İçeriğe atla

Fritz Haber

Fritz Haber
Doğum9 Aralık 1868(1868-12-09)
Breslau, Almanya
Ölüm29 Ocak 1934 (65 yaşında)
Basel, İsviçre
MilliyetAlmanya
EğitimHeidelberg Üniversitesi, Berlin Humboldt Üniversitesi
Berlin Teknik Üniversitesi
Ödüller Nobel Kimya Ödülü (1918)
Kariyeri
DalıFiziksel kimya
Çalıştığı kurumlarİsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü
Karlsruhe Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Robert Bunsen

Fritz Haber (d. 9 Aralık 1868, Breslau, Almanya - ö. 29 Ocak 1934, Basel, İsviçre) Alman kimyager. 1918 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. I. Dünya Savaşı süresince klor ve diğer zehirli gazları geliştirme ve dağıtımı konusundaki çalışmaları nedeniyle "kimyasal savaşın babası" olarak da tanımlanır.

Haber'in eşi Clara Immerwahr da kimya üzerine doktora yapmıştır. Immerwahr, Haber'in zehirli gazlar konusundaki çalışmalarına karşıydı ve II. Ypres Muharebesi'nde klorun ilk başarılı kullanımına yanıt olarak bahçelerinde intihar etmiştir.[1]

Haber, Max Born ile birlikte, iyonik bir katı maddenin kafes enerjisini değerlendirmek için Born-Haber siklusu yöntemini geliştirmiştir. Haber MDMA'yı ilk sentezleyen kişi olarak da bazı yerlerde anılsa da, bu bilgi doğru değildir.[2][3]

Yahudi bir anne babanın çocuğu olarak Breslau, Almanya'da (günümüzde Wrocław, Polonya) doğmuştur.[4] Annesi doğumda ölmüştür. 1886'dan 1891'e kadar Robert Bunsen'in yanında Heidelberg Üniversitesi'nde, A. W. Hofmann'ın grubunda Berlin Üniversitesi'nde (günümüzde Berlin Humboldt Üniversitesi) ve Carl Liebermann'ın yanında Technical College of Charlottenburg'da (günümüzde Technical University of Berlin) çalıştı. 1901'de Clara Immerwahr ile evlendi ve oğulları Hermann 1902'de doğdu. Akademik kariyerine başlamadan önce babasının kimyasal işinde ve Zürih'te Georg Lunge ile İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü'nde çalıştı.

1933'te Nazileri desteklemesine rağmen Haber İngiltere'ye göç etmek zorunda kaldı ve burada bir süre Cambridge Üniversitesi'nde çalıştı. Fritz Haber, 1934'te İsviçre'nin Basel kentinde eşinin yanında aile kasasında gömüldüğü yerde öldü.[5]

Kaynakça

  1. ^ Hobbes, Nicholas (2003). Essential Militaria. Atlantic Books. ISBN 978-1-84354-229-2. 
  2. ^ "...MDMA was actually first synthesized by Fritz Haber in 1892..." Ask Erowid. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ Benzenhöfer, U. ve Passie, T. (2006): Zur Frühgeschichte von Ecstasy. In: Der Nervenarzt. Bd. 77, S. 95-99. PMID 16397805 PDF 18 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ http://www.nobel.se/chemistry/laureates/1918/haber-bio.html 4 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fritz Haber'in Nobel sayfasındaki biyografisi
  5. ^ "Фриц Габер: ученый из Вроцлава, создавший искусственные удобрения и удушающий газ иприт - iwroclaw.com" (Rusça). 10 Kasım 2022. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Daniel Charles, Master mind: The Rise and Fall of Fritz Haber, the Nobel Laureate Who Launched the Age of Chemical Warfare (New York: Ecco, 2005), ISBN 0-06-056272-2.
  • Dietrich Stoltzenberg, Fritz Haber: Chemist, Nobel Laureate, German, Jew: A Biography (Chemical Heritage Foundation, 2005), ISBN 0-941901-24-6.
  • Vaclav Smil, Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production (2001) ISBN 0-262-19449-X
  • Thomas Hager, The Alchemy of Air: A Jewish Genius, a Doomed Tycoon, and the Scientific Discovery That Fed the World but Fueled the Rise of Hitler (2008) ISBN 978-0-307-35178-4.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Ernst August Friedrich Ruska, Alman fizikçi.

<span class="mw-page-title-main">Jack Kilby</span> Amerikalı elektrik mühendisi (1923–2005)

Jack St. Clair Kilby Nobel Fizik Ödülü sahibi Amerikalı elektrik mühendisi, elektronik mühendisi, bilim insanı ve mucit.

<span class="mw-page-title-main">Edmund Phelps</span> Amerikalı ekonomist

Edmund Strother Phelps, Jr., Amerikalı ekonomist. 2006 yılında Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır. 1982'den beri Columbia Üniversitesi'nde profesör olan Phelps, ayrıca Columbia'da Kapitalizm ve Toplum Merkezi'nin direktörüdür.

<span class="mw-page-title-main">Finn E. Kydland</span>

Finn Erling Kydland Norveçli ekonomist. 2004 yılında, Edward C. Prescott ile birlikte, Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır. Ödül nedeni "İş döngüsünün arkasındaki harekete geçiren gücün ve ekonomik politikanın çağa uyumu konularıyla dinamik makroekonomiye katkıları için" diye açıklanmıştır. Günümüzde Kaliforniya Üniversitesi'nde ekonomi profesörü olarak görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Reinhard Selten</span> Alman ekonomist (1930-2016)

Reinhard Selten, Nobel ödüllü Alman ekonomist.

<span class="mw-page-title-main">Alfred Werner</span>

Alfred Werner, Zürih Üniversitesi'nde profesör olan İsviçreli kimyager. 1913 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. Werner, modern koordinasyon kimyasının temellerini atmıştır. Nobel Ödülü kazanan ilk inorganik kimya uzmanıdır ve 1973 yılına kadar Nobel Kimya Ödülü kazananlar arasındaki tek inorganik kimyager olmayı sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Hans Adolf Krebs</span>

Hans Adolf Krebs, Yahudi kökenli Alman tıbbi ve biyokimyacı.

<span class="mw-page-title-main">Fritz Albert Lipmann</span>

Fritz Albert Lipmann Alman asıllı Amerikalı biyokimyacı.

<span class="mw-page-title-main">Otto Diels</span>

Otto Paul Hermann Diels, Alman kimyager. Berlin Üniversitesi'nde bir felsefe profesörünün oğlu olan Diels, kendi de aynı üniversitede kimya alanında doktora yapmaya hak kazanmıştır. Doktora hocalığını Emil Fischer yapmıştır. 1950 yılında öğrencisi Kurt Alder ile birlikte Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Thomas A. Steitz</span> Amerikalı biyokimyager (1940 – 2018)

Thomas Arthur Steitz, Amerikalı biyokimyacı ve moleküler biyofizikçi.

<span class="mw-page-title-main">Henry Taube</span>

Henry Taube, FRSC Kanada asıllı Amerikalı kimyager. 1983 yılında, "özellikle metal komplekslerindeki, elektron transfer reaksiyonlarının mekanizmaları üzerine çalışmaları için" Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Potasyum sülfat</span>

Potasyum sülfat, formülü K2SO4 olan, yanmaz, suda çözünebilen beyaz kristal yapıda bir potasyum tuzudur. Genellikle potasyum ve kükürt kaynağı olarak gübrelerde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Zewail</span>

Ahmed Hassan Zewail Mısırlı-Amerikalı bilim insanı. 1999 yılında femtokimya üzerine çalışmaları için Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'nde fizik ve kimya profesörüdür.

<span class="mw-page-title-main">Stanley Cohen (biyokimyager)</span> Amerikalı biyokimyager (1922 – 2020)

Stanley Cohen Amerikalı biyokimyacı ve 1986 yılı Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">George Olah</span> Macar kimyager (1927 – 2017)

George Andrew Olah, Macar-Amerikalı kimyager. Olah'a 1994 yılında Nobel Kimya ödülü verildi. Ayrıca ona Priestley Madalyası verilmiştir. En yüksek onur Amerikan Kimya Derneği tarafından verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Carl Bosch</span>

Carl Bosch Nobel Ödülü bulunan Alman kimyager ve mühendis. Endüstriyel kimya alanının öncülerindendir. Dünyanın en büyük kimya şirketi olan IG Farben'nin kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Odd Hassel</span> Norveçli fiziksel kimyacı ve Nobel ödülü sahibi

Odd Hassel - Norveçli fiziksel kimyacı ve 1969 yılı Nobel Kimya Ödülü sahibi.

Donald James Cram Amerikalı kimyacı. 1987 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü Jean-Marie Lehn ve Charles J. Pedersen ile birlikte "yapıya özgü etkileşimi yüksek seçicilik gösteren moleküller geliştirme ve kullanmaları için" kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Haber işlemi</span>

Haber-Bosch işlemi olarak da adlandırılan, Haber işlemi, yapay bir azot bağlanması işlemidir ve günümüzde amonyak üretimi için kullanılan ana endüstriyel yöntemdir. İşlem adını, 20, yüzyılın ilk on yılında geliştiren mucitleri Alman kimyagerler Fritz Haber ve Carl Bosch’tan almıştır. İşlem yüksek sıcaklıklar ve basınçlar altında bir metal katalizör kullanarak hidrojen (H2) ile atmosferik azot (N2)’u reaksiyonla amonyağa (NH3) dönüştürür:

<span class="mw-page-title-main">Richard Abegg</span>

Richard Wilhelm Heinrich Abegg, Alman kimyager ve değerlik teorisinin öncüsüdür. Abegg kuralı olarak bilinen, bir elementin maksimum pozitif ve negatif değerliklerinin farkının sekiz olma eğiliminde olduğunu öne sürmüştür. Bir gaz balonu tutkunu olan Abegg, 41 yaşında Silezya'da balonuyla kaza yaparak hayatını kaybetmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.