İçeriğe atla

Fransa-Suriye Savaşı

Fransa-Suriye Savaşı
İki savaş arası dönem

Meyselun'daki Suriye askerleri, 1920
Tarih8 Mart 1920[2][3][4][5] - 25 Temmuz 1920
Bölge
Suriye ve İEDTY
Sonuç

Fransız zaferi

Taraflar

Fransa Fransa

Suriye Arap Krallığı

  • Hicaz Krallığı Arap milisleri
Komutanlar ve liderler
Fransa Paul Deschanel
Fransa Alexandre Millerand
Fransa Henri Gouraud
Fransa Mariano Goybet
Fransa Georges Clemenceau		 Kral Faysal Teslim
Yusuf el-Azma (ölü)
Hicaz Krallığı İbrahim Hananu[6]
Hicaz Krallığı Suphi Bereket[6]
Hicaz Krallığı Salih el-Ali
Güçler
70.000 Fransız askeri[1] 5000 Arap milisi
Kayıplar
5000 ölü

Fransa-Suriye Savaşı 1920'de yeni kurulan Suriye Arap Krallığı'nın Haşimi hükümdarları ile Fransa arasında gerçekleşti. Meyselun Muharebesi'nde doruğa ulaşan bir dizi çatışma sırasında Fransız kuvvetleri, 24 Temmuz 1920'de Şam'a girerek Haşimi hükümdar Kral Faysal ve yandaşlarının güçlerini yendi. 25 Temmuz'da Suriye'de, Alaeddin ed-Dürubi'nin[7] başkanlığında yeni bir Fransız yanlısı hükûmet ilan edildi ve Suriye bölgesi sonunda Suriye ve Lübnan Mandası altında birkaç bağımlı devlete bölündü. Irak'taki yeni mandadaki konumlarından endişe duyan İngiliz hükümeti, kaçak Faysal'ı Irak'ın yeni kralı ilan etmeyi kabul etti.

Arka plan

Ana maddeler: Arap Ayaklanması ve 1919 Alevi İsyanı

Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru, Edmund Allenby'ın Mısır Seferi Kuvvetleri 30 Eylül 1918'de Şam'ı ele geçirdi ve kısa bir süre sonra 3 Ekim 1918'de Haşimi hükümdarı Faysal da Arap İsyanı'nın son aşamalarında Şam'a girdi. 5 Ekim 1918'de General Allenby'ın izniyle Faysal, Şam'da bir Arap anayasal hükûmetinin kurulduğunu duyurdu.

Osmanlı İmparatorluğu'nun işgal altındaki kalıntılarını Fransa ve İngiltere arasında bölen ve başlangıçta gizli bir antlaşma olan 1916 Sykes-Picot Anlaşması'nın uygulanmasının ardından, Levant'ta Fransız askeri yönetimi kuruldu. General Henri Gouraud, Fransız hükûmetinin Orta Doğu'daki temsilcisi ve Suriye merkezli Fransız Levant Ordusunun komutanı olarak atandı.

Avrupa'da Suriye Arap Krallığı'nı bir Fransız mandasına dönüştürecek olaylar yaşanırken, aynı zamanda el-Fatat (Genç Arap Topluluğu) gibi Suriye milliyetçisi toplumların ulusal bir kongreye hazırlanmalarını da hızlandıracaktı. Bu Suriye milliyetçisi toplumlar, Arap dünyasını Haşimi hükümdarı Faysal altında birleştiren bir Arap krallığı için tam bağımsızlığı savundular. Suriye Ulusal Kongresinin ilk resmi toplantısı 3 Haziran 1919'da yapıldı ve el-Fatat üyesi Haşim el-Etasi başkanlığına seçildi.[8] 25 Haziran'da King-Crane Komisyonu Şam'a “Ya Bağımsızlık, Ya Ölüm” protestoları ile geldi. 2 Temmuz 1919'da Suriye Kongresi, Suriye'nin Faysal'ın kral olduğu tamamen bağımsız bir anayasal monarşi olarak kurulması, ABD'den yardım istenmesi ve Fransız iddialarının reddedilmesi ile ilgili bir dizi karar aldı.[8] Faysal'ın ya İngilizlerin ya da Amerikalıların yardımına geleceğine ve Fransızlara müdahale edeceğine dair umutları, birçok kişinin Suriye Arap Krallığı'nın yaratılması ve yıkılması için belirleyici katalizör olarak gördüğü şeydi. İngiliz-Fransız Anlaşması ile umutlar hızla söndü. İngiliz-Fransız Anlaşması, İngiliz birliklerinin Suriye'den çekilmesine sebep oldu ve İngiliz ordusunun Suriye'deki müdahalesinin sona erdiğinin sinyalini verdi.

Sonunda Faysal, Ocak 1920'de Clemenceau ile, Fransızların Suriye devletinin varlığını destekleyeceğini ve Fransız hükûmeti danışmanlar ve teknik uzmanlar tedarik eden tek hükûmet olarak kaldığı sürece Suriye'de asker konuşlandırmayacağını şart koşan müzakerelere zorlanacaktı.[9] Bu uzlaşma haberi, Faysal'ın Fransa'ya olan bağlılığını tersine çevirmesi için hemen baskı yapan, Faysal'ın şiddetle Fransız karşıtı ve bağımsızlık yanlısı destekçileri için iyiye işaret etmedi.

Savaş kronolojisi

Ülke çapında isyanlar

8 Mart 1920'de ilan edilen Suriye Arap Krallığı haritası

Ocak 1920'deki Clemenceau müzakerelerinin ardından, Suriye genelinde ara sıra Fransız kuvvetlerine yönelik şiddetli saldırılar meydana geldi ve Suriye Kongresi, Mart 1920'de Faysal'ı Suriye kralı ilan etmek ve Suriye Arap Krallığı'nı resmen kurmak için toplandı. Haşim el-Etasi başbakan oldu. Bağımsız Suriye Arap Krallığı, 8 Mart 1920'de Şam'da, egemenliğinin doğası konusunda Fransızlarla bariz bir anlaşmazlık içinde ilan edildi.

Bu eylem İngilizler ve Fransızlar tarafından derhal reddedildi ve Nisan 1920'de Milletler Cemiyeti tarafından San Remo Konferansı, Fransızların Suriye üzerindeki mandasını açıkça kurmak için çağrıldı. Kısaca, Suriye Arap milliyetçilerinin Fransızlarla savaşı, yeni ilan edilen Suriye Arap Krallığı için yıkıcı bir kampanya haline geldi. Bölgede Arap milisler tarafından başlatılan Tel Hai Muharebesi ve Samah'a yapılan baskın gibi çeşitli şiddet olayları, Fransızlara yönelik daha fazla uluslararası desteğe yol açtı.

Milletler Cemiyeti, Suriye'nin Fransız Mandasını planlandığı gibi verdikten sonra, Fransız General Gouraud, Suriye Arap Hükûmetine birliklerini dağıtması ve Fransız kontrolüne tabi tutması için bir ültimatom yayınladı. Fransızlarla uzun ve kanlı bir savaşın sonuçlarından endişelenen Kral Faysal, 14 Temmuz 1920'de bizzat teslim oldu,[8] ancak mesajı General'e ulaşamadı ve Kral Faysal'ın savunma bakanı Yusuf el-Azma, kralı görmezden gelerek, Suriye Arap Krallığı'nı Fransız ilerleyişinden korumak için Meyselun'a bir ordu gönderdi. Şam Haşimi Hükûmeti, Fransız ültimatomuna isteksizce boyun eğdi ve birliklerini dağıttı.

Meyselun Muharebesi

Ana madde: Meyselun Muharebesi

Kral Faysal'ın Fransa'nın ültimatomunu kabul etmesine rağmen, Yusuf el-Azma boyun eğmeyi reddetti. Modern, iyi donanımlı profesyonel Fransız Ordusuna göre zayıf silahlanmış, dağılmış birlikler ve sivillerden oluşan küçük bir grup yetiştirdi ve onları Meyselun'a götürdü. Savaşın sonucu hakkında hiçbir yanılsaması olmamasına rağmen, el-Azma, Fransız işgalinin herhangi bir meşruiyetini reddetmek için Arap Suriyesi'nin savaşmadan teslim olmayacağını açıkça belirtmek istedi. 24 Temmuz'daki Meyselun Muhrebesi, Suriye'nin ezici bir yenilgisiyle sonuçlandı. General Mariano Goybet komutasındaki Fransız kuvvetleri, Suriye kuvvetlerini kolaylıkla mağlup etti. Yusuf el-Azma'nın kendisi savaşta öldürüldü.

Son aşamalar

Fransız gazilerine ödül - Kilikya Levant madalya yasası 18 Temmuz 1922
Ana madde: Şam'ın ele geçirilmesi (1920)

Savaşın son aşaması, Fransız kuvvetlerinin hiçbir direniş görmeden Şam'a girdiği 24 Temmuz 1920'de gerçekleşti. Ertesi gün, Suriye Arap Krallığı kaldırıldı ve Fransız yönetimi resmen yeniden kuruldu.

Sonrası

Ana madde: Fransız Suriye ve Lübnan Mandası

San Remo Konferansı ve Kral Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin Meyselun Muharebesi'nde yenilmesinin ardından, Fransız general Henri Gouraud bölgede sivil yönetimi kurdu. Manda bölgesi altı devlete bölündü. Bunlar Şam Devleti (1920), Halep Devleti (1920), Alevi Devleti (1920), Cebel Dürzi (1921), özerk İskenderun Sancağı (1921) (günümüzde Türkiye'deki Hatay) ve Büyük Lübnan'dı (1920), (günümüzdeki modern Lübnan).

Ayrıca bakınız

Bibliyografya

Kaynakça

  1. ^ a b Caroline Camille Attié: Struggle in the Levant: Lebanon in the 1950s, I.B.Tauris, 2004, 1860644678, page 15-16 17 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 17 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Sarkees, Meredith Reid; Wayman, Frank Whelon (1 Temmuz 2010). Resort to war: a data guide to inter-state, extra-state, intra-state, and non-state wars, 1816-2007. CQ Press. ISBN 9780872894341. 16 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022 – Google Books vasıtasıyla. 
  3. ^ Peretz, Don (3 Eylül 1994). The Middle East Today. Greenwood Publishing Group. ISBN 9780275945756 – Google Books vasıtasıyla. 
  4. ^ Benny Morris. Victims. the date of the first attack of Arabs against French interest on March, 1st.
  5. ^ Tom Segev in One Palestine. Complete. the date of the first attack of Arabs against French interest on March, 1st.
  6. ^ a b "Tauber E. The Formation of Modern Syria and Iraq. p.22". 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  7. ^ "Eliezer Tauber The Formation of Modern Syria and Iraq. p.37". 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022. 
  8. ^ a b c Eliezer Tauber.
  9. ^ Elie Kedourie.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Henri Gouraud</span> Fransız asker (1867-1946)

Henri Joseph Étienne Gouraud, Fransız asker. Mayıs 1915'te yönetimindeki 10. tümenle Çanakkale Savaşı'na katılmış. Haziran 1915'te Birinci Kerevizdere Muharebesi ve Zığındere Muharebesi sırasında sağ kolu kopmuş, iki bacağı da kırılmıştır. Tekrar askeri hizmete geri dönen Gouraud, Fas ve Avrupa'da çeşitli görevlerde bulundu.

<span class="mw-page-title-main">I. Faysal</span> 1921den 1933e kadar Haşimi Irakın ilk kralı

I. Faysal, 1920 yılında kurulan kısa ömürlü Suriye Krallığı ve ardından Irak Krallığı kralı. Taç giydiği 23 Ağustos 1921 tarihinden, kalp krizi geçirerek öldüğü 1933 yılına kadar 12 sene hüküm sürmüştür. Kendisini Hicaz Kralı ilan ederek Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap İsyanını başlatan Şerif Hüseyin'in üçüncü oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Irak Mandası</span> Ağustos 1920de Osmanlı İmparatorluğu ile yapılan Sevr Antlaşması sonucunda Birleşik Krallık yönetimindeki manda idaresi

Birleşik Krallık Irak Mandası, Ağustos 1920'de Osmanlı İmparatorluğu ile yapılan Sevr Antlaşması sonucunda Birleşik Krallık yönetimindeki manda idaresi. Bu yönetim 26 Nisan 1920'de İtalya'daki San Remo Konferansı'nda belirlenmişti. Mezopotamya'da Fransa kontrolündeki Lübnan ve Suriye mandaları da bulunmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Fransız Suriye ve Lübnan Mandası</span> Günümüzdeki Suriye ve Lübnan topraklarında 1923-1946 yıllarında Fransa egemenliğinde kalmış manda yönetimi

Fransız Suriye ve Lübnan Mandası (1923-1946), Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bölünmesi sonrasında Suriye ve Lübnan'la ilgili olarak kurulan bir Milletler Cemiyeti mandası. Manda sisteminin sömürgecilikten farklı olması gerekiyordu, yöneten ülke, sakinleri kendi kendini yönetmeye uygun kabul edilene kadar mütevelli olarak hareket etmeyi amaçladı. Bu noktada, görev süresi sona erecek ve bağımsız bir devlet doğacaktı.

<span class="mw-page-title-main">Şam Devleti</span> Fransız Suriye Mandasındaki eski devlet

Şam Devleti veya Şam Bölgesi,, San Remo Konferansı'ndan sonra, 3 Eylül 1920'de, Fransız general Henri Gouraud tarafından, Kral Faysal'ın kısa süreli monarşisi olan Suriye Arap Krallığı'na son veren, Fransız Suriye ve Lübnan Mandası'nda, mandaya bağlı şekilde kurulan 6 otonom devletten (bölgeden) birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Haşim el-Etâsî</span> Suriyeli siyasetçi ve üç kez devlet başkanı (1875-1960)

Haşim el-Etâsî, 1936'dan 1939'a, 1949'dan 1951'e ve 1954'ten 1955'e kadar Suriye devlet başkanı olarak görev yapmış Suriye milliyetçisi siyasetçi ve devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Arap Krallığı</span> 1919-1920 Batı Asyada fiili devlet

Suriye Arap Krallığı ; varlığı dört aydan biraz fazla sürmüş, Hicaz Krallığı'ndan sonra kurulmuş ikinci modern Arap devleti. Kısa süreli bu devletin yöneticisi, Mekke emiri Hüseyin'in oğlu I. Faysal'dı. Tüm Büyük Suriye'de hak iddia etmesine rağmen, Faysal hükûmeti ancak sınırlı bir bölgeyi kontrol ediyordu ve varlığı da Birleşik Krallık'ın desteğine bağlıydı. İngiltere ise, Fransa ile birlikte genel olarak, Büyük Suriye fikrine karşıydı ve Faysal'ı kral olarak tanımayı reddediyordu. Nihayetinde, Faysal'a bağlı birlikler, 25 Temmuz 1920'de, Fransız kuvvetlerine teslim oldular.

<span class="mw-page-title-main">Halep Devleti</span> Fransız Suriye Mandasındaki eski devlet

Halep Eyaleti San Remo Konferansı ve Kral I. Faysal'ın Suriye'deki kısa ömürlü monarşisinin çöküşünü takiben, Fransa'nın Levant Yüksek Komiseri General Henri Gouraud tarafından Suriye'nin Fransız Mandası'nda kurulan beş devletten biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Devleti</span> 1925ten 1930a kadar Fransız manda bölgesi

Suriye Devleti, Halep Devleti ile Şam Devleti'ni birleştiren 5 Aralık 1924 tarihli kararname - 1 Ocak 1925 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere - ile oluşturulan bir Fransız Manda devletiydi. Halep Devleti, Şam Devleti ve Nusayri Devleti için merkezi bir meclis sağlayarak oluşturulan Suriye Federasyonu'nun (1922-1924) halefiydi. Nusayri Devleti, Suriye Devleti'ne katılmadı.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Ulusal Kongresi</span> 1919 yılında Osmanlının çekilmesinden sonra Büyük Suriyenin geleceğine ilişkin zirve

Ayrıca Pan-Suriye Kongresi olarak da bilinen Suriye Ulusal Kongresi, Osmanlılar Suriye'den kovulduktan sonra Mayıs 1919'da Şam, Suriye kurulmuştur. Kongrenin görevi, Büyük Suriye anlamına gelen "Suriye"nin geleceğini düşünmekti. Kongre ayrıca Arap görüşlerini Amerikan King-Crane soruşturma komisyonuna sunmayı amaçladı. Kongre, modern Suriye tarihindeki ilk ulusal parlamento olarak kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Taceddin el-Hasani</span> Suriyeli siyasetçi (1885-1943)

Taceddin el-Hasani, Fransızlar tarafından atanan bir Suriye lideri ve politikacı. Şam'da Müslüman alimlerden oluşan bir ailede doğup büyüdü. Babası, 19. yüzyılın sonlarında en saygın İslam alimlerinden biri olan Bedreddin el-Hasani idi.

<span class="mw-page-title-main">Ata Bey el-Eyyubi</span> Suriyeli siyasetçi (1877-1951)

Ata Bey el-Eyyubi Suriye devlet başkanı ve başbakanı olarak görev yapan bir Osmanlı memuruydu. Suriye'nin Şam kentinde, önde gelen bir siyasi ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi, İstanbul'da kamu yönetimi okudu ve profesyonel kariyerine Osmanlı kamu hizmetinde başladı.

<span class="mw-page-title-main">Meyselun Muharebesi</span> Fransa-Suriye Savaşında bir muharebe

Meyselun Muharebesi, Meyselun Geçidi Muharebesi veya Han Meyselun Muharebesi olarak da adlandırılır, Suriye Arap Krallığı güçleri ile Fransız Levant Ordusu arasında 24 Temmuz 1920'de Şam'ın yaklaşık 25 kilometre batısında Anti-Lübnan Dağları'ndaki Han Meyselun yakınlarında yapılan dört saatlik bir savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Sultan el-Atraş</span> Önde gelen Arap Dürzi lider ve Suriye milliyetçisi

Sultan el-Atraş,, yaygın olarak bilinen adıyla Sultan Paşa el-Atraş, önde gelen bir Suriye milliyetçisi Arap Dürzi lider ve Suriye Devrimi'nin (1925-27) başkomutanıydı. Fransızlara karşı savaştı. Suriye ve Dürzi tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak Cebel el-Dürzi'nin ve genel olarak Suriye'nin kaderinin belirlenmesinde önemli bir rol oynadı.

<span class="mw-page-title-main">Yasin el-Haşimi</span>

Yasin el-Haşimi, iki kez başbakanlık yapan Iraklı bir politikacıydı. Irak'ın ilk liderlerinin çoğu gibi, el-Haşimi de ülkenin Osmanlı kontrolü sırasında askeri subay olarak görev yaptı. Siyasi olarak ilk çıkışını selefi Cafer el-Askerî'nin hükûmeti altında yaptı ve kısa bir süre sonra, Ağustos 1924'te onun yerine başbakan oldu. El-Haşimi on ay boyunca hizmet etti, ardından yerini Abdulmuhsin es-Sa'dun aldı. Sonraki on yıl boyunca çeşitli hükûmet pozisyonlarını doldurdu ve nihayet Mart 1935'te başbakanlık makamına geri döndü. 30 Ekim 1936'da Haşimi, General Bekir Sıdkî ve etnik azınlıklardan oluşan bir koalisyon tarafından yönetilen bir darbeyle görevden alınan ilk Irak başbakanı oldu. O zamanlar savunma bakanı olan el-Askerî'nin aksine, el-Haşimi darbeden sağ çıktı ve üç ay sonra öldüğü Suriye'nin Şam kentine gitti. Ağabeyi ve yakın müttefiki Taha el-Haşimi, 1941'de Irak Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Suriye İsyanı</span> Suriye ve Lübnan Mandasındaki Fransız yönetimine karşı 1925-27 ayaklanması

Büyük Suriye İsyanı, 1925 İsyanı veya Büyük Suriye Devrimi, 1925 ile 1927 yılları arasında Suriye Devleti ve Büyük Lübnan genelinde yaşanan genel bir ayaklanmadır. Önde gelen isyancı güçler, Sünni, Dürzi, Alevi ve Hristiyan grupların katıldığı güney Suriye'deki Cebel el-Dürzi Devleti savaşçılarından oluşuyordu. Ortak amaç, I. Dünya Savaşı'nın ardından Türk yönetiminden Fransız yönetimine geçen yeni manda bölgelerindeki Fransız egemenliğine son vermekti.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf el-Azma</span> Suriye savaş bakanı (1883-1920)

Yusuf el-Azma, Ali Rikabi ve Haşim el-Etasi hükûmetlerinde Suriye savaş bakanı ve Kral I. Faysal döneminde Arap Ordusu genelkurmay başkanıydı. Ocak 1920'den Meyselun Muharebesi sırasında Fransız istilasına karşı Suriye kuvvetlerine komuta ederken ölümüne kadar savaş bakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">1919 Alevi İsyanı</span> Suriyedeki Fransız yönetimine karşı 1919-21 ayaklanması

Alevi İsyanı, Şeyh Salih el-Ali liderliğinde İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi'nin Fransız yetkililerine karşı ve daha sonra Fransa-Suriye Savaşı'nın bir parçası olarak Suriye'de yeni kurulan Fransız Mandası'na karşı, özellikle kıyıdaki Cebel Ensariye dağlık bölgesinde gerçekleşen bir isyandı. İsyan, Suriye'deki Fransız güçlerine karşı ilk silahlı direniş eylemlerinden biriydi ve lideri Şeyh Salih, Şam'daki geçici Arap hükûmetine bağlılığını ilan etti. İbrahim Hananu'nun Halep kırsalındaki isyanı ve Suphi Bereket'in Antakya'daki isyanı da dahil olmak üzere ülkedeki diğer Fransız karşıtı isyanların liderleriyle koordinasyon kuruldu.

Meyselun, Suriye'nin güneybatısında, Anti-Lübnan Dağları'nın doğu yamaçlarında, Şam'ın yaklaşık 12 kilometre batısında, Rif Şam Valiliği'nde yer alan ve yaklaşık 1090 metre yüksekliğe sahip dağlık bir bölgedir. Bölge, Şam ve Lübnan arasındaki antik güzergah üzerinde yer almaktadır ve uzun zamandır hanları ve dinlenme duraklarıyla ünlüdür. Bölgedeki en yakın kasaba ed-Dimas'tır.

1920 yılında Şam'ın ele geçirilmesi, Fransız kuvvetlerinin Şam'ı çok az bir direnişle ele geçirdiği Fransa-Suriye Savaşı'nın son aşamasıydı. Suriye Arap Krallığı sona erdi ve Suriye'de Fransız Mandası yürürlüğe girdi. Kısa bir süre sonra, Eylül 1920'de Şam, Fransız Mandası altındaki Şam Devleti'nin başkenti oldu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.