İçeriğe atla

Göksel küreler

Yer merkezli gök küreleri; Peter Apian'ın Cosmographia adlı çalışması (Anvers, 1539)

Göksel küreler, Eflâtun, Eudoxus, Aristo, Batlamyus, Kopernik ve diğerleri tarafından geliştirilen kozmolojik modellerin temel unsurlarıydı. Bu kozmolojik modellerde, sabit yıldızların ve gezegenlerin görünen hareketleri, sanki kürelere yerleştirilmiş mücevherler gibi, eterik, şeffaf bir beşinci elementten (esîr) yapılmış dönen kürelere gömülü olarak düşünülmüştür. Sabit yıldızların birbirlerine göre konumlarını değiştirmediğine inanıldığından, bunların tek yıldızlı bir kürenin yüzeyinde olması gerektiği ileri sürülmüştür.[1]

Modern öğretide, gezegenlerin yörüngeleri, çoğunlukla boş olan uzayda, gezegenlerin izledikleri yollar olarak bilinir. Ancak eski ve Orta Çağ düşünürleri, göksel kürelerin her birini, üzerindeki ve aşağısındaki küre ile tam temas halinde olan ve iç içe geçmiş seyreltilmiş maddenin kalın küreleri olduğunu düşünmüştür.[2] Akademisyenler Batlamyus'un epiksiklesini uyguladığında, her gezegensel kürenin onları barındıracak kadar kalın olduğunu varsaydı. Bu iç içe geçmiş küre modelini astronomik gözlemlerle birleştirerek bilginler, Güneş'e (yaklaşık 4 milyon mil), diğer gezegenlere ve evrenin sınırına (yaklaşık 73 milyon mil) kadar olan mesafeler için genel olarak kabul edilen değerleri hesaplayabildiler.[3] İç içe geçmiş küre modelinin öngördüğü Güneş ve diğer gezegenlerin bize olan uzaklığı, modern ölçüm sonuçlarından önemli derecede farklıdır[4] ve evrenin boyutunun artık akıl almaz derecede büyük olduğu ve evrenin sürekli genişlediği bilinmektedir.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Grant, Planets, Stars, and Orbs, p. 440.
  2. ^ Lindberg, Beginnings of Western Science, p. 251.
  3. ^ Van Helden, Measuring the Universe, pp. 28–40.
  4. ^ Grant, Planets, Stars, and Orbs, pp. 437–8.
  5. ^ Van Helden, Measuring the Universe, p. 3

Bibliyografya

  • Aristotle Metaphysics, in 'The Basic Works of Aristotle' Richard McKeon (Ed) The Modern Library, 2001
  • Clagett, Marshall Science of Mechanics in the Middle Ages University of Wisconsin Press 1959
  • Cohen, I.B. & Whitman, A. Principia University of California Press 1999
  • Cohen & Smith (eds) The Cambridge Companion to Newton CUP 2002
  • Copernicus, Nicolaus On the Revolutions of the Heavenly Spheres, in Great Books of the Western World : 16 Ptolemy Copernicus Kepler Encyclopædia Britannica Inc 1952
  • Crowe, Michael J. (1990). Theories of the World from Antiquity to the Copernican Revolution. Mineola, NY: Dover Publications, Inc. ISBN 978-0-486-26173-7. 
  • Duhem, Pierre (18 Haziran 2008), "History of Physics", The Catholic Encyclopedia, New York: Robert Appleton Company, 1911, 12, 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  • Duhem, Pierre. Le Système du Monde: Histoire des doctrines cosmologiques de Platon à Copernic, 10 vols., Paris: Hermann, 1959.
  • Duhem, Pierre. Medieval Cosmology: Theories of Infinity, Place, Time, Void, and the Plurality of Worlds, excerpts from Le Système du Monde, translated and edited by Roger Ariew, Chicago: University of Chicago Press, 1987 0-226-16923-5
  • Dreyer, John Louis Emil (2007) [1905]. History of the Planetary Systems from Thales to Kepler. New York, NY: Cosimo. ISBN 978-1-60206-441-6. 
  • Eastwood, Bruce, "Astronomy in Christian Latin Europe c. 500 – c. 1150," Journal for the History of Astronomy, 28(1997): 235–258.
  • Eastwood, Bruce, Ordering the Heavens: Roman Astronomy and Cosmology in the Carolingian Renaissance, Leiden: Brill, 2007. 978-90-04-16186-3.
  • Eastwood, Bruce and Gerd Graßhoff, Planetary Diagrams for Roman Astronomy in Medieval Europe, ca. 800–1500, Transactions of the American Philosophical Society, vol. 94, pt. 3, Philadelphia, 2004. 0-87169-943-5
  • Field, J. V., Kepler's geometrical cosmology. Chicago: Chicago University Press, 1988 0-226-24823-2
  • Golino, Carlo (ed.)Galileo Reappraised University of California Press 1966
  • Grant, Edward, "Celestial Orbs in the Latin Middle Ages," Isis, 78(1987): 153–73; reprinted in Michael H. Shank, ed., The Scientific Enterprise in Antiquity and the Middle Ages, Chicago: Univ. of Chicago Pr., 2000. 0-226-74951-7
  • Grant, Edward, Planets, Stars, and Orbs: The Medieval Cosmos, 1200–1687, Cambridge: Cambridge Univ. Pr., 1994. 0-521-56509-X
  • Grant, Edward The Foundations of Modern Science in the Middle Ages, Cambridge: Cambridge Univ. Pr., 1996. 0-521-56762-9
  • Grasshoff, Gerd (2012). "Michael Maestlin's Mystery: Theory Building with Diagrams". Journal for the History of Astronomy. 43 (1). ss. 57-73. Bibcode:2012JHA....43...57G. doi:10.1177/002182861204300104. 
  • Gingerich, Owen The Eye of Heaven, American Institute of Physics 1993
  • Hutchins, Robert Maynard; Adler, Mortimer J., (Ed.) (1952). Ptolemy, Copernicus, Kepler. Great Books of the Western World. 16. Chicago, Ill: William Benton. 
  • Heath, Thomas Aristarchus of Samos Oxford University Press/Sandpiper Books Ltd. 1913/97
  • Jarrell, R.A. The contemporaries of Tycho Brahe in Taton & Wilson (eds)1989
  • Koyré, Alexandre: Galileo Studies (translator Mepham) Harvester Press 1977 0-85527-354-2
  • Koyré, Alexandre (1957). From the Closed World to the Infinite Universe. Forgotten Books. ISBN 978-1-60620-143-5. 
  • Kepler, Johannes, Epitome of Copernican Astronomy (Bks 4 & 5), published in Great Books of the Western World : 16 Ptolemy Copernicus Kepler, Encyclopædia Britannica Inc. 1952
  • Lewis, C. S., The Discarded Image: An Introduction to Medieval and Renaissance Literature, Cambridge: Cambridge University Press 1964 0-521-09450-X
  • Lindberg, David C. (1992). The Beginnings of Western Science. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-48231-6. 
  • Lindberg, David C. (ed) Science in the Middle Ages Chicago: Univ. of Chicago Pr., 1978. 0-226-48233-2
  • Linton, Christopher M. (2004). From Eudoxus to Einstein—A History of Mathematical Astronomy. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82750-8. []
  • Lloyd, G. E. R., Aristotle: The Growth and Structure of his Thought, pp. 133–153, Cambridge: Cambridge Univ. Pr., 1968. 0-521-09456-9.
  • Lloyd, G. E. R., "Heavenly aberrations: Aristotle the amateur astronomer," pp. 160–183 in his Aristotelian Explorations, Cambridge: Cambridge Univ. Pr., 1996. 0-521-55619-8.
  • Mach, Ernst The Science of Mechanics Open Court 1960.
  • Maier, Annaliese, At the Threshold of Exact Science: Selected Writings of Annaliese Maier on Late Medieval Natural Philosophy, edited by Steven Sargent, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1982.
  • McCluskey, Stephen C., Astronomies and Cultures in Early Medieval Europe, Cambridge: Cambridge Univ. Pr., 1998. 0-521-77852-2
  • Neugebauer, Otto, A History of Ancient Mathematical Astronomy, 3 vols., New York: Springer, 1975. 0-387-06995-X
  • Pederson, Olaf (1993) [1974]. Early Physics and Astronomy: A Historical Introduction. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-40340-5. 
  • Popper, Karl The World of Parmenides Routledge 1996
  • Rosen, Edward Three Copernican Treatises Dover 1939/59.
  • Sambursky, S. The Physical World of Late Antiquity Routledge & Kegan Paul, 1962
  • Schofield, C. The Tychonic and Semi-Tychonic World Systems in Taton & Wilson (eds) 1989
  • Sorabji, Richard Matter, Space and Motion London: Duckworth, 1988 0-7156-2205-6
  • Sorabji, Richard (ed) Philoponus and the Rejection of Aristotelian Science London & Ithaca NY 1987
  • Sorabji, Richard The Philosophy of the Commentators, 200–600 AD: Volume 2 Physics Duckworth 2004
  • Taliaferro, R. Catesby (1946). Translator's Introduction to the Almagest. In Hutchins (1952, pp.1–4). 
  • R. Taton & C. Wilson (eds.)The General History of Astronomy: Volume 2 Planetary astronomy from the Renaissance to the rise of astrophysics Part A Tycho Brahe to Newton Cambridge: Cambridge Univ. Pr., 1989
  • Thoren, Victor E., "The Comet of 1577 and Tycho Brahe's System of the World," Archives Internationales d'Histoire des Sciences, 29 (1979): 53–67.
  • Thoren, Victor E., Tycho Brahe in Taton & Wilson 1989
  • Van Helden, Albert (1985). Measuring the Universe: Cosmic Dimensions from Aristarchus to Halley. Chicago and London: University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-84882-2. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Johannes Kepler</span> Alman gökbilimci, matematikçi ve astronom

Johannes Kepler ; Alman gök bilimci, matematikçi ve astronomdur. 17. yüzyılın bilimsel devriminde, "Astronoma Nova", "Harmonik Mundi" ve "Kopernik Astronomi Özeti" adlı çalışmalarına bağlı olarak şahsen ortaya çıkardığı Kepler'in gezegensel hareket yasaları ile tanınır. Bu çalışmaları Isaac Newton’un evrensel yer çekimi kuvveti teorisine dayanak sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tycho Brahe</span>

Tycho Brahe, asıl adıyla Tyge Ottesen Brahe, Danimarkalı aristokrat ve gökbilimci. Çıplak gözle gözlem yapmasına rağmen doğruluk oranı yüksek olan, kapsamlı astronomi gözlemleriyle tanınır. Astroloji ve simya ile de ilgilenmiştir. Teleskobun icadından önceki son büyük astronomdur.

<span class="mw-page-title-main">Arthur Stanley Eddington</span> İngiliz astrofizikçi (1882-1944)

Arthur Stanley Eddington, OM, FRS, 20. yüzyıl başlarında yaptığı çalışmalarla tanınan astrofizikçi. Eddington aydınlatma gücü ve yıldızların aydınlatma gücünün doğal sınırı, adını kendisinden alır.

<span class="mw-page-title-main">Bilimsel devrim</span>

Bilimsel devrim modern bilimin temelini oluşturmuş, bilim tarihinin erken çağdaş döneminden beridir süregelen matematik, fizik, gökbilim, biyoloji, tıp ve kimya dallarında yaşanan düşünce ve doktrin devrimleridir. Rönesans döneminde Avrupa'da filizlenen dönüşüm bugün de devam etmektedir. Nicolaus Copernicus'un 1543'te yayımlanan De revolutionibus orbium coelestium adlı yapıtı ile Andreas Vesalius tarafından yazılan De humani corporis fabrica bilimsel devrimin başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir. Bilimsel devrimin bitiş tarihi olarak 1687 yılı gösterilir. Ancak birçok bilim insanına göre bu süreç tamamlanmamıştır.

Bu madde, 19. yüzyıl filozofu Friedrich Nietzsche hakkında yazılan eserlerin kaynak dizinidir.

<span class="mw-page-title-main">Shen Kuo</span> Çinli bilim insanı (1031-1095)

Shen Kuo veya Shen Gua (1031–1095), geleneksel ismi; Cunzhong (存中) ve Mengqi Weng (夢溪翁), birçok bilim dalında başarılı (polimat), Song Hanedanlığı (960-1279) döneminde yaşamış Çinli bilim insanı ve devlet adamı. Bilimin ve devlet idaresinin birçok alanında etkin olan Shen; bir matematikçi, astronom, meteorolog, jeolog, zoolog, botanikçi, farmakolog, ziraatçı, arkeolog, etnograf, haritacı, ansiklopedist, general, diplomat, hidrolik mühendisi, mucit, akademisyen, maliye bakanı, hükûmet devlet müfettişi, şair ve müzisyen idi. Song Hanedanlığı'nın Astronomi alanında baş yetkilisi olan Shen bunun yanı sıra İmparatorluk Sağlık işlerinin de başkan yardımcısı idi.

<span class="mw-page-title-main">Kopernik günmerkezliliği</span> Güneş merkezli evren modeli

Kopernik günmerkezliliği, Nicolaus Copernicus tarafından geliştirilen ve 1543 yılında yayımlanan bir astronomik modeldir. Bu modele göre Güneş, evrenin merkezinde hareketsiz olarak konumlandırılmıştı ve her şeyin başlangıcı olarak kabul edilirdi. Modern astronomik ve bilimsel gelişmelerin başlangıç noktası olarak gösterilir. Dünya ve diğer gezegenler ise sabit Güneş etrafında, sabit hızla periyodik hareketler yapmaktadırlar.

Mora Theması Güney Yunanistan'da Mora Yarımadası'nda kurulmuş Bizans İmparatorluğu theması. Yaklaşık 800 yılında kurulmuştur ve başkenti Korint'tir. Mora Yarımadası, Dördüncü Haçlı Seferinden sonra Latin Achaea Prensliği'nin kurulduğu 13. yüzyıl başlarına (1205) kadar Bizans kontrolünde kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam dünyasında astronomi</span>

İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı sırasında, İslam dünyasında yapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmış eserlerden oluşur. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'da daha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Boril</span> 1207-1218 yılları arasında hüküm süren II. Bulgar İmparatorluğu çarı

Boril, 1207-1218 yılları arasında hüküm süren İkinci Bulgar İmparatorluğu çarı.

Knidos'lu Eudoxus veya Knidoslu Ödoksus, antik bir Yunan astronomu, matematikçi, bilim insanı ve Archytas ile Platon'un öğrencisiydi. Hipparchus'un Aratus'un astronomi üzerine şiiriyle ilgili yorumunda bazı parçalar korunsa da tüm eserleri kaybolmuştur. Bithynialı Theodosius tarafından yazılan Sphaerics, Eudoxus'un bir çalışmasına dayanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ortak merkezli küreler kuramı</span>

Ortak merkezli küreler kuramı, Eudoxus, Callippus ve Aristoteles tarafından geliştirilen eş merkezli kürelerin kozmolojik modeli olup bu modelde tümü Dünya merkezli olan göksel küreler kullanılmıştır. Bu yönüyle Batlamyus ve diğer matematiksel gök bilimciler tarafından Kopernik dönemine kadar kullanılan çok merkezli episiklik ve eksantrik modellerden farklıydı.

<span class="mw-page-title-main">Gök Çemberi (Colure)</span>

Gök Çemberi / Colure, astronomide, gökkürenin iki ana meridyeninden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Tycho (Ay krateri)</span> Ay krateri

Tycho, Ay'ın Dünya'ya bakan yüzünde güney kesimde bulunan ve adını Danimarkalı astronom Tycho Brahe'den (1546-1601) alan bir çarpma krateridir. 108 milyon yaşında olduğu tahmin edilmektedir.

Johanna Nichols Berkeley Kaliforniya Üniversitesi Slav dilleri ve edebiyatı bölümünde çalışan fahri dilbilimci ve profesördür. Doktorasını aynı üniversitede dilbilim alanında "The Balto-Slavic predicate instrumental: a problem in diachronic syntax" başlıklı tezini sunarak yaptı.

<i>Astronomia nova</i> Kepler tarafından yazılan kitap

Astronomia nova Astronom Johannes Kepler'in Mars'ın hareketleriyle ilgili on yıl süren araştırmalarının sonuçlarını içeren ve 1609'da yayınlanan kitabıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gerardus Cremonensis</span> Latince eser veren İtalyan çevirmen ve yazar (1114-1187)

Gerardus Cremonensis, bilimsel kitapların Arapçadan Latinceye çeviren İtalyan tercümandır. Kastilya Krallığı'nda Toledo'da çalıştı ve Toledo'daki kütüphanelerden Arapça kitaplar aldı. Kitaplardan bazıları orijinal olarak Yunanca yazılmıştı ve o zamanlar Konstantinopolis'te iyi bilinmesine rağmen, Batı Avrupa'da Yunanca veya Latince olarak mevcut değildi. Gerardus Cremonensis, on ikinci yüzyılda Arapların ve eski Yunanlıların astronomi, tıp ve diğer bilimlerdeki bilgilerini Latince olarak kullanıma sunarak Batı ortaçağ Avrupa'sını canlandıran Toledo Çevirmenler Okulu arasında en önemli çevirmendir. Gerardus'un en ünlü çevirilerinden biri, Toledo'da bulunan Arapça metinlerden Batlamyus'un Almagest eseridir.

<span class="mw-page-title-main">Kopernik Devrimi</span>

Kopernik Devrimi, Dünya'yı kozmosun ve evrenin merkezinde durağan olarak tanımlayan Batlamyus gök modelinden, Güneş'in Güneş Sisteminin merkezinde olduğu Güneş merkezli modele doğru yapılan bir paradigma değişimini ifade eder. Bu devrim iki aşamadan meydana gelmektedir. Bunlardan ilki doğası gereği son derece matematikseldir ve Dünya'nın Güneş'in etrafında dönüşünün gözlemlenmesidir. İkinci aşama ise 1610 yılında Galileo'nun bir broşürünün yayınlanmasıyla başlar. Nicolaus Copernicus'un "De devrimibus orbium coelestium"unun yayınlanmasıyla başlayan "devrime" katkılar, bundan yaklaşık bir asır sonra Isaac Newton'un çalışmalarına kadar devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Babil astronomisi</span>

Babil astronomisi, Mezopotamya'nın tarihinin ilk dönemlerinde gök cisimlerinin incelenmesi veya kaydedilmesiydi. Kullanılan sayısal sistem olan altmışlık sistem, modern ondalık sistemdeki on sayısının aksine altmışa dayanıyordu. Bu sistem alışılmadık derecede büyük ve küçük sayıların hesaplanmasını ve kaydedilmesini kolaylaştırıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Tycho Brahe sistemi</span>

Tycho Brahe sistemi, astronom Tycho Brahe tarafından 1588'de yayımlanan bir evren modelidir. Bu model, Kopernik sisteminin matematiksel avantajlarını, Batlamyus sisteminin felsefi ve "fiziksel" avantajlarıyla birleştirir. Tycho Brahe'nin modeli, muhtemelen Valentin Naboth ve Silezyalı matematikçi ve astronom Paul Wittich'ten esinlenmiştir. Benzer bir kozmolojik model, Hindu astronomi eseri Tantrasamgraha'da Kerala astronomi ve matematik okulundan Nilakantha Somayaji tarafından Tycho Brahe'den bağımsız olarak ortaya konulmuştur.