gözlem
yayı 		Gözlem
sayısı 		Belirsizlik
parametresi		Dünya'ya yaklaşma
tarihi 		Dünya'dan uzaklığın
belirsizliği 		Kaynak
Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı257 yıl65205 Ağustos 2126±10 bin kmŞablon:&view=OPC data
C/2001 OG1080,9 yıl886223 Mart 2147±2 milyon kmŞablon:&view=OPC data
C/1991 L3 (Levy)1,6 yıl12531 Ağustos 2094±15 milyon kmŞablon:&view=OPC data

257 yıllık bir gözlem yayı ile, Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı'nın 5 Ağustos 2126'da Dünya'ya en yakın yaklaşımındaki belirsizlik yaklaşık ±10 bin km'dir.[8] ~1 yıllık bir gözlem yayı ile, C/2001 OG108'in 23 Mart 2147'de Dünya'ya en yakın yaklaşımındaki belirsizlik yaklaşık ±2 milyon km'dir.[9] C/1991 L3 (Levy), C/2001 OG108'den daha uzun bir gözlem yayına sahip olsa da, daha büyük bir belirsizlik oluşturan önemli ölçüde daha az gözleme sahiptir.

Buna karşılık, C/2022 A1 (Sarneczky) kuyruklu yıldızı 2 Ocak 2022'de Güneş'ten 1,3 AB uzaklıktayken keşfedildi ve 7 Ocak 2022'de sadece 5 günlük bir gözlem yayı ile ilan edildi.[10] Ertesi gün ±1 milyon km'lik 3 sigma belirsizlik bölgesi ile Dünya'ya en yakın yaklaşımını yaptı.[11] Büyük belirsizlik, kısa yay ve keşif mesafesinin bir sonucuydu.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ TNOs really do require patience; 2-3 years is only just enough to say anything about the orbit parameters 21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Astronomer Michele Bannister (4 Nisan 2018)
  2. ^ JPL Small-Body Database Browser for 2018 AG37 23 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ a b JPL Small-Body Database Browser for 1999 DP8. 22 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Discovery date Ephemeris 20 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. table setting: #39. Range & range-rate = 6.8E+11 / AB / 3-sigma = 1500 AB
  4. ^ "MPEC 2017-K35 : COMET C/2017 K2 (PANSTARRS)". IAU Minor Planet Center. 24 Mayıs 2017. 21 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2017.  (CK17K020) T 2027 Jan. 5
  5. ^ "How to determine the orbit of a comet?". esa. 7 Mart 2014. 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022. It took 44 days of observation to achieve even a semblance of an orbit determination – one that was still all over the place 
  6. ^ JPL Small-Body Database Browser for C/2008 J4 (McNaught) 22 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    e = 0.9977 to 1.017
    Yarı büyük eksen = −58
    v=42.1219 √1/50000 − 0.5/−58
  7. ^ JPL Small-Body Database Browser for C/1999 U2 (SOHO) 22 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ JPL Small-Body Database Browser for Comet Swift–Tuttle 28 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  9. ^ JPL Small-Body Database Browser for C/2001 OG108 22 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
    (Yakın yaklaşma belirsizliği: (Maksimum Mesafe 0.434) – (Minimum mesafe 0.408) * 149597870.7 = 3.9 milyon km)
  10. ^ "MPEC 2022-A59 : COMET C/2022 A1 (Sarneczky)". IAU Minor Planet Center. 7 Ocak 2022. 7 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2022.  (CK22A010)
  11. ^ C/2022 A1 (Sarneczky) Close approach table at JPL SBDB 6 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and Uncertainty region archive

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İkeya seki kuyruklu yıldızı</span>

Kaoru İkeya adlı Japon bir amatör astronom tarafından bulunmuştur. Bu yıldıza kendi adı verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Halley kuyruklu yıldızı</span> Güneşin yörüngesinde hareket eden, devir süresi 75-76 yıl olan bir kuyruklu yıldız

Halley kuyruklu yıldızı, resmî adıyla 1P/Halley veya bu kuyruklu yıldızlar üzerine çalışmalar yapan Edmond Halley'e ithafen Comet Halley, Güneş'in yörüngesinde hareket eden ve her 75–76 yılda bir görünen kuyruklu yıldızdır. Halley, çıplak gözle görülebilen bir kuyruklu yıldızdır. Ek olarak, yörüngesini insan ömrü içerisinde tamamlayan çıplak gözle görülen tek kuyruklu yıldızdır. Halley kuyruklu yıldızı, Güneş Sistemi içerisine en son 1986 yılında girmiştir. Hesaplara göre 2061 yılında tekrar görülecektir.

JPL Small-Body Database (SBDB), küçük Güneş Sistemi cisimleri hakkında bir astronomi veritabanıdır. Jet İtki Laboratuvarı (JPL) ve NASA tarafından sürdürülür ve yörünge parametreleri ve diyagramları, fiziksel diyagramlar ve küçük cisimle ilgili yayın listeleri dahil olmak üzere bilinen tüm asteroitler ve birkaç kuyruklu yıldız için veri sağlar. Veritabanı günlük olarak güncellenir.

<span style="white-space:nowrap;">C/2014 UN<sub>271</sub></span> (Bernardinelli-Bernstein) Oort bulut kuyruklu yıldızı

C/2014 UN271 (Bernardinelli-Bernstein) veya basitçe 2014 UN271, astronomlar Pedro Bernardinelli ve Gary Bernstein tarafından Karanlık Enerji Araştırması'ndan alınan arşiv görüntülerinde keşfedilen potansiyel olarak büyük bir Oort bulutu kuyruklu yıldızıdır. Ekim 2014'te ilk görüntülendiğinde, cisim Güneş'ten 29 AB (4,3 milyar km) uzaklıktaydı (neredeyse Neptün'ün yörüngesine kadar) ve bu bir kuyruklu yıldızın keşfedildiği en büyük mesafeydi. 2021'de Güneş'e 19 AB (2,8 milyar km) ve 21 AB (3,1 milyar km) aralık mesafesinde yaklaşıyor ve Ocak 2031'de 10.9 AB'lik (Satürn'ün yörüngesinin hemen dışında) günberisine ulaşacak.

<span class="mw-page-title-main">Encke Kuyruklu Yıldızı</span>

Encke Kuyruklu Yıldızı veya Encke'nin Kuyruklu Yıldızı, Güneş'in yörüngesini her 3.3 yılda bir tamamlayan bir periyodik kuyruklu yıldız'dır. Encke ilk olarak Pierre Méchain tarafından 17 Ocak 1786'da kaydedildi, ancak yörüngesinin Johann Franz Encke tarafından hesaplandığı 1819 yılına kadar periyodik bir kuyruklu yıldız olarak tanınmadı. Halley Kuyruklu Yıldızı gibi adını keşfedicisinden ziyade yörüngesinin hesaplayıcısından alıyor olması olağandışıdır. Kuyruklu yıldızlar büyük bir koma ve onları çok daha görünür hale getirebilen günberi‘leri sırasında kuyruk oluşturmalarına rağmen çoğu kuyruklu yıldız gibi çekirdeği aldığı ışığın yalnızca %4.6'sını yansıtan çok az albedo'su vardır. Encke Kuyruklu Yıldızı'nın çekirdek çapı 4.8 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">81P/Wild</span>

Wild 2 olarak da bilinen 81P/Wild Kuyruklu Yıldızı, 6 Ocak 1978'de, Zimmerwald, İsviçre'de 40 cm'lik Schmidt teleskopu kullanarak keşfeden, adını İsviçreli gök bilimci Paul Wild'dan alan bir kuyruklu yıldızdır.

<span class="mw-page-title-main">C/1980 E1</span>

C/1980 E1, Edward LG Bowell tarafından 11 Şubat 1980'de keşfedilen ve Mart 1982'de Güneş'e en yakın (günberi) bir periyodik olmayan kuyruklu yıldız'dır. Jüpiter'e yaklaşması nedeniyle Güneş Sistemi'ni hiperbolik yörünge üzerinde terk eder. Keşfinden bu yana sadece 1I/ʻOumuamua ve 2I/Borisov böyle daha hızlı bir yörünge ile tanımlandı.

<span class="mw-page-title-main">C/2001 Q4 (NEAT)</span>

C/2001 Q4 (NEAT), derince güneye doğru iç Güneş Sistemi içine getiren olağan dışı, neredeyse dik geriye giden yörünge'si olan bir kuyruklu yıldız'dır. Başlangıçta, zamanının çoğunu güney gök kutbunun yakınında geçirerek uzaktaki evinden ortaya çıktı. Bu kuyruklu yıldız, 24 Ağustos 2001'de Dünyaya Yakın Asteroid Takibi programı (NEAT) tarafından keşfedildi.

<span class="mw-page-title-main">C/2017 T2 (PANSTARRS)</span>

C/2017 T2 (PANSTARRS), 2 Ekim 2017'de Güneş‘e 92 AU (13,8 milyar km) uzaklıkta iken keşfedilen bir Oort bulutu kuyruklu yıldız'ıdır. Dünya'ya en yakın yaklaşımı 28 Aralık 2019'da 152 AU (22.700 milyon km) uzaklıktaydı. günberi'ye 4 Mayıs 2020'de Güneş'ten 1.6 AU'da parçalanmaya karşı güvenliyken geldi.

<span class="mw-page-title-main">116 Sirona</span> Asteroit

Sirona, Alman-Amerikalı astronom C. H. F. Peters tarafından 8 Eylül 1871'de keşfedilen ve adını Kelt şifa tanrıçası Sirona'dan alan, biraz büyük ve parlak renkli bir ana kuşak asteroididir.

1323 Tugela, geçici adıyla 1934 LD, yaklaşık 60 kilometre çapında, asteroit kuşağının dış bölgelerinden gelen koyu renkli bir arka plan asteroitidir. 19 Mayıs 1934'te Johannesburg'daki Union Gözlemevinde Güney Afrikalı astronom Cyril Jackson tarafından keşfedildi. Asteroit, Güney Afrika'nın batısındaki Tugela Nehri'nin adını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Minimum yörünge kesişme mesafesi</span> Astronomide ölçü

Minimum yörünge kesişme mesafesi, astronomide iki astronomik cisim arasındaki çarpışma riskini değerlendirmek için kullanılan bir ölçüdür. İncelenen iki cismin salınan yörüngelerinin en yakın iki noktası arasındaki mesafe olarak tanımlanır. Genellikle bir gezegenden daha küçük olan bir cisim için, gezegenin yörüngesinin kesişme noktasındaki minimum mesafe olarak hesaplanır. En yoğun ilgi Dünya ile çarpışma riskidir. Dünya MOID genellikle JPL Small-Body Database gibi kuyruklu yıldız ve asteroit veri tabanlarında listelenir. MOID değerleri diğer cisimlere göre de tanımlanır: Jüpiter MOID, Venüs MOID vb.

<span class="mw-page-title-main">132 Aethra</span> Asteroit

Aethra, dış merkezli bir yörüngeye sahip olan ve yörüngesi Mars yörüngesiyle kesişen parlak metalik bir ana kuşak asteroitidir. Çapı yaklaşık olarak 40 kilometredir.

<span class="mw-page-title-main">772 Tanete</span> Asteroit

772 Tanete, asteroit kuşağında bulunan bir asteroittir. 2004'ten beri dört kez yıldız örtülmesinde gözlemlenmiştir. Boyutu en iyi şekilde elipsoid ölçümüyle 124,1±1,2 km x 116,1±1,2 km olarak gösterilebilir. 2014 yılında yakalanan bir ışık eğrisinin analizi, asteroidin 0,15 büyüklüğünde bir genlik değeriyle 17,258±0,001 sa ölçüsündeki bir dönüş periyodunu izlediğini göstermektedir.

790 Pretoria, İngiliz astronom Harry Edwin Wood tarafından 16 Ocak 1912'de keşfedilen, Güneş'in yörüngesinde dönen küçük gezegendir. Asteroit kuşağın çekirdeğinin ötesinde yer alan Kibele grubunun bir üyesidir ve adını Güney Afrika'nın başkenti Pretoria'dan almıştır.

829 Academia, Güneş'in yörüngesinde dönen bir küçük gezegendir. Asteroit, düşük yansıtabilirliğe sahiptir ve kabaca 44 km çapındadır.

<span class="mw-page-title-main">73 Klytia</span> Asteroit

Klytia, bir ana asteroit kuşağı asteroididir. Bu asteroit, kuyruklu yıldız keşfedicisi Horace Parnell Tuttle'ın 7 Nisan 1862'de yaptığı ikinci ve son asteroid keşfiydi. Adını Yunan mitolojisinde Helios'u seven Clytia'dan almaktadır. Klytia, ilk yüz numaralı asteroidin en küçüğüdür. Işık eğrisine göre bazı şekil düzensizlikleri göstermektedir. Kutbun ekliptik koordinatları için iki geçerli çözüm türetilmiştir: = and =.

Galatea, büyük bir C-tipi ana asteroit kuşağı asteroididir. Karbonlu yüzeyi, sadece 0,034'lük bir albedo ile çok koyu renge sahiptir.

Adria, Avusturyalı astronom Johann Palisa tarafından 23 Şubat 1875'te Austrian Naval Gözlemevi'nde keşfedilen ve adını Adriyatik Denizi'nden alan oldukça büyük bir Asteroit kuşağı asteroididir. Bu koyu renkli asteroit muhtemelen ilkel bir karbonlu kondritik bileşime sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ön keşif gözlemi</span>

Astronomide ön keşif gözlemi veya kısaca ön keşif, daha doğru bir yörünge hesabı yapabilmek amacıyla bir cismin keşfinden önceki görüntülerinin, fotoğraflarda veya fotoğraf plakalarında bulunması işlemidir. Bu işlem, genellikle küçük gezegenler için gerçekleştirilir, fakat bazen kuyruklu yıldız, cüce gezegen, doğal uydu veya bir yıldız eski arşivlenmiş görüntülerde bulunabilir, hatta ötegezegen ön keşif gözlemleri de elde edilmiştir. İngilizcedeki tanımlamasıyla "ön keşif" (pre-discovery) keşif öncesi görüntüye, "yeniden bulma" (recovery) ise görüş alanımızın dışında kalan fakat tekrar görülebilir hale gelen bir cismin görüntülenmesini ifade eder.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.