Franny ve Zooey
| Franny and Zooey | |
 Kitabın Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkan baskısının kapağı | |
| Yazar | J. D. Salinger |
|---|---|
| Çevirmen | Ömer Madra |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Öykü ve Novella |
| Yayım | 1961 (özgün) 1993 (Türkçe) |
| Yayımcı | Little, Brown and Company (özgün) Yapı Kredi Yayınları (Türkçe) |
| ISBN | 0-316-76954-1 (özgün) 975-363-120-0 (Türkçe) |
Franny ve Zooey, Jerome David Salinger'ın ilk kez 1961 yılında yayımlanan kitabı. Kitap, Franny isimli öyküden ve Zooey isimli novelladan oluşmaktadır. Yirmili yaşlarda iki kardeş olan Franny ve Zooey Salinger'ın eserlerinde sıklıkla yer bulan Glass ailesinin en genç üyeleridir. Kitapta 1955 Kasım'ındaki uzun bir hafta sonu anlatılır.
İlk bölüm Franny ikinci bölüme göre oldukça kısadır. Yale maçının olduğu hafta sonunda adı verilmeyen bir üniversite şehrinde geçer ve çevresinde gördüğü bencillikten ve yapaylıktan bıkan bir ünversiteli kızın hikâyesini anlatır.
İkinci bölüm Zooey'e adını veren karakter, Franny'nin beş yaş büyük ağabeyidir. Zooey hisleri törpülenmiş bir dâhidir ve yazarın deyişiyle 12 yaşında Mary Baker Eddy'ninkiyle boy ölçüşecek kelime haznesine sahiptir. Franny ailesinin Manhattan'daki evinde ruhani ve varoluşsal bir sinir krizi geçirmekte ve annesi Bessie'yi fena halde endişelendirmekdir ancak ağabeyi Zooey sevgisi, anlayışlı ve bilgili sözleri ile kardeşinin yardımına koşar.
Konu
"Franny"
Franny'de Franny Glass'ın üniversiteli sevgilisi Lane Coutell'le hafta sonundaki randevusunu anlatır. Franny'nin nerede geçtiği belirsizdir. John Updike 1961'de yaptığı eleştiride "Birinci hikâyede Franny, Smith benzeri bir üniversiteden Yale maçının yapılacağı herhalde Princeton olan okula gelir." diye yazdı. Franny'nin yanında taşıdığı kitap, devamlı dua ve ruhani aydınlanmayı anlatan Bir Rus Gezgincinin Anıları'dır.
Çift birlikte öğle yemeğine gider. Lane hırslı ve kendini beğenmiştir. Franny'i şık bir yere götürür ve onu Flaubert üzerine yazdığı makaleyi basmak istediklerini söyleyerek etkilemeye çalışır. Franny sıkkın görünmekte, üniversite eğitiminin önemini sorgulamakta ve Lane'in arkadaşlarının değerini tartmaktadır. Hiçbir şey yemez, pasatura sigara içer. Kendini kötü hissettiği için tuvalete gider ve orada ağladıktan sonra kendisine gelir. Lane, Franny masaya döndükten sonra yanındaki kitap hakkında sorular sorar. Franny umursamaz bir şekilde kitabın adının Bir Rus Gezgincinin Anıları olduğunu ve bir gezginin "sürekli dua etmenin gücünü" nasıl keşfettiğini söyler. İsa Duası olarak da bilinen bu ibadet şeklinde aynı Zen koan'da olduğu gibi dua öyle içselleştirilir ki aynı kalp atışı gibi bilinçdışı yapılan bir faaliyet halini alır ve nihayetinde aydınlanmayı sağlar. Lane bu hikâyeden çok partiye ve maça yetişmeyi düşünmektedir. Ama Franny bayılınca başından ayrılmaz ve hafta sonu etkinliklerini erteler. Kız arkadaşı kendine geldikten taksiye biner ve Franny'i yalnız bırakır; Franny'se devamlı dua etmeyi denemektedir.
"Zooey"
Zooey, Franny'nin sinir krizi geçirmesi hikâyesinin devamıdır. Franny'nin New Haven yolculuğundan iki gün sonra, Pazartesi günü geçer. Bu öykü aynı zamanda Glass ailesi geçmişi hakkında da önemli bilgiler verir. Glass ailesinin çocuklarının sıra dışı yetişme şekli, radyoda çocuk dâhiler olarak yer almaları ve yemek masasında yapılan felsefe sohbetleri aralarında tuhaf bir bağ kurmuş ve birbirlerini başka herkesin anlayabileceğinden daha iyi anlar hale gelmişlerdir.
Novellanın başında Zooey küvetin içinde yıkanıp sigara içmekte, bir yandan da ağabeyi Buddy Glass'tan gelen dört senelik bir mektubu okumaktadır. Annesi Bessie banyoya girer ve oğluyla uzun bir konuşma yapar. Bessie kızı Franny'nin varoluşsal bunalımının duygusal bir çöküntü haline geldiğini düşünerek endişelenmektedir. Sohbetleri sırasında Zooey sürekli olarak annesine takılır ve onunla ağız dalaşı yapar ve tekrar tekrar banyodan çıkmasını ister. Bessie'yse Zooey'nin bu davranışlarına anlayışla yaklaşır ve Zooey'nin giderek ağabeyi Buddy'e benzemeye başladığını söyler.
Bessie gittikten sonra Zooey giyinir ve oturma odasına gider. Franny'i koltukta kedileri Bloomberg ile oynarken bulur ve onunla konuşmaya başlar. İsa Duası'nı ezberlemesinin nedenlerini sorgulayarak Franny'i üzdükten sonra ağabeyleri Seymour ve Buddy'nin yatak odasına gider ve kapının arkasındaki felsefe sözlerini okumaya başlar. Biraz düşündükten sonra Zooey Franny'i telefonla arar ve kendisinin ağabeyi Buddy olduğunu söyler. Franny işletildiğini sonradan fark etse de Zooey'le konuşmaya devam eder. Franny'nin yıllar önce intihar eden ağabeyleri Seymour'a (Salinger'ın diğer bir öyküsü olan Muz Balığı İçin Mükemmel Bir Gün'de bu hikâye anlatılmaktadır) saygı gösterdiğini bildiğinden, Zooey onun kendisine söylediği bazı bilge sözleri Franny'le paylaşır. Telefon konuşmaları bittikten sonra Seymour'un öğütünün esas "gizemi" ortaya çıktığı için Franny bir anlığına Zooey'nin söyledikleriyle sanki anlık bir ruhani aydınlanma geçirmiş gibi olur.
Öykünün Motifleri
Salinger'ın Zen Budizm'i ve Hinduizm gibi uzakdoğu dini felsefelerine olan ilgisi kitap boyunca ve özellikle ikinci bölümde dini yapıtlardan alınan sözler kısmında kendini gösterir. İkinci bölümün başında kitabın yazarı Buddy Glass kitabın mistik bir hikâye mi yoksa bir aşk hikâyesi mi olduğunu sorgular ve aşk hikâyesi olduğunda karar kılar. Gerald Rosen 1977 tarihli J. D. Salinger Eserleri'nde Zen isimli kitabında Franny ve Zooey'nin modern bir Zen öyküsü olarak ele alınabileceğini, ana karakter Franny'nin roman boyunca cehalet halinden aydınlanmanın bilgeliğine ulaştığını yazar.
Basımı
Franny ve Zooey, New Yorker dergisinde iki hikâye olarak yer aldı. Franny dergide Ocak 1955'te, Zooey ise Mayıs 1957'de yayınlandı. Kitap olarak ise Eylül 1961'de basıldı. Türkçeye Ömer Madra tarafından yapılan çevirisi Yapı Kredi Yayınları'ndan ilk olarak 1993'te basıldı.
