İçeriğe atla

Gökçeada (ada)

Gökçeada
Harita
Coğrafya
DeniziEge Denizi
GölüGökçeada Barajı
Diğer adalarİmroz
İklimAkdeniz İklimi
Yüzölçümü&0000000000000285.000000285 km2
Sahil şeridi&0000000000000092.00000092 km
Zirve673 m 
Siyasi
Adadaki ülke(ler)
Marmara Bölgesi
Çanakkale
Yerleşim yerleri
Demografi
Nüfus&İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü..İfade hatası: Beklenmedik ( operatörü.10,721 (2.023)[1]

Gökçeada (İmroz) (Luvice: Imrašša[2]), Ege Denizi’nin kuzeydoğusunda, Gelibolu Yarımadası'nın batısında yer alan, Türkiye'nin en büyük adası. Yüzölçümü 285 km², kıyıları 92 km, nüfusu 10.721 kişidir (2023).[1] Adanın batısındaki İnce (Avlaka) Burun Türkiye'nin en batı sınırıdır.

Çanakkale Boğazı'nın kuzeybatısındaki adada Çanakkale'ye bağlı Gökçeada ilçesi kuruludur. Yunanca adı İmbros (Imbrus) olan adaya, Osmanlı Türkleri İmroz adını vermiş, 1970 yılında ise Gökçeada adını almıştır.[3] Yunancadaki İmbros adının Luvice'de "açık alan/açık arazi" anlamına gelen İmraşşa kelimesinden geldiği düşünülmektedir.[4]

Tarih

Büyükdere vadisinde, sahilden 1,5 km içeride 5000 yıllık Yeni Bademli Höyüğü yer alır. Güneybatıdaki Uğurlu Köyü civarında, İsa Tepesi eteklerinde bulunan Zeytinlik Höyüğünde yerleşim MÖ 6000-5000 yıl önceye kadar gider. Bu veriler adada yerleşimin günümüzden 8500 yıl kadar önce başladığını göstermektedir. Yeni Bademli höyüğü çevresinde yerleşim 5000 yıl önce başlamıştır[5] Edremit Yazıtı'na göre Gökçeada Geç Tunç Çağı'nda Prens Mukşuş tarafından yönetilen Mira ve Viluşa Krallığı'nın egemenliği altına girmiştir.[6] Daha sonra ada Yunanlar tarafından kolonize edilmiştir.

Gökçeada Roma döneminde de önemini korumuştur. Yerleşim merkezleri daha yükseklere kurulmuş ve kaleler görülmeye başlanmıştır. Bu dönemde Yukarı Kaleköy önemli bir yerleşimdir. Buradaki kale surları, akropol, heykel ve mermer parçaları, duvar kalıntıları Roma veya Ceneviz özellikleri gösterir. Kaleköy civarındaki, adaya da adını veren antik İmbros şehri harabe halindedir.[7] Bizans'ın son yıllarında ada Venedik ve Cenevizlilerce yönetilmiştir. Deniz ticareti vergisi ve Tuz Gölü'nden elde edilen tuz Venedikliler açısından önemliydi. Osmanlılar boğazın hakimiyeti ve adaya kurdukları tersane ile askeri üs için adayı almak istiyorlardı. Adayı kaybeden Ceneviz ve Venediklerin Karadeniz ve boğazlar ticareti sona ermiştir.[7]

Çanakkale Savaşları'nda ada İngilizlerin eline geçti. Havaalanı yapılan ada, müttefiklerin karargahı oldu. Ada daha sonra 1922-1923 yıllarında Yunanistan'ın kontrolüne girdi. Lozan'da On İki Ada ile birlikte Yunanistan'a bırakılması tartışılan ada, Yunanistan'ın savaş tazminatına karşılık Türkiye'ye bırakılmıştır.

Coğrafya

Adanın kuzey bölümleri daha yüksek ve diktir. Güney kıyılar daha alçak ve yataydır. Güneydoğuda Aydıncık Yarımadası'nın karaya bağlandığı alanda Tuz Gölü oluşmuştur. Göl tombolonun iki kıyı kordonu arasında bulunmaktadır.[5] Dik olan kuzey kıyılarda falezler oluşmuştur. Akarsular kısa ve eğimlidir. Heyelan olayları görülür.

Gökçeada'nın ana ekseni Güneybatı-Kuzeydoğu yönündedir. Bu uzanış Gelibolu Yarımadası ve KAF'ın devamı olan kuzey Ege çukurlarının uzanışına uyar. Kuzeyinden 1000 m'yi bulan derin çukurlar ile sınırlandırılan ada, Biga ve Gelibolu kıta sahanlığı üzerinde yer alır. Adanın genel görünümünde tektonik olaylar önemlidir.[5]

Adanın yükseltileri orta ve kuzey bölümlerinde yer alır. Kuzey-güney doğrultusunda eğim ve yükselti düzenli olarak azalır. En yüksek zirve 673 m ile Doruktepe'dir. Karaçalı Tepe (646 m), Ulukaya Tepe (638 m), diğer yüksek alanlardır.

Adanın en büyük akarsuyu Büyükdere'dir. Adanın ortalarından doğar, kuzeydoğuya yönelir. Gökçeada (Çınarlı) ve Zeytinli yerleşimlerini geçtikten sonra kuzeye döner. Bu noktadan sahile kadar geniş tabanlı vadiye sahiptir. Kaleköy yakınlarında, Kale Koyu'nda denize dökülür. Büyükdere üzerinde içme suyu ve sulama amaçlı Gökçeada Barajı yapılmıştır. Ayrıca akarsunun sol yanında Gökçeada Havaalanı bulunur. Adanın batısında, güneydoğu yönünde akan Çıkırım ve Ballı dereleri bulunur.[5]

Nüfus

Ada nüfusu, 1990'da 7.948, 2010'da 7.074, 2016'da 8.776, 2021'de 10.377 ve 2023'te 10.721 kişiydi.[1]

1569 yılında adada yaklaşık nüfus 5000 kişidir. 1831 nüfus sayımında 2505 kişi, 1887'de 7166 kişi, 1895'te 8500 kişi adada yaşamaktaydı.[7]

Türkiye'nin tek Sualtı Milli Parkı Gökçeada'da, Yelkenkaya ile Yıldızkoy arasındadır. Adaya Çanakkale merkezden ve Kabatepe limanından (Eceabat) feribot seferleri yapılmaktadır. Adaya karasal bağlantı kuzeydoğudaki Kuzu Limanı'ndan sağlanmaktadır. Çanakkale'den 53 km, Kabatepe Limanı'ndan 22 km mesafededir.[3]

Kaynakça

  1. ^ a b c "Gökçeada İlçe Nüfusu 2023". Nufusune.com. 2024. 7 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024. 
  2. ^ Ilya Yakubovich (2010). Sociolinguistics of the Luvian Language (İngilizce). Brill. s. 177. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  3. ^ a b "Gökçeada (İmroz)". canakkalekulturturizm.gov.tr. 1 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  4. ^ George L. Huxley (1961). Crete and the Luwians (İngilizce). Vincent-Baxter Press. s. 40. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  5. ^ a b c d ÖNER, Prof. Dr. Ertuğ; VARDAR, Yrd. Doç. Serdar. "GÖKÇEADA'NIN (ÇANAKKALE) PALEOCOĞRAFYA ÖZELLİKLERİ VE JEOARKEOLOJİSİ". dergipark.gov.tr. 1 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 
  6. ^ Eberhard Zangger ve Fred C. Woudhuizen (2018). "Rediscovered Luwian Hieroglyphic Inscriptions from Western Asia Minor". TALANTA – Proceedings of the Dutch Archaeological and Historical Society. Cilt 2018. s. 54. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  7. ^ a b c KAHRAMAN, Selver Özözen. "GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE GÖKÇEADA'DA YERLEŞMELERİN DAĞILIŞINDA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER". dergipark.gov.tr. 1 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale (il)</span> Türkiyenin Marmara Bölgesinde bir il

Çanakkale, Türkiye'nin kuzeybatısında, Marmara Bölgesi içinde yer alan il. 31 Aralık 2019 itibarıyla Çanakkale ili içerisindeki 12 ilçe ve bu ilçelere bağlı 81 mahallede yaşayan toplam nüfus 542.157 kişidir. Türkiye'de İstanbul ile birlikte, Asya ve Avrupa kıtalarında bulunan ve dolayısıyla boğazı olan iki ilden biridir. Yüzölçümü 9.817 km²'dir. Komşu illeri Edirne, Tekirdağ ve Balıkesir'dir.

<span class="mw-page-title-main">Gökçeada</span> Çanakkalenin ilçesi

Gökçeada veya 1970 yılına kadar kullanılan adıyla İmroz (Osmanlıca: ايمروز, Yunanca: Ίμβρος Imvros), Çanakkale'nin bir ilçesi ve Türkiye'nin en büyük adasıdır. Ege Denizi'nin kuzeyinde, Saros Körfezi girişinde yer almaktadır. 91 km kıyı şeridine sahiptir. Yıllık yağış miktarı metrekareye 950 – 1050 mm arasında değişmektedir. Adanın batısında yer alan İncirburnu Türkiye'nin de en batı noktasını oluşturmaktadır. 2011 ve 2012 yıllarında haftada 2 kez Gökçeada-İstanbul uçak seferleri yapılmış olup, 2013 ve sonrasında ticari yolcu uçuşları yapılmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gelibolu</span> Çanakkale ilçesi

Gelibolu, Türkiye'nin Çanakkale ilinde, Gelibolu ilçesinin merkezi olan yerleşim. Avrupa yakasındaki Doğu Trakya'da, kendi adını taşıyan yarımadanın güney kıyısında, Marmara Bölgesi'nin Çanakkale Boğazı'nın Avrupa tarafında, karşı kıyı Lapseki'den 3 km uzaklıkta kuruludur.

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz</span> Avrupa, Asya ve Afrika arasında yer alan iç deniz

Akdeniz, Atlas Okyanusu'na bağlı, kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya kıtaları bulunan deniz. 2,5 milyon km² civarında alanı kaplayan deniz, Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'ndan, Çanakkale Boğazı ile Marmara Denizi'nden ve Süveyş Kanalı ile Kızıldeniz'den ayrılır. Akdeniz'in tuzluluk oranı ‰ 38 olup tuz oranı fazla olan denizler grubunda değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Ege Denizi</span> Akdenizin parçası olan deniz

Ege Denizi veya Türkçe diğer adı ile Adalar Denizi, Balkan ve Anadolu Yarımadaları arasında, Akdeniz'e bağlı bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadeniz'den Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile ayrılan bu denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını Yunanistan'a bağlı adalar olan Rodos ve Girit çizer. Ege Denizi'nin tüm kıyıları Türkiye ve Yunanistan ile çevrilidir. Karadeniz üzerinden taşınan petrol ürünlerinin dünya pazarına ulaşmasında başlıca yoldur.

<span class="mw-page-title-main">Semadirek</span> Yunanistana bağlı ada

Semadirek ya da İslamterek, Yunanistan'ın Meriç iline bağlı, güneybatısındaki Gökçeada'dan 37 km, kuzeyinde Yunanistan ana karasındaki en yakın noktadan 48 km uzaklıkta, Türk-Yunan deniz hududunun sadece birkaç mil batısında kalan bir ada ve bu adanın en büyük yerleşim merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı</span> Türkiyede bir tarihî alan

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı, Çanakkale ili sınırları içerisinde, Gelibolu yarımadasının güney ucunda, Eceabat ilçesinin hemen hemen tamamını kapsayan ve Çanakkale Boğazı'nın Avrupa yakasında 33.000 hektarlık bir alanı içeren büyük bir alandır. 1973'te millî park olarak kurulmuş olup imara açılabilmesi amacıyla 2014 yılında millî park statüsünden çıkartılmış ve tarihî alan olarak sınıflandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale</span> Çanakkale ilinin merkezi olan şehir

Çanakkale, Türkiye'nin Çanakkale ilinin merkezi olan şehirdir. Anadolu'nun kuzeybatısında, Çanakkale Boğazı'nın güneydoğusunda yer alır. Nüfusu 2021 yılına göre 195.439 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Arıburnu Cephesi</span> Çanakkale Savaşının bir parçası olan I. Dünya Savaşı cephesi

Arıburnu Cephesi, 25 Nisan 1915 tarihindeki Arıburnu Çıkarması ile başlayan ve 6 Ağustos 1915 tarihine kadar süren çarpışmaları kapsayan, Çanakkale Savaşı'nın bir parçası olan cephedir. Bu tarihte Müttefik kuvvetlerce üçüncü bir cephe olarak açılan Anafartalar Cephesi ile birleşmiştir. Arıburnu Çıkarması, 25 Nisan 1915 günü Gelibolu Yarımadası’nın Ege Denizi sahillerinde, “Anzak Koyu” olarak bilinecek olan kumsal ve civarına Anzak Kolordusu tarafından yapılan çıkarmadır.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Boğazı</span> Ege Denizi ile Marmara Denizi arasındaki boğaz

Çanakkale Boğazı ya da tarihî adıyla Dardanelya, Asya ile Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran ve Ege Denizi ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan bir boğaz ve uluslararası su yoludur.

<span class="mw-page-title-main">Saros Körfezi</span> Türkiyede bir körfez

Ege Denizi'nin kuzey kesiminde yer alan Saros Körfezi Antik çağdaki adıyla Melas Kolpos; güneyde Gelibolu Yarımadası, kuzeyde Trakya kıyıları arasına yaklaşık 60 km kadar sokulan üçgen biçimli bir girintidir. Kuzey ve güneyde jeomorfolojik açıdan yalı yarlı ve düzenlenmiş kıyılarla çevrili olan körfezin giderek daralan doğu ucunda Kavak Deresi’nin yığdığı alüvyonlarla kaplı bataklık bir ova yer alır. Araştırmalara göre Kuzey Anadolu fay hattının uzantısı olan iki kırık arasında çökmüş bir graben alanı sayılan körfez, bazı araştırmacılara göre de gerileme ve açılma sonucunda oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Bölgesi</span> Türkiyenin Marmara Denizi çevresindeki coğrafi bölgesi

Marmara Bölgesi, Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Biga Yarımadası</span> Türkiye de yarımada

Biga Yarımadası, antik ismiyle Troas ya da Troad, Çanakkale Boğazı'nın ikiye böldüğü Anadolu ve Rumeli bağlantısının doğu kısmıdır. Boğazın kuzeyinde Gelibolu Yarımadası, güneyinde ise Biga Yarımadası yer alır. Bugün Çanakkale ilinin topraklarının bütünü Biga Yarımadası'nı oluşturur. Bölge adını Cumhuriyet Dönemi'nde önce bölge merkezi olan fakat günümüzde Çanakkale'nin ilçesi olan Biga'dan almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Trakya</span> Türkiyenin coğrafi olarak Güneydoğu Avrupanın bir parçası olan bölümü

Doğu Trakya veya yaygın olarak sadece Trakya, Trakya bölgesinin Türkiye sınırları içinde kalan kısmıdır. Türkiye'nin Avrupa'daki topraklarının tamamını oluşturur. Batısında Meriç nehri ve Yunanistan'a bağlı Batı Trakya, kuzeyinde Bulgaristan'da kalan Kuzey Trakya ve Karadeniz, doğu ve güneyde ise sırasıyla İstanbul Boğazı, Marmara Denizi, Çanakkale Boğazı ve Saros Körfezi ile çevrilidir. İstanbul kentinin tarihsel merkezi ve Edirne gibi önemli eski kentler bu bölgededir. Aynı zamanda Türkiye'nin Avrupa ile olan kara yolu ve demiryolu bağlantıları Doğu Trakya'dadır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki deniz fenerleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste Türkiye'deki fenerler listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki adalar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste Türkiye'deki adalar, adacıklar ve kayalıkların listesidir. Adalar, bağlı bulundukları illere göre listelenmiştir. Takımada ve ada grupları ile tekil adalar şeklinde sıralanırlar. Varsa diğer adlarına ve bağlı oldukları il-içelere yer verilmiştir. Türk karasularında 500'den fazla ada, adacık ve kayalık bulunmaktadır.

Maydos Kilisetepe Höyüğü, Çanakkale İli sınırları içinde, Gelibolu Yarımadası'nın Çanakkale Boğazı'na bakan tarafında, Eceabat İlçesi içinde yer alan bir höyüktür. Maydos Kale olarak da bilinmektedir. Tepe üzerinde Çanakkale Savaşı sırasında tahrip olan bir Orta Çağ kalesinin kalıntıları vardır. Tepe, 200 x 180 metre boyutlarında ve 33 metre yüksekliktedir. Günümüzde denizden yaklaşık olarak 200 metre ilçeride bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bolayır</span> Gelibolunun köyü

Bolayır, Çanakkale ilinin Gelibolu ilçesine bağlı bir köydür.

Asıl Ege Bölümü, Ege Bölgesinin deniz kıyısında bulunan batı kısmıdır. Hakim görünüm doğu batı doğrultusunda uzanan dağlar ve aralarındaki graben ovalarıdır. Dağların doğu uçlarını birleştiren hat bölümün sınırını oluşturur. İzmir ve Aydın illerinin tamamı, Çanakkale ve Balıkesir illerinin Edremit Körfezi kıyısındaki ilçeleri ile Manisa, Denizli ve Muğla illerinin merkezleri ve ilçelerinin çoğu bu bölümde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Karayer Adaları</span>

Karayer Adaları, Tavşan Adaları, Eşek Adaları ya da Merkep Adaları; 5 ada ve kayalıklardan oluşan Çanakkale Boğazı Boğazönü adalarına bağlı ada grubudur. Ada grubu sıklıkla grubun en büyük adası olan Tavşan Adası'nın adıyla Tavşan Adaları olarak anılmaktadır. Antik çağlarda ise Kalidne ismi ile anılırdı. Kıyadan 7 km açıkta bulunan adalar, güneyde Bozcaada'ya, doğuda Çanakkale'nin Ezine ilçesinin kıyılarına, kuzeyde ise Gökçeada'ya komşudur. Batısında ise bir yunan adası olan Limni'ye komşudur. Adalar Çanakkale Boğazı'nın çıkışında yer alır ve bilinen kalıcı insan yerleşimi yoktur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.