İçeriğe atla

Fransiyum

Fransiyum, 87Fr
Kütle numarası[223]
Periyodik tablodaki yeri
HidrojenHelyum
LityumBerilyumBorKarbonAzotOksijenFlorNeon
SodyumMagnezyumAlüminyumSilisyumFosforKükürtKlorArgon
PotasyumKalsiyumSkandiyumTitanyumVanadyumKromManganezDemirKobaltNikelBakırÇinkoGalyumGermanyumArsenikSelenyumBromKripton
RubidyumStronsiyumİtriyumZirkonyumNiyobyumMolibdenTeknesyumRutenyumRodyumPaladyumGümüşKadmiyumİndiyumKalayAntimonTellürİyotKsenon
SezyumBaryumLantanSeryumPraseodimNeodimyumPrometyumSamaryumEvropiyumGadolinyumTerbiyumDisprozyumHolmiyumErbiyumTulyumİterbiyumLutesyumHafniyumTantalTungstenRenyumOsmiyumİridyumPlatinAltınCıvaTalyumKurşunBizmutPolonyumAstatinRadon
FransiyumRadyumAktinyumToryumProtaktinyumUranyumNeptünyumPlütonyumAmerikyumKüriyumBerkelyumKaliforniyumAynştaynyumFermiyumMendelevyumNobelyumLavrensiyumRutherfordiyumDubniyumSeaborgiyumBohriyumHassiyumMeitneriyumDarmstadtiyumRöntgenyumKopernikyumNihoniyumFlerovyumMoskovyumLivermoryumTennesinOganesson
Cs

Fr

Uue
radonFransiyumradyum
Atom numarası (Z)87
Grup1. grup: H ve alkali metaller
Periyot7. periyot
Blok s bloku
Elektron dizilimi[Rn] 7s1
Kabuk başına elektron2, 8, 18, 32, 18, 8, 1
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)Katı
Erime noktası300 K ​(27 °C, ​81 °F)
Kaynama noktası950 K (677 °C; 1250,6 °F)
Yoğunluk (OS)2,48 g/cm3[1] (öngörülen)
Buhar basıncı (çıkarım)
P (Pa)1 10 100 1 k 10 k 100 k
T (K)404 454 519 608 738 946
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları+1 güçlü bazik
ElektronegatiflikPauling ölçeği: 0,79
İyonlaşma enerjileri
  • 1.: 393 kJ/mol[2]
Kovalent yarıçapı260 pm (çıkarım)
Van der Waals yarıçapı348 pm (çıkarım)
Diğer özellikleri
Doğal oluşumBozunma sonucu
Kristal yapıHacim merkezli kübik (hmk)
Hacim merkezli kübik kristal yapısıFransiyum

(çıkarım)
Isı iletkenliği15 W/(m·K) (çıkarım)
Elektrik direnci3 Ω·m (hesaplanmış)
Manyetik düzenParamanyetik
CAS Numarası7440-73-5
Tarihi
Adını aldığıFransa
Keşif ve ilk izolasyonMarguerite Perey (1939)
Ana izotopları
İzotopBollukYarı ömür (t1/2)Bozunma türüÜrün
212Fr yapay20,0 dk β+212Rn
α 208At
221Fr eser4,8 dk α217At
222Fr yapay 14,2 dk β-222Ra
223Fr eser 22,00 dk β-223Ra
α 219At

Fransiyum, (keşfedilmeden önceki teorik adıyla eka-sezyum veya aktinyum K[3]) sembolü Fr ve atom numarası 87 olan kimyasal element. Bilinen elementler içinde en az elektronegatifliğe sahip olan ve astatinden sonra doğada en az bulunan elementtir. Astatin, radyum ve radona bozunan fransiyumun radyoaktivitesi son derece yüksektir. Bir alkali metal olarak bir tane değerlik elektronuna sahiptir.

Fransiyum, Marguerite Perey tarafından 1939'da ismini aldığı Fransa'da keşfedildi. Sentezlenmeden doğada keşfedilen son elementtir.[4] Fransiyum laboratuvar dışında son derece az bulunur, fransiyum-223 izotopunun devamlı olarak oluşup bozunduğu uranyum ve toryum cevherlerinde eser miktardadır. Herhangi bir zamanda yerkabuğunda bu izotoptan 30 gram (1 ons) gibi az bir miktarda bulunur; diğer izotopların tamamı yapay olarak elde edilir. Şimdiye kadar herhangi bir izotoptan toplanan en büyük miktar 1997'de Stony Brook Üniversitesi'nde ultra soğuk gaz olarak yaratılan 10.000 fransiyum-210 atomunun oluşturduğu, yani yaklaşık 3.5x10−18 gramlık kümedir.[5]

Özellikleri

Fransiyum, 106 atom numaralı seaborgiyumdan hafif olan elementler içinde en kararsız olanıdır;[5] fransiyumun en kararlı izotopu 22 dakikadan daha kısa yarı ömrü olan fransiyum-223'tür. Doğal olarak bulunan elementler içinde kararsızlıkta ikinci sırada bulunan astatinin en kararlı izotopunun yarı ömrü 8,3 saattir.[6] Fransiyumun bütün izotopları astatin, radyum ya da radona bozunabilirler.[7]

Fransiyumun kimyasal özellikleri diğer alkali metaller arasından en çok sezyumunkine benzer.[5] Oldukça ağırdır ve eşdeğer ağırlığı en yüksek elementtir.[5] Bilinen elementler içinde (pauling ölçeğine göre) 0,7 değeri ile en düşük elektronegatifliğe sahip elementtir;[8] sezyum 0,79 ile ikinci en düşük elektronegatifliğe sahiptir.[9] Eğer elde edilebilseydi sıvı fransiyumun erime noktasındaki yüzey gerilimi 0,05092 N/m olurdu.[10] Fransiyum birkaç sezyum tuzu ile kopresipitasyon (beraber çökeltme) gerçekleştirebilir. Örneğin sezyum perklorat ile gerçekleşen kopresipitasyonun sonucu az miktarda fransiyum perklorattır. Bu kopresipitasyon, Glendenin ve Nelson'ın radyosezyum kopresipitasyon metodunun adapte edilmesiyle fransiyumun izole edilebilmesi için kullanılabilir. Fransiyum ek olarak iyodat, pikrat, tartarat (rubidyum tartarat), platinklorür ve silikotungsten gibi diğer birçok sezyum tuzu ile de kopresipitasyon gerçekleştirebilecektir. Element ayrıca, farklı bir ayrıştırma metodu sağlayan, taşıyıcı herhangi bir alkali metal olmadan tungosilik asit ve perklorik asit ile de kopresipitasyon gerçekleştirebilir.[11][12] Neredeyse bütün fransiyum tuzları suda çözünebilirler.[13]

Kullanım

Fransiyum, kararsızlığı ve nadir bulunuşu[14][15][16][17][18] nedeniyle ticari amaçlı kullanılmaz. Element biyoloji ve atomik yapı alanlarında araştırma amaçlı kullanılır. Fransiyumun kanserle ilişkili hastalıkların teşhisinde kullanılabileceği düşünülüyordu, buna rağmen sonrasında varılan sonuç bu uygulamanın pratik olmadığı yönündedir.[7][16]

Sentezlenebilmesi, tuzaklanabilmesi, soğutulabilmesi ve görece basit atomik yapısı ile fransiyum gelişmiş spektroskopi deneylerinde kullanılır. Bu deneyler enerji seviyeleri hakkındaki özel bilgilerin ve atom altı parçacıklar arasındaki eşleşme sabitinin elde edilmesini sağladı.[19] Lazerle tuzaklanan fransiyum iyonları üzerindeki çalışmalar atomik enerji seviyeleri arasındaki geçişler hakkında kuantum teorisinin öngörüsüne benzer şekilde kesin bilgiler sağladı.[20]

Tarih

1870'lerde kimyagerler sezyumun ötesinde 87 atom numaralı bir alkali metal olması gerektiğini düşünüyorlardı.[7] Bu element eka-sezyum olan geçici bir isimle anıldı.[21] Araştırma ekipleri bu kayıp elementi saptayıp izole etmeyi denediler. Gerçek bir keşif yapılmadan önce, en az dört kez elementin bulunduğuna dair yanlış iddia ortaya atıldı.

Hatalı ve eksik keşifler

Fransiyum elektronlarının enerji seviyelerindeki dağılımının temsili

Rus kimyager D. K. Dobroserdov eka-sezyum ya da fransiyumu keşfettiğini iddia eden ilk bilim insanıydı. 1925'te, başka bir alkali metal olan potasyumun bir numunesinde zayıf radyoaktivite gözlemledi. Buradan eka-sezyumun örnekte radyoaktif kontaminasyona (radyoaktif kirlenme) sebep olduğu sonucunu çıkardı.[22] Sonrasında kendi ülkesine atfen russium adını verdiği eka-sezyumun özellikleri ile ilgili öngörülerini içeren bir tez yayımladı.[23] Kısa bir süre sonra Odessa Dobroserdov Politeknik Enstitüsü'ndeki öğretmenlik kariyerine odaklanıp elementle ilgili çalışmalarını daha fazla devam ettirmedi.[22]

Takip eden yılda İngiliz kimyagerler Gerald J. F. Druce ve Frederick H. Loring, mangan(II) sülfat fotoğraflarının x-ışını analizini yaptılar.[23] Druce ve Loring eka-sezyuma ait olabileceğini öngördükleri spektral çizgileri gözlemlediler. Sonrasında element 87'yi keşfettiklerini açıkladılar ve en ağır alkali metal olan bu element için alkalinium ismini teklif ettiler.[22]

1930'da Alabama Politeknik Enstitüsü'nden Fred Allison, manyeto optik makinesiyle polüsit ve lepidolit minerallerini incelerken element 87'yi keşfettiğini iddia etti. Elemente kendi eyaleti Virginia'ya atfen virginium isminin verilmesini ve sembol olarak da Vi veya Vm'yi önerdi.[23][24] 1934'te UC Berkeley'den H.G. MacPherson, Allison'un kullandığı yöntemin geçerliliğini ve keşfin doğruluğunu çürüttü.[25]

1936'da Rumen kimyager Horia Hulubei ve Fransız meslektaşı Yvette Cauchois de polüsit incelemesi yaptı. İnceleme bu kez yüksek çözünürlüklü X-ray cihazı ile yapıldı.[22] İnceleme sırasında element 87'ye ait olduğunu sandıkları birçok emisyon çizgisi gözlemlediler. Hulubei ve Cauchois keşiflerini rapor ettiler ve element için çalışmalarını tamamladıkları Romanya'nın Moldavia iline atfen moldavium ismini ve Ml sembolünü önerdiler.[23] 1937'de Hulubei'in araştırma metodunu reddeden Amerikalı fizikçi F. H. Hirsh Jr. çalışmayı eleştirdi. Eka-sezyumun doğal olarak bulunamayacağından emin olan Hirsh, Hulubei'in cıva veya bizmut atomunun x-ışını çizgilerini gözlemlemiş olabileceğini söyledi. Ancak Hulubei kullandığı x-ışını cihazının böyle bir hata yapamayacak kadar hassas olduğu konusunda ısrar etti. Nobel Ödülü sahibi ve Hulubei'in akıl hocası olan Jean Baptiste Perrin, Marguerite Perey'nin yeni keşfi fransiyuma karşı gerçek eka-sezyum olarak moldaviumu destekledi. Perey, kendisinin element 87'nin tek kaşifi olduğu onaylanıncaya kadar Hulubei'in çalışmasını eleştirmeye devam etti.[22]

Perey'nin analizi

Uraninit (UO2) örneği 100,000 atomun yaklaşık (3.3×10-20 g) kadarında fransiyum-223 örneği barındırır.[16]

Eka-sezyum 1939'da Paris, Fransa'daki Curie Enstitüsü'nde Marguerite Perey tarafından, bozunma enerjisi 220 keV olarak rapor edilen aktinyum-227'nin saflaştırılması sırasında keşfedildi. Yine de Perey enerji seviyesi 80 keV'in altında bulunan bozunum parçacıkları olduğunu fark etti. Perey bu bozunum aktivitesine daha önce tanımlanmamış bir bozunum ürününün sebep olabileceğini düşündü. Bu ürün saflaştırma esnasında ayrılıyor ama saf aktinyum-227'nin dışında tekrar ortaya çıkıyordu. Yapılan çeşitli testler bilinmeyen elementin toryum, radyum, kurşun, bizmut veya talyum olma olasılığını ortadan kaldırdı. Yeni ürün alkali metallerin kimyasal özelliklerini gösteriyordu. Bu özellik Perey'nin bu ürünün aktinyum-227'nin alfa bozunumu yapması sonucu ortaya çıkan element 87 olduğuna inanmasına yol açtı.[21] Perey daha sonra aktinyum-227'nin beta bozunumunun alfa bozunumuna oranını belirlemeyi denedi. Onun yaptığı ilk test alfa bozunumunun %0,6'ya uzandığını gösterdi, daha sonraki inceleme %1 sonucunu verdi.[26]

Perey yeni izotopu aktinyum-K (fransiyum-223)[21] olarak isimlendirdi. Ardından 1946'da en elektropozitif katyon olduğuna inandığı bu element için catium ismini önerdi. Perey'nin danışmanlarından biri olan Nobel Ödülü sahibi bilim insanı Irène Joliot-Curie katyondan (cation) daha çok kediyi (cat) çağrıştırdığını söyleyerek bu isme karşı çıktı.[21] Sonrasında Perey Fransa'ya atfen fransiyum ismini teklif etti. Galyumdan sonra ismi Fransa'ya atfedilen ikinci element olan fransiyum 1946'da Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (International Union of Pure and Applied Chemistry - IUPAC) tarafından resmen benimsendi.[7] Simge olarak Fa seçildi kısa bir süre sonra da Bertrand Goldschmidt'in önerisi ile simge Fr olarak değiştirildi.[27] Fransiyum doğal olarak bulunan elementler içinde en son keşfedilendir.[21] Fransiyumun yapısı ile ilgili daha sonraki araştırmaları 1970'lerde ve 1980'lerde CERN'de Sylvain Lieberman ve ekibi yaptı.[28]

Bulunuşu

Doğal

Bir MOT'ta bakır solenoidler tarafından manyetik alan yaratılır. Cam tüpe soldan giren nötr fransiyum atomları lazer ile tuzağa düşürülürler.

Fransiyum-223, aktinyum-227'nin alfa bozunumu yapması sonucu oluşur ve toryum ile uranyum minerallerinde eser miktarda bulunur.[5] Verilen bir uranyum numunesinde her 1×1018 uranyum atomuna karşın yaklaşık olarak sadece 1 tane fransiyum atomu vardır.[16] Ayrıca yeryüzü üzerinde herhangi bir anda toplam olarak en fazla 30 g kadar fransiyum bulunduğu hesaplanmıştır.[29] Bu özelliği ile fransiyum astatinden sonra yer kabuğunda en nadir bulunan elementtir.[7][16]

Sentezi

Fransiyum 197Au + 18O → 210Fr + 5n nükleer reaksiyonunda sentezlenebilir. Bu işlem 209, 210 ve 211 kütleli fransiyum izotopu ürünleriyle Stony Brook Physics'de geliştirildi.[30] Ardından ürünler manyeto optik tuzak (MOT) tarafından izole edildi.[31] Diğer sentezleme metodları ise radyumun nötron ile bombardıman edilmesi ve toryumun proton, döteronlar ya da helyum iyonları ile bombardıman edilmesidir.[26] 2006 itibarı ile henüz tartılabilinecek yeterlilikte fransiyum sentezlenemedi.[5][7][16][32]

İzotopları

Çeşitli izotopların, alfa ve beta ışınımı yoluyla radyoaktif bozunuma uğrayarak farklı atomların izotoplarına dönüşürken geçirdikleri safhaları gösteren radyum, aktinyum, toryum ve neptünyum zincirleri

Hartree-Fock-Bogoliubov (HFB-14) kütle modeline göre Fransiyumun atomik kütleleri 193 ile 231 arasında değişen 35 tane izotopu bulunmaktadır ve 40 izotopunun daha bulunduğu tahmin edilmektedir.[33] Sadece fransiyum-223 ve fransiyum-221 doğada bulunur.[34]

Fransiyum-223, 21,8 dakikalık yarı ömrü ile en kararlı izotoptur,[5] daha uzun yarı ömre sahip bir fransiyum izotopunun keşfedilmesi veya sentezlenmesi olası görünmüyor.[26] Aktinyum 227'nin kız ürünü olan fransiyum-223 aktinyum bozunma serisinin beşinci ürünüdür.[18] Fransiyum-223 beta bozunumu sonucunda radyum-223'e dönüşür (1149 keV bozunma enerjisi), küçük (%0,006) bir alfa bozunumu ile astatin-219'a dönüşür (5,4 MeV bozunma enerjisi).[35]

Fransiyum-221, 4,8 dakikalık bir yarı ömre sahiptir.[5] Aktinyum-225'in kız ürünü olarak fransiyum-221 neptünyum bozunma serisinin dokuzuncu ürünüdür.[18] Fransiyum-221 alfa bozunumu (6,457 MeV bozunum enerjisi) yolu ile astatin-217'ye dönüşür.[5]

En az kararlı temel düzey izotopu 0,12 μs'lik yarı ömrü ile fransiyum-215'tir.[5] Bu izotopun yarı kararlı izomeri fransiyum-215m yine de sadece 3,5 ns olan yarı ömrü ile daha az kararlıdır.[36]

Kaynakça

  1. ^ Lavrukhina, Avgusta Konstantinovna; Pozdnyakov, Aleksandr Aleksandrovich (1970). Analytical Chemistry of Technetium, Promethium, Astatine, and Francium. Ann Arbor–Humphrey Science Publishers. s. 269. ISBN 978-0-250-39923-9. 
  2. ^ ISOLDE Collaboration, J. Phys. B 23, 3511 (1990) (PDF online)
  3. ^ En kararlı izotopu; Fr-223
  4. ^ Teknesyum gibi bazı yapay elementler daha sonra doğada da bulunmuşlardır.
  5. ^ a b c d e f g h i j CRC Handbook of Chemistry and Physics, 4, CRC, 2006, s. 12, 0-8493-0474-1 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2008. 
  7. ^ a b c d e f Price, Andy (20 Aralık 2004). "Francium". 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2007. 
  8. ^ Pauling, Linus (1960). The Nature of the Chemical Bond (3rd Edn.). Cornell University Press. s. 93. 
  9. ^ Winter, Mark. "Electronegativies". Caesium. The University of Sheffield. 21 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2007.  Pauling places caesium and francium with the same electronegativity.
  10. ^ Kozhitov, L. V. (21 Şubat 2003). "Evaluation of the Surface Tension of Liquid Francium". Inorganic Materials. 39 (11). Springer Science & Business Media B.V. ss. 1138-1141. doi:10.1023/A:1027389223381. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2007. 
  11. ^ Hyde, E. K. (1952). "Radiochemical Methods for the Isolation of Element 87 (Francium)". J. Am. Chem. Soc. 74 (16). ss. 4181-4184. doi:10.1021/ja01136a066. 
  12. ^ E. N K. Hyde Radiochemistry of Francium,Subcommittee on Radiochemistry, National Academy of Sciences-National Research Council; available from the Office of Technical Services, Dept. of Commerce, 1960.
  13. ^ A. G. Maddock. Radioactivity of the heavy elements. Q. Rev., Chem. Soc., 1951, 3, 270–314. DOI:10.1039/QR9510500270
  14. ^ Winter, Mark. "Uses". Francium. The University of Sheffield. 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ Bentor, Yinon. "Chemical Element.com - Francium". 17 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2007. 
  16. ^ a b c d e f Emsley, John (2001). Nature's Building Blocks. Oxford: Oxford University Press. ss. 151-153. ISBN 0-19-850341-5. 
  17. ^ Gagnon, Steve. "Francium". Jefferson Science Associates, LLC. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2007. 
  18. ^ a b c Considine, Glenn D., (Ed.) (2005), "Chemical Elements", Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, New York: Wylie-Interscience, s. 332, ISBN 0-471-61525-0 
  19. ^ Gomez, E (7 Kasım 2005). "Spectroscopy with trapped francium: advances and perspectives for weak interaction studies". Rep. Prog. Phys. 69 (1). ss. 79-118. doi:10.1088/0034-4885/69/1/R02. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007. 
  20. ^ Peterson, I (11 Mayıs 1996). "Creating, cooling, trapping francium atoms". Science News. s. 294. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2007. 
  21. ^ a b c d e Adloff, Jean-Pierre; Kaufman, George B. (2005-09-25). Francium (Atomic Number 87), the Last Discovered Natural Element 4 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Chemical Educator 10 (5). 2007-03-26 tarihinde erişildi.
  22. ^ a b c d e Fontani, Marco (10 Eylül 2005). "The Twilight of the Naturally-Occurring Elements: Moldavium (Ml), Sequanium (Sq) and Dor (Do)". International Conference on the History of Chemistry. Lizbon. ss. 1-8. 24 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2007. 
  23. ^ a b c d Van der Krogt, Peter (10 Ocak 2006). "Francium". Elementymology & Elements Multidict. 9 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2007. 
  24. ^ "Alabamine & Virginium". TIME. 15 Şubat 1932. 30 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2007. 
  25. ^ MacPherson, H. G. (21 Aralık 1934). "An Investigation of the Magneto-Optic Method of Chemical Analysis". Physical Review. 47 (4). American Physical Society. ss. 310-315. doi:10.1103/PhysRev.47.310. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2007. 
  26. ^ a b c "Francium", McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology, 7, McGraw-Hill Professional, 2002, ss. 493-494, ISBN 0-07-913665-6 
  27. ^ Grant, Julius (1969), "Francium", Hackh's Chemical Dictionary, McGraw-Hill, ss. 279-280 
  28. ^ "History". Francium. SUNY Stony Brook Physics & Astronomy. 20 Şubat 2007. 15 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2007. 
  29. ^ Winter, Mark. "Geological information". Francium. The University of Sheffield. 2 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2007. 
  30. ^ "Production of Francium". Francium. SUNY Stony Brook Physics & Astronomy. 20 Şubat 2007. 15 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2007. 
  31. ^ "Cooling and Trapping". Francium. SUNY Stony Brook Physics & Astronomy. 20 Şubat 2007. 31 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2007. 
  32. ^ "Francium". Los Alamos Chemistry Division. 15 Aralık 2003. 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2007. 
  33. ^ Fry, C.; Thoennessen, M. (2013). "Discovery of the astatine, radon, francium, and radium isotopes". Atomic Data and Nuclear Data Tables. 99 (5). Michigan. ss. 497-519. doi:10.1016/j.adt.2012.05.003. Erişim tarihi: 20 Şubat 2019. 
  34. ^ Considine, Glenn D., (Ed.) (2005), "Francium", Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, New York: Wylie-Interscience, s. 679, ISBN 0-471-61525-0 
  35. ^ National Nuclear Data Center (1990). "Table of Isotopes decay data". Brookhaven National Laboratory. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2007. .
  36. ^ National Nuclear Data Center (2003). "Fr Isotopes". Brookhaven National Laboratory. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2007. .

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Soy gaz</span> Kimyasal element grubu

Soy gaz veya asal gaz, standart şartlar altında her biri, diğer elementlere kıyasla daha düşük kimyasal reaktifliğe sahip, kokusuz, renksiz, tek atomlu gaz olan kimyasal element grubudur. Helyum (He), neon (Ne), argon (Ar), kripton (Kr), ksenon (Xe) ve radon (Rn) doğal olarak bulunan altı soy gazdır ve tamamı ametaldir. Her biri periyodik tablonun sırasıyla ilk altı periyodunda, 18. grubunda (8A) yer alır. Grupta yer alan oganesson (Og) için ise önceleri soy gaz olabileceği ihtimali üzerinde durulsa da günümüzde metalik görünümlü reaktif bir katı olduğu öngörülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İzotop</span> Aynı elemente ait farklı atomlara verilen isim

İzotoplar, periyodik tabloda aynı atom numarasına ve konuma sahip olan ve farklı nötron sayıları nedeniyle nükleon sayıları bakımından farklılık gösteren iki veya daha fazla atom türüdür. Belirli bir elementin tüm izotopları neredeyse aynı kimyasal özelliklere sahipken, farklı atomik kütlelere ve fiziksel özelliklere sahiptirler. İzotop terimi, "aynı yer" anlamına gelen Yunan kökenli isos ve topos 'den oluşur; isimin anlamı ise, tek bir elementin farklı izotoplarının periyodik tabloda aynı pozisyonda yer alması anlamına gelir. Margaret Todd tarafından 1913 yılında Frederick Soddy'ye öneri olarak sunulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sezyum</span>

Sezyum, atom numarası 55 olan, alkali metaller grubuna ait bir kimyasal element. Element oda sıcaklığında katı olsa da 28 °C'de erimektedir. Sezyuma doğada ender rastlanır. Gümüşümsü altın renklidir ve metalik yapıdadır. Element, Robert Wilhelm Bunsen ve Gustav Kirchoff tarafından 1860 yılında mineral suyunda keşfedildi.

Hassiyum, simgesi Hs ve atom numarası 108 olan, 8B grubundan yapay bir kimyasal element. Radyoaktif bir element olan hassiyumun oda sıcaklığında katı olduğu ve elementin renginin gümüşi gri renkte olduğu tahmin edilmektedir. 1984 yılında Peter Armbruster ve Gottfried Munzenber tarafından sentezlenmiş element adını Almanya'nın Hessen eyaletinden alır.

Astatin; simgesi At, atom numarası 85 olan radyoaktif bir elementtir. Yalnızca bazı ağır elementlerin bozunma ürünü olarak meydana gelir ve Dünya'nın yerkabuğunda doğal yollarla oluşan elementlerin en nadir olanıdır. En kararlı izotopu, 8,1 saatlik yarı ömre sahip astatin-210'dur. Kendi radyoaktivitesinin ürettiği ısı ile anında buharlaşmasından ötürü elementin saf bir örneği elde edilememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aktinyum</span> simgesi Ac ve atom numarası 89 olan kimyasal bir element

Aktinyum, simgesi Ac ve atom numarası 89 olan kimyasal bir elementtir. İlk olarak 1899'da Fransız kimyager André-Louis Debierne tarafından izole edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nüklit</span>

Nüklit ya da nükleer tür; atom numarası (Z), kütle numarası (A) ve nükleer enerji durumuna göre nitelenen herhangi bir atom türüdür. Bu nitelemede; atom numarasını oluşturan proton sayısı ve proton sayısıyla birlikte kütle numarasını oluşturan nötron sayısı (N) değerlendirilirken, söz konusu enerji durumunun yarı ömrü de gözlem yapmayı sağlayacak kadar (genellikle 10-10 saniyeden) uzun olmalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Oganesson</span> Atom numarası 118 olan yapay bir element

Oganesson; simgesi Og, atom numarası 118 olan yapay bir elementtir. Periyodik tablonun p bloğunda yer alır ve 7. periyodun son elementidir. Soy gazlar olarak adlandırılan 18. grupta yer alsa da, bu gruptaki tek yapay elementtir ve diğer soy gazların aksine reaktif olduğu tahmin edilir. Keşfedilen elementler içinde en büyük atom numarasına ve atom kütlesine sahip olanıdır. Radyoaktif bir element olan oganesson, 1 milisaniyeden az yarı ömrüyle son derece kararsızdır. Önceki tahminlerin aksine gaz değil, göreli etkilerden ötürü normal koşullar altında bir katı ve ya yarı iletken ya da bir zayıf metal olduğu öngörülür. Elementin, varlığı teyit edilmiş bir izotopu ya da sentezlenmiş bir bileşiği yoktur.

Tennesin veya Ununseptiyum, periyodik tabloda atom numarası 117 ve sembolü Ts olan kimyasal elementtir.

Darmstadtiyum, eski adıyla ununnilium veya eka-platin, sembolü Ds, atom numarası 110 olan kimyasal element.

Marguerite Catherine Perey, Fransız fizikçidir. 1939'da aktinyum-227 izotopunu saflaştırarak fransiyum elementini keşfetti. 1962'de Académie des Sciences'a seçilen ilk kadın oldu.

<span class="mw-page-title-main">Lepidolit</span>

Lepidolit (KLi2Al(Al,Si)3O10(F,OH)2), lityumun ikinci kaynağı mika grubundan leylak ya da gül-mor renkli bir fillosilikat mineralidir. Pegmatit cisimlerdeki spodümen gibi diğer lityum içeren minerallere benzerlik gösterir. Lepidolit, rubidyum ve sezyum gibi nadir bulunan alkali metallerin en büyük kaynaklarından biridir. 1861'de Robert Bunsen ve Gustav Kirchhoff 150 kg lepidolit çıkardılar ve analiz için birkaç gram rubidyum elde ettiler, böylece yeni element rubidyum keşfedildi.

Nükleer dönüşüm, bir kimyasal element ya da bir izotopun birbirine dönüşmesidir. Her element atomlarındaki proton sayılarıyla tanımlanırlar. Başka bir deyişle, atom çekirdeği içindeki proton ya da nötron sayısında değişim gerçekleştiğinde nükleer dönüşüm meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Hidrojen astatür</span>

Astatin hidrür, astatan, astatohidrojen veya hidroastatik asit olarak da bilinen hidrojen astatür; bir hidrojen atomuna kovalent olarak bağlanmış bir astatin atomundan oluşan HAt kimyasal formülü ile kimyasal bir bileşiktir. Bu nedenle bir hidrojen halojenürdür.

Unbiniliyum ya da eka-radyum, simgesi Ubn, atom numarası 120 olan hipotetik bir yapay elementtir. Adı ve simgesi, Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC) tarafından geçicisi olarak belirlenmiş ve keşfinin onaylanıp kalıcı bir ad verilinceye kadar kullanılan sistematik bir addır.

<span class="mw-page-title-main">Monoizotopik element</span>

Monoizotopik bir element, yalnızca tek bir kararlı izotopa (nüklid) sahip olan bir elementtir. Bu özelliğe sahip sadece 26 element vardır. Aşağıdaki bölümde bir liste verilmiştir.

Radon-222, radonun bir izotopudur. Yaklaşık 3,8 günlük yarı ömrü ile radon izotoplarının en kararlısıdır. İlksel uranyum-238'in bozunma zincirinde geçici olarak bulunurken radyum-226'nın birincil bozunma ürünüdür. İlk olarak 1899'da gözlemlenmiş olup birkaç yıl sonra yeni bir kimyasal elementin izotopu olarak tanımlanmıştır. 1957'de, radon-222'i tanımlamak için kullanılan radon kelimesi, elementin adı olarak belirlenmiştir. Gazlı yapısı ve görece yüksek radyoaktivitesinden ötürü radon-222, akciğer kanserini meydana getiren nedenler arasındadır.

Bizmutun (83Bi), 184Bi ile 224Bi arasında, tamamı kararlı olmayan toplam 41 izotopu vardır.

Astatinin (85At), tamamı radyoaktif olan ve kütle numaraları 191 ile 229 arasında değişen 39 bilinen izotopu vardır. Bunların yanı sıra 24 bilinen yarı kararlı uyarılmış hâli mevcuttur. Elementin en uzun yarı ömre sahip izotopu olan 210At'nin yarı ömrü 8,1 saatken doğal izotopları arasındaki en uzun yarı ömre sahip olanı ise 56 saniyeyle 219At'dir.

Radyumun (88Ra) bilinen izotopları, 202Ra ile 234Ra aralığında ve tamamı radyoaktif olup toplamda 33 tanedir. Yarı ömrü 1600 yıl olan 226Ra en kararlı ve en yaygın bulunan radyum izotopudur.