İşletim sistemi ya da işletim dizgesi, bir bilgisayarın donanım kaynaklarını yöneten ve uygulama yazılımlarına hizmet sağlayan yazılımların bir bütünüdür. İşletim sistemleri, bilgisayarın donanımı ile uygulama yazılımları arasında bir köprü görevi görerek kullanıcıların sistemle etkileşim kurmasını sağlar. Öne çıkan örnekler arasında Microsoft Windows, macOS, GNU/Linux dağıtımları, Android ve iOS yer alır.
Yazılım, değişik ve çeşitli görevler yapma amaçlı tasarlanmış elektronik aygıtların birbirleriyle haberleşebilmesini ve uyumunu sağlayarak görevlerini ya da kullanılabilirliklerini geliştirmeye yarayan makine komutlarıdır.
BSD, Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'in kaynak kodu dağıtımı olan, AT&T'nin UNIX'i için bir eklentiler zinciridir. Birçok açık kaynak kodlu işletim sistemi projesi, 4.4 BSD-Lite olarak bilinen kaynak kodu dağıtımını temel kabul eder. Ek olarak bunlar, özellikle GNU projesi olmak üzere diğer birçok açık kod projesini de kapsar.
LynxOS Unix tabanlı LynuxWorks tarafından çıkarılan gerçek zamanlı bir işletim sistemidir. LynxOS bütünüyle POSIX'e uygundur ve yakın bir zamanda da Linux'e uyum entegrasyonunu tamamlamıştır. LynxOS özellikle havacılık, uzay, akeri sanayii, endüstriyel süreç denetimi ve telekomünikasyon gibi uygulama alanları için tasarlanmış gerçek zamanlı gömülü sistemlerde kullanılır. ARM ve PowerPC mimarilerini desteklemektedir.
POSIX, UNIX için "taşınabilir işletim sistemi arabirimi".
Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi (RTOS), verileri ve önemli zaman kısıtlamalı olayları işleyen gerçek zamanlı uygulamalar için işletim sistemi'dir.
İşletim sistemi çekirdeği, kısaca çekirdek (kernel), işletim sistemindeki her şeyin üzerinde denetimi olan merkezi bileşenidir. Uygulamalar ve donanım seviyesindeki bilgi işlemleri arasında bir köprü görevi görür. Çekirdeğin görevleri sistemin kaynaklarını yönetmeyi de kapsamaktadır. Genellikle çekirdek, işletim sisteminin temel bir elemanı olarak, yazılımın fonksiyonunu yerine getirebilmesi için kontrol etmesi gereken kaynaklar için düşük seviye soyutlama katmanı sağlayabilir. İşletim sistemi görevleri, tasarımları ve uygulanmalarına göre farklı çekirdekler tarafından farklı şekillerde yapılır. Sistem açılırken belleğe yüklenir ve sistem kapatılıncaya kadar ana bellekte kalır.
Linux çekirdeği, Unix benzeri açık kaynak bir monolitik işletim sistemi çekirdeğidir. Linux işletim sistemleri ailesi bu çekirdek üzerine inşa edilmiştir. Kişisel bilgisayarlar ve sunucular gibi genellikle Linux dağıtımı kullanan geleneksel bilgisayar sistemleri; router, kablosuz erişim noktaları, set üstü kutuları, smart TV'ler gibi gömülü sistemler bu çekirdeği kullanır. Android işletim sistemine sahip olan tablet bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve akıllı saatler de ayrıca bu çekirdeğin sağladığı hizmetlerden yararlanmaktadır. Kasım 2017 itibarıyla Dünya'nın en güçlü 500 süper bilgisayarı, Linux tabanlı işletim sistemi kullanmaktadır.
QNX, gömülü sistemler pazarına yönelik Unix benzeri, gerçek zamanlı işletim sistemidir.
Bir hiper yönetici veya sanal makine monitörü (VMM), sanal makineleri oluşturan ve çalıştıran bilgisayar yazılımı, bellenim veya donanımdır. Bir hipervizörün bir veya daha fazla sanal makineyi çalıştırdığı bir bilgisayara ana makine adı verilir ve her sanal makineye konuk makinesi adı verilir. Hiper yönetici, konuk işletim sistemlerini sanal işletim platformuyla sunar ve konuk işletim sistemlerinin yürütülmesini yönetir. Çeşitli işletim sistemlerinin birden fazla örneği sanallaştırılmış donanım kaynaklarını paylaşabilir: örneğin, Linux, Windows ve macOS örneklerinin tümü tek bir fiziksel x86 makinede çalışabilir. Konuk işletim sistemleri aynı çekirdeğe sahip farklı Linux dağıtımları gibi kullanıcı alanında farklılık gösterebilse de, bu, tüm örneklerin tek bir çekirdeği paylaşması gereken işletim sistemi düzeyinde sanallaştırma ile çelişir.
Giyilebilir bilgisayar, vücuda giyilen bilgisayarlardır. Giyilebilir bilgisayar teknolojisi etkin bir araştırma alanıdır ve insan bilgisayar etkileşimi, giyilebilir teknoloji, taşınabilir teknolojiler ve kablosuz teknolojilerden yararlanır. 2010 yıllarından sonra popüler olmuştur.
Apple A6 Apple firması tarafından tasarlanmış; 12 Eylül 2012'de tanıtımı yapılan iPhone 5'i çalıştıran bir çip üzerinde sistem işlemcisidir. Apple firması işlemcinin önceki Apple A5'e göre grafik ve işlem gücü açısından iki kat güçlü olduğunu iddia etmektedir.
Gömülü sistem, bilgisayarın kendisini kontrol eden cihaz tarafından içerildiği özel amaçlı bir sistemdir. Genel maksatlı, örneğin kişisel bilgisayar gibi bir bilgisayardan farklı olarak, gömülü bir sistem kendisi için önceden özel olarak tanımlanmış görevleri yerine getirir. Sistem belirli bir amaca yönelik olduğu için tasarım mühendisleri ürünün boyutunu ve maliyetini azaltarak sistemi uygunlaştırabilirler. Gömülü sistemler genellikle büyük miktarlarda üretildiği için maliyetin düşürülmesinden elde edilecek kazanç, milyonlarca ürünün katları olarak elde edilebilir.
Samsung Galaxy J7, Samsung Electronics tarafından Samsung Galaxy J serisinin bir parçası olarak üretilmiş, Android işletim sistemini kullanan orta seviye bir cihazdır. Cihaz, Haziran 2015'te tanıtılmıştır. Cihaz için planlanan Android 7.0 Nougat güncellemesi iptal edilmiştir. Bazı modellerde en kısık parlaklıktayken ekranın alt kısmında titreme sorunu görülür. Türkiye'de resmi olarak, tek SIM kartlı olan ve Exynos 7580 yongada sistemini kullanan SM-J700F modeli satılmıştır. Cihazın yerini Samsung Galaxy J7 (2016) almıştır.
Windows Embedded Compact 7 veya Windows Embedded CE 7 Windows Embedded CE işletim sisteminin yedinci büyük sürümüdür. Windows Embedded Kompakt 7, Windows NT hattından ayrı bir gerçek zamanlı işletim sistemdir. 1 Mart 2011 yılında serbest bırakıldı. Sistem ve örneğin dijital kameralar, GPS sistemleri ve otomotiv bilgi-eğlence sistemleri gibi endüstriyel kontrolörler ve tüketici elektroniği cihazları gibi kurumsal özel araçlar için tasarlanmıştır. Windows Kompakt Embedded birden fazla CPU mimarileri üzerinde çalışacak şekilde tasarlanmıştır ve SH ve ARM x86 destekliyor. Gelişimi sırasında, bu işde çalışan elemanlar sistemin Windows Phone ile yatan çekirdeği paylaşdığını bildirdiler. Microsoft bunu resmen onaylamıştır ve Windows phone 7'in Windows Embedded Compact 7'den götürülen bazı özelliklerle Windows Embedded ce 6.0 R3 dayalı olduğunu böylece bunu bir melez çözüm yapmasını söyledi.
Fuchsia, şu anda Google tarafından geliştirilen açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Proje, Ağustos 2016'da resmi bir duyuru yapılmaksızın kendi kendine barındırılan bir git şeklinde göründüğünde halk tarafından tanındı. Kaynak belgelerinde adın arkasındaki neden "Pembe + Mor == Fuşya " olarak tanımlanmaktadır. Linux çekirdeğini temel alan, daha önce Google tarafından geliştirilen Chrome OS ve Android gibi işletim sistemlerinin aksine, Fuchsia, mineral adını taşıyan Zircon adlı yeni bir mikro çekirdeğe dayanıyor.
Gömülü yazılım, denetim makineleri ve bilgisayar sayılmayan aygıtlar için yazılmış yazılımlardır. Gömülü yazılımlar genellikle çalıştırılacakları donanıma göre özelleştirilir, zaman ve bellek kısıtlamalarına sahiptir. "Gömülü yazılım" terimi bazen firmware terimi ile beraber kullanılır, fakat firmware bir bilgisayardaki, üstünde bir işletim sisteminin çalıştığı ROM tabanlı koda uygulanabilir. Oysaki, gömülü yazılım genellikle aygıttaki tek yazılım olarak bulunur.
XNU, MacOS işletim sisteminde kullanılmak üzere Aralık 1996'dan beri Apple'da geliştirilen ve Darwin işletim sisteminin bir parçası olarak ücretsiz ve açık kaynaklı yazılım olarak piyasaya sürülen bilgisayar işletim sistemi çekirdeğidir. Ayrıca, iOS, tvOS ve watchOS işletim sistemlerinin çekirdeği olarak da kullanılır. XNU, "X Not Unix"'in bir kısaltmasıdır.
Bir kernel panic, bir işletim sisteminin çekirdeği tarafından, güvenli bir şekilde kurtarılamadığı veya sistemi çalıştırmaya devam etmenin büyük veri kaybı yaşanabilmesinin yüksek bir riske sahip olacağı dahili bir kritik hata tespit edildiğinde alınan bir güvenlik önlemidir. Terim büyük ölçüde Unix ve Unix benzeri sistemlere özgüdür. Microsoft Windows işletim sistemlerindeki eşdeğeri, genellikle "mavi ekran" olarak adlandırılan bir durdurma hatasıdır.
RIOT, düşük güçlü kablosuz nesnelerin interneti (IoT) cihazlarına odaklanan, ağa bağlı, belleği kısıtlı sistemler için tasarlanmış küçük bir işletim sistemidir. GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL) altında yayınlanan açık kaynaklı bir yazılımdır.
