İçeriğe atla

Gölevez

Gölevez
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Plantae
Klad Angiosperms (Kapalı tohumlular)
Klad Monocots (Bir çenekliler)
Takım: Alismatales
Familya: Araceae (Yılanyastığıgiller)
Cins: Colocasia
Tür: C. esculenta
İkili adlandırma
Colocasia esculenta
(L.) Schott
Yumrular
Colocasia esculenta cv. 'Black Magic'

Gölevez (Colocasia esculenta), yılanyastığıgiller (Araceae) familyasından bolca potasyum içeren bir bitki. Taro veya kolokas olarak da bilinir.

Dağılımı

Asya'nın güney doğusundan Afrika kıtasına ve Pasifik adalarına kadar üretimi yayılmıştır. Gölevez; Asya, Afrika, Orta Amerika ve Pasifik adalarında yaşayan 400-500 milyon insanın temel gıda kaynağıdır. Türkiye'de Antalya ilinin Alanya ve Gazipaşa, Mersin'in Bozyazı, Anamur ilçeleri ve civarında yetişir.

Üretimi

Dünya üzerinde 43 devlette yaygın olarak üretilen gölevezin Dünya üretimi 5.695.000 ton olup Türkiye üretimi ise 1000 tondur. Üretimin % 60'ı Afrika'da, % 32'si Asya'da ve % 8'i ise Pasifik adalarındadır. Bu ülkelerde özel kabuk soyma, kurutma, öğütme, dilimleme, parçalama, presleme ve yıkama makineleri mevcuttur.

Bileşimi

Gölevez yaprakları vitamin ve mineraller açısından zengindir. Tiamin, riboflavin, demir, fosfor, çinko, vitamin B6, vitamin C, niasin, potasyum, bakır ve mangan açısından zengindir. Yumruları yüksek oranda nişasta ve lif içerir. Yumrularda veya yapraklarda oksalik asit bulunabilir. Bu yüzden bitki kesinlikle pişirmeden yenilmemelidir, oksalat iyonu sindirim sisteminde yüksek oranda tahrişe neden olabilir. Oksalat iyonu alımından kaynaklanabilecek riskleri elimine etmek için bitkinin kalsiyum içeren gıdalarla tüketilmesi de önerilmektedir. Kalsiyum oksalatla reaksiyona girerek suda çözünmez olan kalsiyum oksalatı oluşturur.

Yetiştirilmesi

Gölevez yarı gölgeli veya güneşli yerlerde yetişen tropikal bir bitkidir. Suyu cok sever. Çogalması ana yumrulardan ayrılarak alınan yavru yumrularla olur. Yavru yumrular 10–15 cm derine ve 60–70 cm aralıklarla ekilir. Boyları 1.5-2 metreye kadar çıkar.

Nisan ayında dikim yapılıp, 7-8 ay sonra aralık ayında hasat edilmeye başlanıp hasadı kış boyunca devametmektedir.

Bitki, süs bitkisi olarak da kullanılmaktadır.

Kullanımı

Gölevez yumrusunu damak zevkine uygun sunmak için özel pişirme metodları geliştirilmiştir; sınırlı haşlama, kurutma, kızartma, öğütme, rendeleme, fırınlama. Gölevez kuru fasulye ve nohut yemekleri gibi isteğe bağlı olarak et ile haşlanarak yemeği yapılmaktadır. Yumrudan suda pişme esnasında bamyadaki gibi musilaj madde salgılanmaktadır. Bunu önlemek için pişirme esnasında limon sıkılması gerekir.

Gölevezin diğer değerlendirilme şekilleri;

  1. Tropik ve subtropik ülkelerde gölevez yumrusu; konserve, un, cips, şehriye ve dondurulmuş gıda olarak değerlendirilmektedir.
  2. Fırınlanarak ve haşlanarak mantı ve börek yapılıp Hindistan cevizi ile tüketilmektedir.
  3. Kurutulup öğütülmüş ince tozu; ekmek, pasta, mama ve makarnalarda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
  4. Gölevez nişastası, plastik ve kozmetik endüstrisinde kullanılmaktadır.
  5. Gölevez yumrusu %10 müsilaj içerir.Gölevez zamkı(müsilaj) diyet ürünlerine katılmaktadır.
  6. Yaprak saplarından Vietnam çorbası yapılmaktadır.
  7. Gölevez yaprakları sarma ve çorba olarak değerlendirilmektedir.
  8. Yumru haşlanarak sebze yemekleri yapılabilmektedir.

Taro kökleri ve yaprakları güzel bir tada sahiptir. Yaprakları lahana tadında iken pişirilebilir.[1]

Kaynakça

  1. ^ "ما هو القلقاس؟ وما فوائد وأضرار هذا النبات؟ | أعشاب الهيرب ALHERB". أعشاب الهيرب ALHERB | فوائد وأضرار الأعشاب والنباتات والزيوت العطرية (Arapça). 31 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023. 
  • Agbor-Egbe, t., Rickard,J.E. 1990. Evaluation of the chemical composition of fresh and stored edible aroids. J.Sci. FoodAgric.53:487-495.
  • Anonymous.1986.FAO Production Yearbook 1985. Food and Agriculture Organization, Rome.
  • Anonymous.1991. Annual Report 1990-1991. Central Tuber Crops Research Institute, Trivananthapuram, Kerala,İndia.
  • Axtel, B., Adams, L. 1993 Root Crop Processing Intermediate Tec. Publ. London.
  • Averre, C.W,1967 Malanga Culture in Dade County: Problems and Progress Univ. Flor. Sub-Tropical Expt. Sta., Homestead Mimeograph SUB 67-3.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Muz</span> muzgiller familyasında bulunan bir meyve

Muz (Musa), Güneydoğu Asya'nın tropikal bölgelerinde doğal olarak yetişen bir ağaçsı bitkiye ve bu bitkinin yeşil kabuklu uzun meyvelerine denir.

<span class="mw-page-title-main">Gübre</span> verimi artırmak için toprağa dökülen hayvansal dışkı.

Gübre, bitkinin beslenmesinde gerekli olan kimyasal elementleri sağlamak için toprağa ilave edilen herhangi bir madde.

<span class="mw-page-title-main">Patates</span> patlıcangiller familyasından yumruları yenen otsu bitki türü

Patates, patlıcangiller (Solanaceae) familyasından yumruları yenen otsu bitki türüdür. Patates sözcüğü Amerika yerlilerinin dilinden İspanyolca aracılığıyla çeşitli Avrupa dillerine geçmiş, Türkçeye İtalyanca ve Yunancadan girmiştir. Türkçe eş anlamlısı olarak çisil sözcüğü bulunmaktadır. Kıbrıs ağzında patatese badadez denilmektedir. Boyu 70–80 cm'ye varan, beyazımsı-pembemsi çiçekler açan, yumruları hariç zehirli köklü bir bitkidir. Patatesi diğer sebzelerden ayıran en büyük özelliği tohum ile üreme yerine Vejetatif üreme yapmasıdır. Yani patates ile geri dönüşüm kullanılarak elde edilmesidir. Örneğin: bir patates parçasını toprağın altına koyduğunuzda bu önce kendiliğinden patates bitkisi olur sonra patatesler toprağın altında çoğalırlar.

<span class="mw-page-title-main">Rezene</span>

Rezene, maydanozgiller (Apiaceae) familyasından; iki metreye kadar boylanan, iki yıllık, kokulu, otsu bitki türüdür. Anavatanı, Akdeniz havzası ve Yakın Doğu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Nar</span> Kınagiller familyasından bir bitki türü

Nar, kınagiller (Lythraceae) familyasından, içinde küçük çekirdekleri ve meyve gövdesini oluşturan yüzlerce tanecik bulunan, hafif ekşi ve bazen tatlı tadı olan, ılıman iklimlerde yetişen bir meyve türü.

<span class="mw-page-title-main">Aşçılık</span> yemek yapma

Aşçılık, besinlerin çeşitli yöntemlerle yemeye hazır duruma getirilmesine denir. Ahçılık olarak da bilinir. Ev ekonomisi'nin temel bileşenlerinden biridir. Şef, aşçı, yardımcı şef, pasta şefi, mutfak şefi, fırıncı, gastronomcu, çikolatacı gibi mesleklerle sıkı ilgilidir. Birçok ülkelerde aşçılık mesleği öğrenmek için aşçılık okulu, aşçılık fakültesi, aşçılık akademileri bulunmaktadır. Aşçılığın en temel yöntemi pişirmedir. Ama "aşçılık" terimi, pişirmenin yanı sıra kurutma, isleme, dondurma ya da salamura gibi başka yöntemleri de kapsar. Besinler birkaç nedenden dolayı pişirilir. Bazı besinleri çiğ yeme düşüncesinden hoşlanmayız. Belirli besinleri pişirerek yemeye alışık olduğumuzdan, pişirmenin besinlere iyi bir tat kazandırdığına inanırız. Öte yandan pişirildiklerinde besinlerde değişiklikler oluşur ve bu da bazı besinlerin yenmesini ve sindirilmesini kolaylaştırır. Moleküler gastronomi, fizik ve kimya perspektifinden beslenmenin bilimsel yaklaşımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hünnap</span> Bitki türü

Hünnap, cehrigiller (Rhamnaceae) ailesinden bahar aylarında hoş kokulu sarı renkli çiçekler açan, dikenli bir ağaç türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Su yosunları</span> ökaryotik organizma grubu

Su yosunları ya da algler, sucul fotosentetik ökaryotları tanımlamak için kullanılan ve birbirleriyle akraba olmayan çeşitli grupları içine alan resmî olmayan bir terimdir. Grup, Chlorella gibi tek hücreli mikroalglerden, kelp gibi çok hücreli ve makroskopik kahverengi alglere kadar çeşitli farklı şubeden canlıyı kapsar. Mavi-yeşil algler olarak da adlandırılan siyanobakteriler gibi prokaryotlar, genellikle alg olarak nitelendirilmezler. Ayrıca yosun tanımı çoğunlukla su yosunları için kullanılsa da; yosunlar, kara yosunları ve su yosunlarını kapsayan genel bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Bezelye</span> baklagiller familyasından bir bitki türü

Bezelye, baklagillerden (Fabaceae) taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenilen bir bitki türü. Ayrı taç yapraklı iki çenekli baklagiller familyasından tırmanıcı bir bitkidir. Bezelye adlı lezzetli ve çok besleyici sebzeyi ilkbaharda ve yazın verir. Gövdesi çok uzundur, bitkinin ağırlığını çekemeyecek inceliktedir. Beyaz çiçek açar. Yuvarlak tanelidir. Meyvesi bakla veya fasulyeye benzer, tohumları bir kılıf içerisinde dizilmiştir.

Mersin'in Anamur ilçesinde iklim koşulları neticesinde birçok tropikal meyve ve sebze yetişebilmektedir. Bundan dolayı çok zengin bir mutfağı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tere</span> bitki türü

Tere, turpgiller (Brassicaceae) familyasından, yaprakları salata olarak yenen baharatlı bir bitki türüdür. İnce yaprakları pişince acılaştığı için çiğ yemek gerekir. Ayrıca içinde birçok vitamin barındıran bir bitkidir.

<span class="mw-page-title-main">Un</span> öğütülmüş tahıl

Un, tahılların öğütülmesiyle elde edilen ince toza verilen addır. Başta ekmek ve hamur işleri olmak üzere pek çok gıdanın temel bileşenidir. Genellikle buğdaydan elde edilen toza sadece un denir. Arpa, yulaf, çavdar, mısır, nohut gibi bitkilerden elde edilen un ise, yaygın olarak o tahılın adıyla birlikte mısır unu, arpa unu biçiminde adlandırılır.

Bu, gıda katkı maddelerinin listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Moringa oleifera</span>

Moringa oleifera, "Shojne" olarak Bengalce'de, "Munagakaya" olarak Telugu dilinde, "Shevaga" in Marathi dilinde, "Moringa" olarak Tamil dilinde vs. çeşitli dillerde adlandırılır. Moringa cinsinin en çok yetiştirilen ve bilinen türüdür. Mucize ağaç olarak da adlandırılır, bu bitkinin bu adla adlandırılmasının sebebi ise hemen hemen her parçasının ayrı bir değerinin olmasıdır. Zira tohumundan köküne, sapına kadar bitkinin her parçasından yararlanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tatlı patates</span> Yenebilir bitki türü

Tatlı patates, kahkahaçiçeğigiller (Convolvulaceae) familyasından anavatanı Orta Amerika olan, yumruları yenen, nişastalı ve tatlı bitki türüdür. Taze yaprakları ve filizleri de yenilebilir. Büyük, nişastalı, tatlı yumrulu kökleri kök sebze olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Nori (yiyecek)</span>

Nori, kırmızı alg şubesindeki Porphyra cinsinden yenebilir bir deniz yosunudur. En çok P. yezoensis ve P. tenera türleri kullanılır. Nihai ürün, Japon stili kâğıt imalatını da andıran kesim ve yayarak kurutma işlemi temel alınarak yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Yıldız meyvesi</span> Meyve

Yıldız meyvesi ya da Karambola, Endonezya, Filipinler ve Malezya civarında görülen meyve ağacı türü. Meyvesi Güneydoğu Asya, Güney Pasifik, Mikronezya ve Doğu Asya'nın bazı bölümlerinde sıklıkla tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Potasyum karbonat</span>

Potasyum karbonat, K2CO3 formülüne sahip inorganik bileşiktir. Suda çözünen beyaz bir tuzdur. Nem çekerek sıvılaşan ve genellikle nemli veya ıslak bir katı olarak görülür. Potasyum karbonat esas olarak sabun ve cam üretiminde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Aztek mutfağı</span>

Aztek mutfağı, 1519'da Avrupa ile etkileşime girmeden önce Meksika Vadisi'ndeki eski Aztek İmparatorluğu ve Nahua halklarının mutfağıdır.

<i>Zamioculcas</i>

Zamioculcas, Araceae familyasından çiçekli bitkilerin bir cinsidir. Kenya, Malavi, Mozambik, Tanzanya ve Zimbabve dahil olmak üzere doğu Afrika'ya özgü çok yıllık tropikal otsu bir bitkidir. Yaygın isimler arasında Zamia Bitkisi, ZZ bitkisi, Zuzu bitkisi, sonsuzluk bitkisi ve zümrüt palmiyesi bulunur. Çekici parlak yaprakları ve kolay bakımı nedeniyle ev bitkisi olarak yetiştirilir. Ayrıca hava temizleme özelliği olan salon bitkilerinden biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.